"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 2. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairesince verilen, yukarıda tarihi ve numarası gösterilen hüküm davacı kadın tarafından temyiz edilmekle, evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:
1. Davacı kadının kooperatife 01.01.2002 tarihinden önce yapılan ödemeler nedeniyle talep konusu olan değer artış payı alacağına yönelik temyiz itirazlarının incelemesinde:
Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuna uygun sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir yanlışlık görülmemesine göre, davacı kadının yerinde bulunmayan temyiz isteğinin reddiyle usul ve kanuna uygun olan hükmün onanması gerekmiştir.
2. Davacı kadının kooperatife 01.01.2002 tarihinden sonra yapılan ödemeler nedeniyle talep konusu olan katılma alacağına yönelik temyiz itirazlarının incelemesinde:
Maddi olayları ileri sürmek taraflara, hukuki nitelendirme yapmak ve uygulanacak kanun maddelerini belirlemek hakime aittir (6100 Sayılı HMK m. 33). İddianın ileri sürülüş şekline göre dava, değer artış payı ve artık değere katılma alacağı isteğine ilişkindir.
Tasfiyeye konu taşınmazın kooperatif üyeliği yoluyla edinilmesi halinde, kooperatife yapılan ödemelerden ve bu ödemelerin isabet ettiği dönemlerden hareketle, mal rejiminin tasfiyesi ile eşlerin alacak miktarları belirlenir. Kooperatif ödemelerinin 743 Sayılı Türk Kanunu Medenisi'nin 170. maddesi gereğince mal ayrılığı rejiminin geçerli olduğu 01.01.2002 tarihinden önceki dönemde tamamlanması durumunda, eşler lehine katkı payı alacağı, 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 202/1. maddesi gereğince edinilmiş mallara katılma rejiminin geçerli olduğu 01.01.2002 tarihinden sonraki dönemde tamamlanması halinde ise değer artış payı ve/veya artık değere katılma alacağı hakkı doğabilecektir.
Kooperatif ödemelerinin bir kısmının mal ayrılığı, bir kısmının da edinilmiş mallara katılma rejiminin geçerli olduğu dönemlerde yapılmasında; mal ayrılığı dönemindeki ödemelere her bir eşin yaptığı katkı oranı, daha sonra geçerli olacak edinilmiş mallara katılma rejimine kişisel mal olarak geçeceği kabul edilmektedir.
Buna göre; mal ayrılığı rejiminin geçerli olduğu dönemde (01.01.2002 tarihine kadar) eşlerin kooperatif ödemelerine yaptıkları katkı oranı, 743 Sayılı TKM, Borçlar Kanunu'nun genel hükümleri ile Yargıtay ve Dairemizce kabul edilen "katkı payı alacağı" hesaplama yöntemi göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. Kişisel mal olarak kabul edilen bu katkı oranı, 01.01.2002 tarihinden sonra geçerli olacak edinilmiş mallara katılma rejimi kurallarına göre, hesap edilecek "değer artış payı ve/veya artık değere katılma alacağı" miktarlarının tespitinde gözetilecektir.
Bunun için, öncelikle iddia ve savunmalar doğrultusunda kooperatif üyeliğine ve ödemelere ilişkin belgeler, eşlerin katkıda kullandıklarını ileri sürdükleri malvarlıkları (miras, ziynet, ... vb.) ile mal ayrılığı dönemine ilişkin düzenli ve sürekli gelirlerine (maaş, gündelik, kar payı vb.) ilişkin belgeler bulundukları yerlerden eksiksiz olarak getirtilerek uyuşmazlığın çözümünde göz önünde bulundurulmalıdır. İhtiyaç duyulması halinde, değer tespiti, belirleme ve hesaplamaların yapılabilmesi için konusunun uzmanı bilirkişi veya bilirkişilerden de yardım alınmalıdır.
Somut olaya gelince; eşler, 13.07.1987 tarihinde evlenmişler, 11.03.2010 tarihinde açılan boşanma davasının kabulüne ilişkin hükmün 14.09.2010 tarihinde kesinleşmesiyle boşanmışlardır. Mal rejimi boşanma davasının açıldığı tarih itibarıyla sona ermiştir (TMK m. 225/son). Sözleşmeyle başka mal rejiminin seçildiği ileri sürülmediğinden evlilik tarihinden 4721 Sayılı TMK'nin yürürlüğe girdiği 01.01.2002 tarihine kadar mal ayrılığı (743 Sayılı TKM m. 170), bu tarihten mal rejiminin sona erdiği tarihe kadar ise, edinilmiş mallara katılma rejimi geçerlidir (4722 Sayılı Yasa m. 10, TMK
202/1). Tasfiyeye konu 40 ada 81 parsel 7 nolu daire 30.12.2002 tarihinde davalı eş adına ferdileşme nedeniyle tescil edilmiş, ferdileşmeye dayanak kooperatife 28.01.1997 tarihinde üye olunmuş, ödemeler 30.12.2002 tarihine kadar yapılmıştır. Mal rejiminin tasfiyesinde eşlerin bağlı bulunduğu rejime ilişkin hükümler uygulanır (TMK m.179).
Tüm dosya kapsamı birlikte incelendiğinde, mahkemece, davacının talebinin sadece katkı payı alacağı (değer artış payı alacağı) olduğu kabul edilerek yazılı şekilde karar verilmiş ise de yapılan hukuki nitelendirme hatalı olmuştur. Şöyle ki, davacı dava dilekçesinde ‘taşınmazın mal ayrılığı rejiminin geçerli olduğu döneminde edinildiğini’ belirtmiş ise de, davalının taşınmazın kooperatif yoluyla edinildiğini savunduğu, dosya kapsamına alınan kooperatif ve tapu kayıtlarından davaya konusu taşınmazın edinilmesine dayanak kooperatife davalı erkeğin 28.01.1997 tarihinde üye olduğu, kooperatife ödemelerin 1997-2002 yılları arasında devam ettiği ve 30.12.2003 tarihinde ferdileşme nedeniyle tapuda davalı erkek adına tescil edildiği anlaşılmıştır. Maddi olayları ileri sürmek taraflara, hukuki nitelendirme yapmak ve uygulanacak kanun maddelerini belirlemek hakime ait olup (HMK mad. 33), tarafların hukuki nitelendirmeyi doğru yapma zorunluluğu olmadığına, kooperatife 01.01.2002 tarihinden sonra yapılan ödemelerin tarihi itibariyle edinilmiş mal ( TMK m. 222 ) olduğuna ve her eşin diğer eşin artık değerinin yarısı üzerinde kanunen hakkı (TMK m. 236/1) olduğuna göre, davacının katılma alacağı istemi olduğunun kabulü gerekir. O halde, mahkemece, kooperatife 01.01.2002 tarihinden sonra yapılan ödemeler yönünden Dairemizin yukarıda açıklanan ilke ve uygulamalarına göre katılma alacağının belirlenerek sonucuna karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olmuş, bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Yukarıda 2. bentte gösterilen sebeple bölge adliye mahkemesi kararının KALDIRILMASINA, ilk derece mahkemesi kararının BOZULMASINA, bozma kapsamı dışında kalan temyize konu diğer bölümlerinin ise yukarıda 1. bentte gösterilen sebeple ONANMASINA, istek halinde temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine, dosyanın ilk derece mahkemesine, karardan bir örneğinin ilgili Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairesine gönderilmesine oy birliğiyle karar verildi. 30.11.2022 (Çrş.)