"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2024/59 E., 2024/110 K.
Mahkeme kararı davalılar ... İnş. Taah. Hafriyat Ltd. Şti. vekili ve Yüksel Proje Uluslararası A.Ş vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalıların üstlendiği metro tünel inşaatı yapımı sırasında meydana gelen göçük sonucu davacının iş yerinin zarar gördüğünü, bir kısım malzemelerinin göçük nedeniyle kullanılamaz ... geldiğini, söz konusu zararın, taşınma masraflarının, taşınma süresinin ve fabrikada imalatın tamamen durduğu günlerin tespiti için Fatih 1. Sulh Hukuk Mahkemesi'nin 2001/121 D.İş sayılı dosyasında tespit yaptırıldığını ve 109.728.489,00 TL (eski TL) tutarında zarar belirlendiğini, davalı işveren ... ve diğer davalıların yüklendikleri işi tekniğine, fennin gerektirdiği koruyucu, önleyici tedbirlere uymaksızın dikkatsiz ve tedbirsiz bir şekilde yapmaları nedeniyle dava konusu zararın meydana geldiğini belirterek 109.728.489,000 TL'nin (eski TL) olay tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini istemiştir.
II. CEVAP
Davalı ... İnş. Taah. Hafriyat Ltd. Şti. vekili cevap dilekçesinde; davalı müvekkil şirket ile yüklenici Anadolu Metro Ortaklığı arasında 02.02.2000 tarihinde alt taşeron sözleşmesi imzalandığını, ortaklığın yazılı ve sözlü talimatlarına uymak ve uygulamak zorunda olduğunu, işlerin proje ve talimatlara uygun olarak devam ettiğini, şirketin olayda herhangi bir kusuru bulunmadığını, kendisine düşen görevi azami dikkat ve intizam ile yerine getirdiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davalı ... Belediyesi Başkanlığı vekili cevap dilekçesinde; dava konusu taşınmazların 19.09.2001 tarihinde meydana gelen göçük nedeniyle hasara uğradığını, kamulaştırma çalışmalarına başlandığını, göçük sebebiyle üçüncü şahısların uğradığı maddi zararların müvekkili ile ortak girişim arasında imzalanan sözleşme ve teknik şartname gereği yüklenici girişim sorumluluğunda olduğunu, fen ve sanat kurallarına tam uymaması nedeniyle zararın meydana gelmesinde davacının da kusurlu olduğunu beyan ederek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davalı ...Ş. vekili cevap dilekçesinde; davalı şirketin işveren Büyükşehir Belediye Başkanlığından İstanbul Metrosu Taksim - Yenikapı Arası İnşaatı Mühendislik ve Kontrollük hizmetleri işini yüklendiğini, zemin altında tünel inşaatı çalışmalarının devam ettiği sırada 19.09.2001 tarihinde meydana gelen göçük sonucu bir kısım binaların yıkıldığını, yıkılan binaların fen ve sanat kaidelerine uygun olarak yapılıp yapılmadığı, ruhsat alıp almadığı, bulundukları bölgenin coğrafi yapısına uygun ve dayanıklı olarak inşa edilip edilmediği hususunun davacı tarafından kanıtlanması gerektiğini, göçük olayının zeminin içerdiği ve önceden anlaşılması mümkün olmayan şartlar dolayısıyla meydana geldiğinin raporlar ile belirlendiğini, bu nedenle davalı şirketin herhangi bir kusurunun bulunmadığını belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davalı Güriş İnş. ve Mühendislik A.Ş., ... İnş. ve Tic. Ltd. Şti. ve Reha İnş. ve Taah. A.Ş vekili cevap dilekçesinde; meydana gelen göçük neticesinde davacının sadece yemekhanesinin bulunduğu taşınmazın kısmen hasar gördüğünü, davacı tarafından yaptırılan tespit dosyasında dahi zarar gören alet ve edavatın sadece yemekhane bölümüne ait olduğu ve fabrikada hiçbir zarar meydana gelmediği hususunun sabit olduğunu, verilen talimatlar doğrultusunda işi gerçekleştirdiklerini, olayın meydana gelmesinde herhangi bir kusurlarının bulunmadığını, dava tarihi itibariyle fabrikanın nakledildiğini, yemekhane de dahil varsayılan tüm zarar bedellerinin gerçekleştiğini iddia etmenin hayatın olağan akışına aykırı olduğunu ve kanıtlanması gerektiğini beyan ederek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 22.11.2012 tarih, 2010/200 Esas ve 2012/440 karar sayılı kararı ile; davalı ... yönünden yargı yolu nedeniyle, diğer davalılar yönünden ise husumet yokluğu nedeniyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili ve davalı ... vekili tarafından temyiz isteminde bulunulması üzerine Dairenin 16.01.2014 tarih, 2013/18346 esas ve 2014/456 Karar sayılı ilamı ile; ''...Dosyadaki belgeler incelendiğinde; dava konusu metro tünel inşaatı çalışmasının, davalı ... ile davalı şirketler arasında yapılan sözleşme doğrultusunda, yüklenici durumunda olan davalı şirketler tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır. Şu halde, davanın dayanağı olan eylem haksız fiil niteliğinde olduğundan, dava konusu eylemi gerçekleştiren davalı yüklenici şirketlerin, mülga 818 sayılı BK'nun 41. maddesi uyarınca haksız eylemin faili olarak meydana gelen zarardan sorumlu oldukları ve taraf sıfatlarının bulunduğu gözetilerek, davalı şirketler yönünden işin esasının incelenmesi gerekirken davalıların husumetinin bulunmadığından bahisle davanın reddine karar verilmiş olması yerinde görülmemiş ve bozmayı gerektirmiştir.'' gerekçesiyle karar davalı ... dışındaki davalılar yönünden bozulmuştur.
B. Mahkemece Birinci Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin 25.05.2017 tarih 2014/533 Esas ve 2017/225 Karar sayılı kararı ile; davalı ... yönünden yargı yolu nedeniyle davanın usulden reddine, davalı ....'e yönelik dava atiye bırakıldığından bu davalı hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiş; benimsenen bilirkişi raporları doğrultusunda bir kısım davalılar yönünden işyerinin nakli için yapılan masraflar, zarar gören malzeme bedeli ile çalışılamayan sürede işçilere ödenmek zorunda kalınan ücret ile SSK primleri ve kira gideri yönünden davanın kısmen kabulü ile 93.105,91 TL'nin 19.09.2001 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmiş; mahrum kalınan gelire ilişkin talep ise reddedilmiştir.
C. İkinci Bozma Kararı
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili ve davalılar Yüksel Proje Uluslararası A.Ş, ... İnş. ve Tic. Ltd. Şti., Güriş İnş. ve Mühendislik A.Ş., Reha İnş. ile Taah. A.Ş. ve ... İnş. Taah. Hafriyat Ltd. Şti. vekilleri tarafından temyiz isteminde bulunulması üzerine Dairenin 20.06.2018 tarih, 2017/4940 esas ve 2018/4937 Karar sayılı ilamı ile ''...2-...Dosya içeriğinden; davalılar tarafından inşa edilen metro tünel inşaatının çökmesi üzerine davacının fabrikasının ve yemekhane binasının kullanılamaz ... geldiği, yıkım tehlikesi nedeniyle Belediye Başkanlığı tarafından binanın tahliye edildiği, göçük altında kalan yemekhane binasında bulunan malzemelerin tamamen zarar gördüğü, tespit raporunda davacının fabrikasının yeni yerine nakli, elektrik ve makine parkının kurulması ve faaliyete geçirilmesi için gerekli olan sürenin 30 gün olarak belirlendiği, davacının, zarar gören malzemeleri nedeniyle ve bu 30 gün sürede çalışamaması nedeniyle mahrum kaldığı geliri ile çalışamadığı bu süre zarfında işçilerine ödemek zorunda kaldığı ücret ve SSK primleri nedeniyle uğradığı zararın tazmini isteminde bulunduğu anlaşılmaktadır.
Hükme esas bilirkişi raporunda; davacıya ait şirketin 2001 yılına ait kanuni defterlerinin ibraz edilememesi nedeniyle inceleme yapılamadığı, davacı firmanın bilanço ve gelir tablosu görülemediğinden çalışılamadığının iddia edildiği 30 günlük süre için, yoksun kalınan gelirin hesap edilemediği mütalaa edilmiştir.
Kural olarak, gerçek zarar hüküm altına alınmalıdır. (818 sayılı BK'nın 42. maddesi, 6098 sayılı TBK'nın madde 50. maddesi). Bu da, zararlandırıcı eylemden önceki durum ile sonrası arasındaki farktan ibarettir. Ancak; hakim, durumun özelliğini ve kusurun ağırlığını da gözetmekle yükümlüdür (TBK. madde 51/1). Yasa koyucu, bu hükümle hakime, her somut olayın özelliğine göre tazminatın kapsamını belirleme ve hakkaniyet çerçevesinde TMK'nın 4. maddesi uyarınca takdir yetkisini kullanma imkanını, daha da ötesinde görevini vermiştir. Hakim burada, karşılıklı yararlar dengesini de göz önünde tutacaktır.
Davaya konu olayda, davacı firmanın işletme kapasitesi nazara alınarak 30 günlük sürede elde edebileceği net gelir, uzman bilirkişi heyetinden alınacak rapor ile belirlenmelidir. Belirlenemediği takdirde, mahkemece, 818 sayılı BK'nın 42. maddesi (6098 sayılı TBK'nın madde 50. maddesi) nazara alınarak hüküm tesis edilmesi gerekir. Bu nedenle kararın bozulması gerekmiştir.
3. Davalıların diğer temyiz itirazlarının incelenmesinde;
a-Davacı, çalışamadığı 30 günlük sürede işçilerine ödemek zorunda kaldığı ücret ve SSK primlerinin de davalılardan tahsilini istemiştir. Dairemizce davalının çalışamadığı 30 günlük süre yönünden mahrum kaldığı gelirin hesaplanması ve mahkemece hüküm altına alınması yönünden davacı yararına bozma yapıldığı gözetildiğinde, davacı firma yönünden maliyet oluşturan işçilik ücretlerinin ve SSK primlerinin tazminat olarak hüküm altına alınması doğru değildir. Bu nedenle kararın bozulması gerekmiştir.
b-Davacı, dava dilekçesinde zarar gördüğü döneme ilişkin kira gideri isteminde bulunmamıştır. Mahkemece, davacının talebi olmamasına rağmen 588,58 TL kira giderine hükmedilmiştir. 6100 sayılı HMK’nın 26. (HUMK’un 74.) maddesi uyarınca hâkim, tarafların talep ve sonuçlarıyla bağlıdır; ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremez. Kira gideri talebi olmamasına rağmen kira giderine
hükmedilerek talebi aşar şekilde karar verilmesi doğru değildir. Bu nedenle kararın bozulması gerekmiştir.
c-Hükme esas alınan bilirkişi raporunda; zarar kalemlerinin olay tarihi 19.09.2001 tarihi ile davanın yenilenme tarihi olan 09.12.2014 tarihi arasındaki reeskont faizi hesaplanmış ve mahkemece faizi ile birlikte belirlenen tazminat miktarlarının olay tarihi 19/09/2001 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan tahsiline karar verilmiştir. Bu durum, faize faiz yürütülme yasağına aykırılık oluşturduğundan kararın bu nedenle bozulması gerekmiştir.'' gerekçesiyle karar bozulmuştur.
D. Mahkemece İkinci Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin 09.03.2021 tarih, 2019/807 Esas ve 2019/807 Karar sayılı ilamı ile; bozma ilamına uyularak yapılan yargılama sonucunda; davacı firmanın işletme kapasitesi nazara alınarak 30 günlük sürede elde edebileceği net gelirin uzman bilirkişi raporu doğrultusunda davacının talebi de gözetilerek 53.000,00 TL olduğu, fakat söz konusu hesaplamanın davacı beyanı kapsamında yapılmış olması ve davacının 2001 yılına ait kanuni defterlerini ibraz edememesinin yükümlülüğünün tamamıyla davalılara yüklenmesinin hakkaniyete uygun olmadığı ve bu nedenle Yargıtay bozma ilamı da gözetilerek, somut durumun meydana gelişindeki davacı kusuru da gözetilerek 818 sayılı Borçlar Kanunu'nun 42. maddesi (6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 50. maddesi) göz önünde bulundurularak %40 oranında indirim yapılması gerektiği, ayrıca davacının 29.228,49 TL emtia ve nakliye giderinin olduğu, bu rakama ayrıca bir faiz yürütülmesinin faize faiz yürütme yasağına aykırı olacağı, sigorta primleri açısından yapılan değerlendirme sonucu 12.754,00 TL prim, 2.487,03 TL işveren payı olmak üzere toplam 15.241,00 TL zararın olduğu gerekçesiyle davalılar ... İnş. Taah. Hafriyat Ltd. Şti., Yüksel Proje Uluslararası A.Ş., ... İnş. ve Tic. Ltd. Şti., Güriş İnş. ve Mühendislik A.Ş. ile Reha İnş. ve Taah. A.Ş. yönünden davanın kısmen kabulü ile 76.269,49 TL'nin 19.09.2001 tarihinden itibaren yürütülecek yasal faizi ile birlikte anılan davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline; diğer davalılar ... ve ... yönünden karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
E. Üçüncü Bozma Kararı
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... İnş. Taah. Hafriyat Ltd. Şti. vekili, Yüksel Proje Uluslararası A.Ş vekili ve davalılar ... İnş. ve Tic. Ltd. Şti., Güriş İnş. ve Mühendislik A.Ş. ile Reha İnş. ve Taah. A.Ş. vekilleri tarafından temyiz isteminde bulunulması üzerine Dairenin 19.01.2023 tarih, 2021/20740 Esas ve 2023/701 Karar sayılı ilamı ile; ''...ikinci bozma ilamının 3 (a) bendinde; davacının çalışamadığı 30 günlük sürede işçilerine ödemek zorunda kaldığı ücret ve SSK primlerinin de davalılardan tahsilinin istendiği, Dairemizce davalının çalışamadığı 30 günlük süre yönünden mahrum kaldığı gelirin hesaplanması ve mahkemece hüküm altına alınması gerektiği yönünde davacı yararına bozma yapıldığı gözetildiğinde, davacı firma yönünden maliyet oluşturan işçilik ücretlerinin ve SSK primlerinin tazminat olarak hüküm altına alınmasının doğru olmadığı gerekçesiyle kararın bozulduğu ve mahkemece bozma ilamına uyulduğu halde 12.754,00 TL prim ve 2.487,03 TL işveren payı olmak üzere toplam 15.241,00 TL tazminata hükmedildiği anlaşılmaktadır. Şu durumda; mahkemece, her ne kadar bozma ilamına uyulmuş ise de bozma ilamının gereği kısmen yerine getirilmemiştir. Davacının 12.754,00 TL prim ve 2.487,03 TL işveren payı olmak üzere toplam 15.241,00 TL tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekirken kabulü doğru olmamış, bu nedenle usul ve yasaya aykırı kararın bozulması gerekmiştir. '' gerekçesiyle karar bozulmuştur.
F. Mahkemece Üçüncü Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla bozma ilamına uyularak yapılan yargılama sonucunda; 12.754,00 TL prim ve 2.487,03 TL işveren payı olmak üzere toplam 15.241,00 TL tazminat talebinin reddi ile davalılar ... İnş. Taah. Hafriyat Ltd. Şti., Yüksel Proje Uluslararası A.Ş., ... İnş. ve Tic. Ltd. Şti., Güriş İnş. ve Mühendislik A.Ş. ile Reha İnş. ve Taah. A.Ş. yönünden davanın kısmen kabulü ile 61.028,49 TL'nin TL'nin 19.09.2001 tarihinden itibaren yürütülecek yasal faizi ile birlikte anılan davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline; diğer davalılar ... ve ... yönünden karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Sebepleri
Davalı ... İnş. Taah. Hafriyat Ltd. Şti. vekili temyiz dilekçesinde; davacı tarafından yoksun kalınan gelir iddiasına ilişkin olarak dosyaya delil sunulmadığını, dava konusu zarardan müvekkil davalı şirketin sorumlu tutulmasının hatalı olduğunu, metro tünel inşaatının İstanbul Büyükşehir Belediyesi denetimi ve gözetimi altında yapıldığını, ayrıca İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile müteahhit konumundaki diğer davalı şirketlerin işin yapılması sırasında müvekkil şirket üzerinde emir ve talimatı söz konusu olduğunu, bu nedenle alt yüklenici/taşeron konumundaki müvekkil davalı şirketin plan, proje ve araştırmalara ve ayrıca bu doğrultuda hazırlanan sözleşmelere dayalı olarak çalışmasını yaptığını, dava konusu olayın meydana gelmesinde ve dolayısıyla davacının sözde zararının oluşmasında hiçbir kusuru bulunmadığını ileri sürerek kararın bozulmasını istemiştir.
Davalı ...Ş. vekili temyiz dilekçesinde; müvekkil davalı şirketin yüklenici olmaması, iş sahibi İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı adına müşavirlik-kontrolörlük ile görevli olması nedeniyle usul ve yasaya aykırı olarak müvekkil davalı şirketin diğer davalılar ile birlikte müştereken ve müteselsilen davacı şirketin varlığı iddia edilen zararlarını tazmin ile sorumlu tutulmasının usul ve yasaya aykırı olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını istemiştir.
B. Değerlendirme ve Gerekçe
Uyuşmazlık, davalılar tarafından yapılan metro tünel inşaatı sırasında meydana gelen göçük nedeniyle uğranılan maddi zararın giderilmesi istemine ilişkindir.
Mahkemelerin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası atfıyla uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Kanun'un 428 inci maddesi ile 439 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen mahkeme kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı ve bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı ve anlaşılmakla; davalı ... İnş. Taah. Hafriyat Ltd. Şti. ve Yüksel Proje Uluslararası A.Ş vekilinin temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davalılar ... İnş. Taah. Hafriyat Ltd. Şti. vekili ve Yüksel Proje Uluslararası A.Ş vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Aşağıda yazılı temyiz harcının temyiz eden davalılar ... İnş. Taah. Hafriyat Ltd. Şti. ve Yüksel Proje Uluslararası A.Ş'ye yükletilmesine,
Dosyanın mahkemeye gönderilmesine,
12.09.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.