"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
KARAR : Düzeltilerek Yeniden Esas Hakkında Verilen Karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : Manisa 3. Asliye Hukuk Mahkemesi
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili ve ecrimisil davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince davalı ... Belediye Başkanlığının istinaf başvurusunun esastan reddine, davacılar vekili ve davalı ... vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmuştur.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacılar vekili ile davalı ... Belediye Başkanlığı tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usûl eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda,
Miktar veya her paydaş için değeri kesinlik sınırını geçmeyen davalara ilişkin nihai kararlar, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 362 nci maddesi uyarınca temyiz edilemez. Temyize konu edilen miktarın her paydaş için değeri kesinlik sınırının altında kalması hâlinde anılan Kanun’un 366 ncı maddesi atfıyla aynı Kanun’un 352 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca temyiz dilekçesinin reddine karar vermek gerekir.
Ecrimisil bedeli olarak hüküm altına alınan ve temyize konu edilen miktar Bölge Adliye Mahkemesinin karar tarihi itibari ile kesinlik sınırı olan 107.090,00 TL’nin altında kalmaktadır.
Bu nedenle; davacılar vekili ile davalı ... Belediye Başkanlığı vekilinin ecrimisile ilişkin temyiz isteminin reddine karar vermek gerekmiştir.
Davacılar vekili ile davalı ... Belediye Başkanlığı vekilinin kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat bedeli yönünden gerekli şartları taşıdığı anlaşılan temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; Manisa ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 220 ada 105 parsel sayılı taşınmazına eski Manisa Belediye Başkanlığı tarafından kafe olarak kiraya verilmek ve park yapılmak suretiyle fiilen el atıldığını belirterek kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili ile ecrimisil talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazda bulunan Manisa Belediye Başkanlığı hissesinin Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu kararı uyarınca ... Belediye Başkanlığına devredilmesine karar verildiğini, Manisa 1. İdare Mahkemesinin 2015/109 Esas sayılı dosyasının bekletici mesele yapılması gerektiğini, davanın zamanaşımına uğradığını, idari yargının görevli olduğunu, ecrimisil talep edilemeyeceğini ileri sürerek davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... Belediye Başkanlığı vekili cevap dilekçesinde özetle; Belediyenin 01.04.2014 tarihinde tüzel kişilik kazandığını, dava konusu taşınmazdaki Manisa Belediye Başkanlığı hisseleri ... Belediye Başkanlığıne devredilmiş ise de tescil işlemleri henüz gerçekleştirilmediğinden husumetin kendilerine yöneltilemeyeceğini, Manisa 1. İdare Mahkemesinin 2015/109 Esas sayılı dosyasının bekletici mesele yapılması gerektiğini, uzlaşma dava şartının yerine getirilmediğini belirterek davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulü ile taşınmaz bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte kaldırım yapılarak el atılan 115 metrekarelik bölümünün bedelinin Manisa Büyükşehir Belediye Başkanlığından, geriye kalan bölümünün ise ... Belediye Başkanlığından alınarak davacıya verilmesine ve el atılan kısmın tapusunun iptali ile kaldırım yapılarak el atılan 115 metrekarelik bölümün davacıların payı oranında ... adına, geriye kalan bölümünde davacılar payına düşen kısmın ise ... Belediye Başkanlığı adına tesciline ve dava tarihinden geriye dönük 5 yıllık ecrimisile karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri tarafından istinaf başvurusunda bulunulmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; emlak vergi değerlerine göre dava konusu taşınmaz emsal alınan taşınmazdan üç kat daha değerli olduğu ve dava konusu taşınmaz emsalden çok daha değerli bir konumda bulunduğu halde dava konusu taşınmaza biçilen değerin düşük olduğunu, ecrimisil yönünden sundukları kira bedelleri değerlendirilmeden hesaplanan bedelin de düşük olduğunu ileri sürmüştür.
2. Davalı ... Belediye Başkanlığı istinaf dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmaza el atma tarihinde belediyelerinin henüz kurulmadığını,rekreasyon alanında kalan taşınmazın fiili durumunun yeşil alan olması nedeniyle bu taşınmazdan gelir elde edilemeyeceği dikkate alınarak ecrimisil talebinin reddine karar verilmesi gerektiğini, ...’nin 16.05.2017 tarihli ve 356 sayılı Meclis Kararı ile yol genişliğinin 18 metreden daha geniş olması nedeniyle Manisa Büyükşehir Belediye Başkanlığınin sorumluluğunda, park alanının ise 20.000 metrekareden küçük olması nedeniyle ...’nın 09.05.2017 tarih ve 308 sayılı Meclis kararı ile ... Belediye Başkanlığı sorumluluğunda bulunduğunu, Büyükşehir Belediyer Kanunu’nun 7 nci maddesi uyarınca dava konusu taşınmazın bulunduğu caddenin Büyükşehir Belediye Başkanlığı sorumluluğunda olduğunu, emsal incelemesinin hatalı olduğunu ve belirlenen tazminat ve ecrimisil bedelinin yüksek olduğunu ileri sürmüştür.
3. Davalı ... istinaf dilekçesinde özetle; belirlenen bedelin yüksek olduğunu, idari yargının görevli olduğunu, Manisa Valiliğinin Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu kararı ile taşınmazın bulunduğu alanın ... Belediye Başkanlığıne devredildiğini idarelerinin sorumluluğu bulunmadığını,davanın zamanaşımı ve hak düşürücü süre nedeniyle reddi gerektiğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; ecrimisil yönünden, her bir davacı payına isabet eden miktar kesinlik sınırı altında kaldığından ecrimisil yönünden istinaf başvurularının reddine karar verildikten sonra, tazminata ilişkin olarak yapılan inceleme sonucunda; mahallinde yapılan keşif sonucunda taşınmaza park ve yürüyüş yolu yapılmak suretiyle el atıldığı, taşınmazın ... Bulvarından cephe aldığı, hükme esas alınan bilirkişi raporu ile arsa niteliğindeki taşınmaza emsal karşılaştırması yapılarak değer biçilmesi yöntem itibarıyla doğru ise de; dava konusu taşınmazın 2015 yılında emlak vergisine esas metrekare rayiç değeri 3.242,00 TL, emsalin ise 1.037,94 TL olduğu halde dava konusu taşınmazın emsalden %10 daha değerli kabul edilmesi inandırıcı olmadığından dava konusu taşınmazın konumu,taşınmaz üzerinde bulunan parkın içinde uzun zamandır kafeterya niteliğindeki işletme olması, ana arter niteliğindeki ... Bulvarına cepheli bulunması, emsal taşınmazın şehir merkezine daha uzak mesafede bulunması dikkate alınarak dava konusu taşınmazın emsal taşınmazdan %70 oranında daha değerli kabulü gerektiğinden dava konusu taşınmazın m² birim bedelinin 5.395,00 TL olarak belirlenmesi ve Manisa Valiliğinin Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu’nun 19.03.2014 tarihli kararı ile dava konusu taşınmazın davalı ... Belediye Başkanlığına devredilmesine karar verilmesi ve Manisa Büyükşehir Belediye Başkanlığınce dava konusu taşınmazın ilçe Belediye Başkanlığıne verilmesine dair kararın iptali için idare mahkemesinde açılan dava reddedilmesi nazara alınarak hükmedilecek tazminat ve ecrimisil bedelinin tamamından davalı ... Belediye Başkanlığınin sorumlu tutulması gerektiği gerekçesiyle davalı ... Belediye Başkanlığınin istinaf başvurusunun esastan reddine, davacılar vekili ve davalı ... vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (3) üncü alt bendi uyarınca hüküm kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmasına karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar ve davalı ... Belediye Başkanlığı vekilleri ile davacılar vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle ;istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiş, ayrıca yasal faizin uzun yargılama ve enflasyon karşısında yetersiz kaldığını, dava tarihindeki haklılık durumu ve Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile ilçe Belediye Başkanlığı arasında hak sahipliği konusundaki ihtilaf dikkate alınarak hakkında husumetten ret kararı verilen ... lehine vekalet ücretine hükmedilmesinin hatalı olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... Belediye Başkanlığı vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiş, ayrıca uygulanan yasal faizin yüksek olduğunu, vekalet ücreti ve yargılama giderlerinin müvekkil idare üzerinde bırakılmasının hatalı olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı tapu maliki ile davalı idare arasında kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin belirlenmesi ve bedelinin hangi idareden tahsil edileceğine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun’un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Hükme esas alınan fen bilirkişi raporunda belirtildiği üzere 841 m² yüzölçümlü dava konusu taşınmazın 115 m²’lik kısmına İbrahim Gökcen Bulvarına cepheli kaldırım olarak, kalan kısmına ise park ile koşu ve yürüyüş pisti olarak fiilen el atıldığı, Manisa Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 09.05.2017 tarihli ve 2017/308 sayılı kararı ile 20.000 m² altındaki park ve yeşil alanların idari sınırları içerisinde kaldığı İlçe Belediye Başkanlığınin sorumluluğunda olduğuna karar verildiği, ... Yol Yapım Bakım Onarım Dairesi Başkanlığı Yol Bakım ve Onarım Şube Müdürlüğü’nün 27.02.2018 tarihli ve 16270 sayılı yazısı ile yol paylaşımlarının yapıldığı Büyükşehir Belediye Başkanlığınin 16.05.2017 tarihli ve 356 sayılı Meclis kararı ile Manisa ili bütününde Büyükşehir Belediye Başkanlığıne bağlı ilçe merkezlerinde yol genişliği 18 metre ve üzerinde olan ve devamlılık arz eden imar yollarının Büyükşehir Belediye Başkanlığı sorumluluğunda olduğunun belirtildiği; ancak Manisa Valiliği Devir, Tasfiye ve Paylaştırma Komisyonu’nun 19.03.2014 tarihli ve 34 sayılı kararı ile dava konusu taşınmazın davalı ... Belediye Başkanlığına devredilmesine karar verildiği, Manisa Büyükşehir Belediye Başkanlığınce Manisa 1. İdare Mahkemesinin 2015/109 Esas, 2016/138 Karar sayılı dosyasında açılan dava sonucunda itirazın reddedildiği ve kararın Danıştay 8. Dairesinin 19.12.2016 tarihli, 2016/8916 Esas, 2016/11318 Karar sayılı ilamı ile onanarak kesinleştiği anlaşıldığından hükmedilen kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat ve ecrimisil bedelinin davalı ... Belediye Başkanlığından tahsiline karar verilmesi yerindedir.
3. Arsa niteliğindeki dava konusu taşınmaza 2942 sayılı Kamulaştırma Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi uyarınca emsalin üstün ve eksik yönleri belirlenip kıyaslaması yapılarak değer biçilmesinde yöntem itibarıyla bir isabetsizlik görülmemiştir.
4. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre; davacı vekilinin ve davalı ... Belediye Başkanlığı vekilinin aşağıdaki bent kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
5. 4650 sayılı Kanun ile değişik 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesine göre hakim, adil ve hakkaniyete uygun olarak kamulaştırma bedelini tayin ederken keyfi olarak hareket edemez. Bu takdiri yaparken, alınan bilirkişi raporlarından herhangi birini veya bu raporlar arasında bir değeri tespit edebilir. Şayet bu raporlar mahkemece karar verilmesine yeterli görülmez ise yeniden rapor alınarak sonucuna göre karar verilmelidir.
Somut olayda İlk Derece Mahkemesince hükme esas alınan bilirkişi raporunda; dava konusu taşınmaz ile emsal alınan taşınmazın ayrı ayrı üstün ve eksik yönleri ve oranları açıklanmadığı gibi, dava konusu taşınmazın emsalden %10 daha değerli olduğu kabul edilerek değeri tespit edildiği halde Bölge Adliye Mahkemesince dava konusu taşınmazın emsalden %70 daha değerli olduğu kabul edilerek değeri tespit edilmiş olup, Bölge Adliye Mahkemesince bilirkişi kurulu raporları geçerli ve inandırıcı bulunmadığından yeniden emsal bildirilmesi için taraflara süre verilip, gerektiğinde resen emsal celbi yoluna gidilerek yeniden 2942 sayılı Kanun'un 15 inci maddesi uyarınca oluşturulacak bilirkişi kurulu eşliğinde mahallinde keşif yapılıp, alınacak olan raporun yasa hükümlerine uygun olup olmadığı denetlenerek sonucuna göre karar verilmesi gerektiği düşünülmeden, yazılı şekilde bilirkişi raporu alınmadan soyut ifadelerle hüküm kurulması doğru görülmemiştir.
Bu durumda; taraflara, dava konusu taşınmaza yakın bölgelerden ve yakın zaman içinde satışı yapılan benzer yüzölçümlü satışları bildirmeleri için imkan tanınarak, lüzumu halinde resen emsal celbi yoluna gidilmesi, taşınmazın, değerlendirme tarihi itibarıyla, emsal alınacak taşınmazın ise satış tarihi itibarıyla imar ya da kadastro parselleri olup olmadığı ilgili Belediye Başkanlığı ve Tapu Müdürlüğünden sorularak, ayrıca dava konusu taşınmazın imar planındaki konumu, emsallere ve değerini etkileyen merkezi yerlere olan uzaklığını da gösterir krokisi ve dava konusu taşınmaz ile emsal taşınmazların resen belirlenen vergi değerleri ve emsal taşınmazların satış akit tablosu getirtilerek, yeniden oluşturulacak bilirkişi kurulu marifetiyle mahallinde keşif yapılarak dava konusu taşınmazın değerlendirmeye esas alınacak emsallere göre ayrı ayrı üstün ve eksik yönleri ile oranları açıklanmak suretiyle yapılacak karşılaştırma sonucu değerinin belirlenmesi bakımından, alınacak rapor sonucuna göre hüküm kurulması gerektiğinin düşünülmemesi, düşünülmemesi bozmayı gerektirir.
6. Dava konusu taşınmazın tapu kaydında yer alan hacizlerin hükmedilen bedele yansıtılmasına karar verilmesi gerektiğinin düşünülmemesi doğru değildir
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
A. Davacılar vekili ile Davalı ... Belediye Başkanlığı vekilinin Ecrimisil Bedeline İlişkin Temyizi Yönünden
Davacılar vekili ile davalı ... Belediye Başkanlığı vekilinin temyiz dilekçesinin miktar yönünden REDDİNE,
B. Davacılar Vekili ile Davalı ... Belediye Başkanlığı Vekilinin Kamulaştırmasız El Atma Nedeniyle Tazminat Bedeline İlişkin Temyizi Yönünden
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesinin kararının BOZULMASINA,
Davalı ... Belediye Başkanlığı ve davacılardan peşin alınan temyiz karar harçlarının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
15.02.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.