"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2020/1467 E., 2021/1860 K.
KARAR : Davanın kısmen kabulüne
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 5. Sulh Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2015/138 E., 2018/1166 K.
Taraflar arasındaki menkul eşyanın teslimi olmadığı takdirde tazminat davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine yönelik olarak verilen karar, davacı vekili tarafından duruşmalı olarak temyiz edilmekle; duruşma günü olarak belirlenen 01.11.2022 tarihinde gelen davacı vekili Av. Selim Yıldız ile davalılardan...Tarım Ürünleri Tic. ve Paz. Ltd. Şti. vekili Av. Serkan Şener'ın sözlü açıklamaları dinlenildikten sonra noksanlığın giderilmesi bakımından mahalline gönderilen yazıya cevap verilmekle; Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı; davalılardan ... Tarım Gıda ve Paketleme Hizmetleri Tic. A.Ş. ile 01.05.2011-21.12.2015 tarihleri arasında geçerli olmak üzere dava konusu binanın kullanımına ilişkin alt kira sözleşmesi imzaladıklarını, davalı asıl kiraya veren...Tarım Ürünleri Tic. ve Paz. Ltd. Şti.'nin alt kira sözleşmesine yazılı muvafakatinin olduğunu ancak Ocak 2013'den bu yana kiralananın kullanımının ve bina içindeki mal ve ekipmanları geri almasının engellendiğini, 2013/49 D.İş sayılı tespit dosyası ile kiralananda bulunan mal ve ekipmanların diğer davalı ...Gıda Tar. Nakl. Kuy. İnş. Tur. San. ve Tic. A.Ş. tarafından kullanıldığının tespit edildiğini, bilirkişi raporu ile çalışır durumdaki ekipmanların toplam değerinin 71.631,41€+22.000 TL olduğunun belirlendiğini ileri sürerek; bahsi geçen mal ve ekipmanların aynen teslimine, fiziken teslimi mümkün değil ise bilirkişilerce belirlenen 71.361,41 € + 22.000 TL bedelinin Ocak 2013 yılından itibaren başlamak üzere faizi ile tahsilini ayrıca tespiti yapılan malların kullanılamaması nedeniyle uğranılan zararın faizi ile birlikte tahsilini istemiştir.
II. CEVAP
1. Davalı...Tarım Ürünleri Tic. ve Paz. Ltd. Şti.; davacı ile diğer davalı ... Tarım Gıda ve Paketleme Hiz. San. Tic. A.Ş. arasında imzalanan altı kira sözleşmesinde imza ve onaylarının bulunmadığını, asıl kira sözleşmesinin Özel Şartname başlıklı 10. maddesinin 9. bendine göre kiralananın başka bir kiracıya devredilemeyeceğinin belirtildiğini, ayrıca davacının çıkardığı ekipman listesinde imzalarının olmadığını, ... Tarım Gıda ve Paketleme Hiz. San. Tic. A.Ş. ile kira sözleşmelerinin 30.12.2012 tarihinde karşılıklı irade beyanlarıyla sona erdikten sonra davacı şirketin davaya konu taşınmazı işgal ettiğinin öğrenildiğini, ... Tarım Gıda ve Paketleme Hiz. San. Tic. A.Ş. arasında yapılan 02.10.2010 tarihli sözleşmenin Özel Şartlar başlıklı 10. maddesinin 12. bendine göre, “bir yılın sonunda taraflar anlaşamadığı takdirde kiracı, demirbaşlar ile yapmış olduğu tüm yapıları hiçbir hak ve iddia talep etmeden kiraya verene teslim edecektir” hükmünün yer aldığını, bu nedenle ... Tarım Gıda ve Paketleme Hiz. San. Tic. A.Ş. ve davacının kendilerinden herhangi bir talepte bulunamayacaklarını savunarak, davanın reddini istemiştir.
2. Diğer davalılar davaya cevap vermemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacının, davalı ... Tarım Gıda ve Paketleme Hiz. Tic. A.Ş. ile akdettiği sözleşme gereğince mecurda alt kiracı olduğu, asıl kiraya verenin alt kiracıyı kira parasını ödemeye zorlayamayacağı ancak ilk kiracının kendisine olan borcu nedeniyle onun kiralanana getirdiği eşyası üzerinde hapis hakkını kullanabileceği, davacının ilk kiraya veren ile mecurda bulunan davalı ...Gıda Tar. Nakl. Kuy. İnş. Turz. San. ve Tic. A.Ş. ye taleplerini yöneltemeyeceği, alacağın alt kiraya veren davalı ... Tarım Gıda ve Paketleme Hiz. San. Tic. A.Ş. den tahsilini isteyebileceği gerekçesiyle; davacının davalılar...Tarım Ürün. Tic. ve Paz. Ltd. Şti. ile ...Gıda Tar. Nakl. Kuy. İnş. Turz. San. ve Tic. A.Ş. aleyhine açmış olduğu davasının reddine, ... Tarım Gıda ve Paketleme Hiz. San. Tic. A.Ş. aleyhine açmış olduğu terditli davasının kabulü ile 22.000 TL ile 71.259,41 Euro'nun dava tarihinden itibaren Euro cinsinden mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı işletilerek fiili ödeme tarihindeki efektif satış kuru karşılığı TL'nin bu davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine, yine davacı tarafından talep edilen 63.000 TL zarar bedelinin dava tarihinden tahsil tarihine kadar reeskont avans faizi ile davalı ... Tarım Gıda ve Paketleme Hiz. San. Tic. A.Ş. den tahsili ile davacıya verilmesine karar verilmiştir
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; kiralanan taşınmazda bulunan ve mülkiyeti kendilerine ait olan mal ve ekipmanların tesliminin talep edildiği halde talep ile hükmün birbiri ile alakalı olmadığını, asıl kiraya verenin alt kiracının kiralanana getirdiği menkuller üzerinde hapis hakkını kullanamayacağını, Mahkemece hapis hakkı konusunda hatalı değerlendirme yapıldığını, asıl kiraya veren...şirketinin dava konusu mal ve ekipmanları kiralanan taşınmaz ile birlikte kiraya verdiğini ve bu mal ve ekipmanlar üzerinden kazanç sağlamakta olduğunu, hiçbir hukuki dayanak olmaksızın söz konusu mal ve ekipmanların teslim alınmasının engellenmekte olduğunu ileri sürerek; İlk Derece Mahkemesi kararın kaldırılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacının dava konusu kiralananı asıl kiracıdan kiraladığı, buna göre oluşan hukuki durumun 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 322 nci maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, bu durumda davacı alt kiracının kira sözleşmesinden doğan şahsi talep haklarını ancak kendi kiraya verenine karşı ileri sürebileceği, yine davalı mevcut kiracı yönünden de davacının kendi kira sözleşmesine istinaden bir talepte bulunmasına yasal olanak bulunmadığı, bu bağlamda İlk Derece Mahkemesince asıl kiralayan ve mevcut kiracı yönünden davanın reddine karar verilmesinde usul ve yasaya aykırı bir yön bulunmadığı, ayrıca İlk Derece Mahkemesi kararının gerekçesinde davalı asıl kiraya verenin hapis hakkı bulunduğundan bahisle bir hüküm kurulmamış olduğu gerekçesiyle, davacının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyizinde; istinaf dilekçesinde bildirdiği sebepleri tekrar ederek, Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık; alt kira sözleşmesine istinaden kiralanana getirilen menkullerin teslimi, bunun mümkün olmaması halinde bedellerinin tazmini ve dava konusu menkullerin kullanılamamasından kaynaklanan zararın giderilmesi istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun (6098 sayılı Kanun) 336 ncı maddesi gereğince; "Taşınmaz kiralarında kiraya veren, işlemiş bir yıllık ve işlemekte olan altı aylık kira bedelinin güvencesi olmak üzere, kiralananda bulunan ve kiralananın döşenmesine veya kullanılmasına yarayan taşınırlar üzerinde hapis hakkına sahiptir. Kiraya verenin hapis hakkı, alt kiracının asıl kiracıya olan kira borcunu aşmamak üzere, alt kiracının kiralanana getirdiği aynı nitelikteki taşınırları da kapsar. Hapis hakkı, kiracının haczedilemeyen malları üzerinde kullanılamaz."
2. Aynı Kanun’un 337 inci maddesi; "Üçüncü kişilerin, kiraya verenin kiracıya ait olmadığını bildiği veya bilmesi gerektiği eşya ile çalınmış, kaybolmuş veya başka bir biçimde malikinin elinden iradesi dışında çıkmış eşya üzerindeki hakları, kiraya verenin hapis hakkından önce gelir. Kiraya veren, kiracı tarafından kiralanana getirilmiş olan taşınırların kiracının mülkiyetinde olmadığını kira sözleşmesi devam ederken öğrendiği hâlde, sözleşmeyi en yakın fesih döneminin sonu için feshetmezse, bu eşya üzerindeki hapis hakkını kaybeder."
3. Aynı Kanun’un 338 inci maddesi; "Kiracı, taşınmak veya kiralananda bulunan taşınırları başka bir yere taşımak istediği takdirde, kiraya veren, alacağını güvence altına almasını sağlayacak miktardaki taşınırı, sulh hâkiminin veya icra müdürünün kararıyla alıkoyabilir."
4. Aynı Kanun’un 322 inci maddesi; "Kiracı, kiraya verene zarar verecek bir değişikliğe yol açmamak koşuluyla, kiralananı tamamen veya kısmen başkasına kiraya verebileceği gibi, kullanım hakkını da başkasına devredebilir.
Kiracı, konut ve çatılı işyeri kiralarında, kiraya verenin yazılı rızası olmadıkça, kiralananı başkasına kiralayamayacağı gibi, kullanım hakkını da devredemez.
Alt kiracı, kiralananı kiracıya tanınandan başka biçimde kullandığı takdirde kiracı, kiraya verene karşı sorumlu olur. Bu durumda kiraya veren, kiracısına karşı sahip olduğu hakları alt kiracıya veya kullanım hakkını devralana karşı da kullanabilir." hükmünü içermektedir.
5. 2004 sayılı İcra İflas Kanunu’nun 270 inci maddesi gereğince; "Kiralayan evvelce yapılması lazımgelen icrai takibi yapmadan haiz olduğu hapis hakkının muvakkaten muhafazası için icra dairesinin yardımını isteyebilir. Teahhurunda tehlike varsa zabıtanın yahut nahiye müdürünün de yardımı istenebilir. İcra dairesi üzerlerinde hapis hakkı bulunan eşyanın bir defterini yapar ve rehinleri paraya çevirme yoliyle takip talebinde bulunması için kiralıyana on beş günü geçmemek üzere münasip bir mühlet verir."
6. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 995 inci maddesi gereğince; "İyiniyetli olmayan zilyet, geri vermekle yükümlü olduğu şeyi haksız alıkoymuş olması yüzünden hak sahibine verdiği zararlar ve elde ettiği veya elde etmeyi ihmal eylediği ürünler karşılığında tazminat ödemek zorundadır. İyiniyetli olmayan zilyet, yaptığı giderlerden ancak hak sahibi için de zorunlu olanların tazmin edilmesini isteyebilir. İyiniyetli olmayan zilyet, şeyi kime geri vereceğini bilmediği sürece ancak kusuruyla verdiği zararlardan sorumlu olur."
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, temyiz olunan kararda; davacının, davalı ... Tarım Gıda ve Paketleme Hiz. San. Tic. A.Ş. ile imzaladığı sözleşme gereğince taşınmazda alt kiracı olduğuna dair gerekçeye ve davalı ...Gıda Tar. Nakl. Kuy. İnş. Turz. San ve Tic. A.Ş. nin kiralananı mevcut haliyle kullanmakta olduğundan zarar kaleminden sorumlu tutulamayacağının anlaşılmasına göre, davacının aşağıdaki bentlerin kapsamı dışındaki sair temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Davacı 01.05.2011 başlangıç, 31.12.2015 bitiş tarihli alt kira sözleşmesi ile kiraladığı taşınmazın kullanımının ve bina içindeki eşyaların geri alınmasının engellendiğini iddia ederek terditli olarak açtığı davada öncelikle menkul eşyalarının aynen iadesini, olmazsa bedelini ve oluşan zararının tazminini talep etmiş, İlk Derece Mahkemesince 6098 sayılı Kanun’un 336 ncı maddesi gereğince asıl kiraya verenin hapis hakkını, alt kiracının kiralanana getirdiği taşınırlar üzerinde kullanabileceğinden bahisle davacının dava konusu eşyaların aynen iadesi talebini asıl kiraya veren yönünden reddederek terditli talepler yönünden hüküm kurulmuştur.
3. Hapis hakkı; alacaklının alacak hakkını güvence altına alan, özel bir taşınır rehni türü olup, hapis hakkının kullanılabilmesi için yukarıda yer verilen Kanun hükümlerinde belirtilen şartların oluşup oluşmadığı ve işbu hakkın ancak sulh hâkiminin veya icra müdürünün kararıyla kullanılabileceği hususunun gözetilmesi gerekir.
4. Alt kira ilişkisinin varlığı halinde kiraya verenin hapis hakkını kullanabilmesi için; asıl kiracının alt kiracıdan hapis hakkı kapsamına giren bir kira alacağının bulunması, kiraya verenin asıl kiracıdan bir kira parası alacağı olması ve asıl kiraya veren asıl kiracıdan olan kira alacağını ona karşı sahip olduğu hapis hakkı ile kısmen ya da tamamen alamamış olması gerekir. Sonuç olarak, alt kiracının kendi kiraya vereni olan asıl kiracısına olan borcu miktarından fazla eşyası üzerinde hapis hakkı tesisi edilemez.
5. Bu açıklamalar ışığında somut olay incelendiğinde; asıl kiraya veren davalı şirket yetkilisi, ... 5. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2013/49 D.iş sayılı tespit dosyasında, kiracısı ... A.Ş. ile olan kira ilişkisinin 30.10.2012 tarihinde sona erdiğini, işyerini malzemeleriyle birlikte tespit isteyenden devraldığını, kiracısından olan alacağı nedeniyle işyerindeki malzemeleri muhafaza ettiğini, aynı zamanda tespite konu malzemelerin kime ait olduğunu da bilmediğini, taşınmazı bu haliyle 15.03.2013 tarihinde davalı ...A.Ş. ye kiraya verdiğini beyan etmiştir. Bu hâlde, davalı asıl kiraya verenin fiilen hapis hakkı uygulayarak alacaklarına karşılık alt kiracı davacının bir kısım taşınır eşyalarına el koyduğu ancak Kanun'un aradığı şekil şartlarının gerçekleşmediği, sulh hakiminin veya icra müdürünün konuya ilişkin herhangi bir kararının bulunmadığı anlaşılmaktadır. Bu nedenlerle davacının, kendisine ait olduğunu ispat ettiği eşyaların aynen iadesini, mülkiyet hakkına dayalı olarak her üç davalıdan talep etmesinde ve söz konusu eşyaların haksız el konulması nedeniyle kullanılamaması neticesinde oluşan zararın tazmini talebini asıl kiraya verene yöneltmesinde bir usulsüzlük bulunmamaktadır.
6. Hal böyle olunca, İlk Derece Mahkemesince; temyiz edenin sıfatına göre oluşan usuli kazanılmış haklar da gözetilmek suretiyle uyuşmazlığın esası hakkında bir karar verilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde karar verilmiş olması doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacı vekilinin sair temyiz itirazlarının reddine,
2. Davacı tarafın eşyalarının aynen iadesi ve bu eşyalara el konulması nedeniyle oluşan zararın davalı kiraya veren şirket tarafından tazmin edilmesi yönündeki temyiz itirazlarının kabulü ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
3. İlk Derece Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 371 inci maddesi uyarınca davacı yararına BOZULMASINA,
8.400 TL Yargıtay duruşması vekalet ücretinin davalılardan alınarak davacıya verilmesine,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek halinde temyiz edene iadesine,
Dosya İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
28.02.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.