"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın davacı idare adına tescili davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı idare ve davalı ... vekilleri tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; ... ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 87 ve 88 parsel sayılı taşınmazların kamulaştırma bedelinin tespiti ile kamulaştırılan taşınmazların müvekkili idare adına tescilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazların sulu tarım arazisi olup, oldukça verimli yapılarının bulunduğunu, kapitalizasyon faiz oranının düşük alınması gerektiğini ileri sürmüştür.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 13.07.2017 tarihli ve 2016/475 Esas, 2017/271 Karar sayılı kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile bu bedelin davalı tarafa ödenmesine, dava konusu taşınmazların davalı adına olan tapu kaydının iptali ile davacı idare adına tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin 13.07.2017 tarihli ve 2016/475 Esas, 2017/271 Karar sayılı kararına karşı süresi içinde davacı idare ve davalı ... vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 17.11.2017 tarihli ve 2017/2613 Esas, 2017/2631 Karar sayılı kararı ile arazi niteliğinde olan dava konusu taşınmazların değeri konusunda 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin (f) bendinden belirtilen gelir metoduna göre değerlendirme yapıldığı, yine aynı bilirkişi kurulunun hükme esas alınan raporlarında taşınmazların getireceği net gelir belirlenirken hangi nedenle %4 oranında kapitalizasyon faiz oranının uygulandığı hususunun açıklandığı, ayrıca dava konusu taşınmazların niteliği, konumu ve bilirkişi kurulu raporundaki özelliklerine göre %20 olarak belirlenen objektif değer arttırıcı unsur oranının mevcut duruma uygun olduğu, münavebe ürünü olarak kabul edilen ürünlerin brüt gelirinden indirilmesi gereken üretim masraflarının Türkiye ortalaması dikkate alındığında brüt gelirin 1/3'ünden az olamayacağı gözetilip buna göre ürünün çeşitliliği, ürünün yetiştirildiği yer ve şartları dikkate alındığında bu oranın daha yukarıda olmasının mümkün olacağı, buna göre bilirkişiler kurulu tarafından düzenlenen raporun dosya kapsamına, Yargıtay içtihatlarına ve kanuna uygun olduğu gerekçesi ile davacı idare ve davalı ... vekillerinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizce yapılan inceleme sonucunda; Türkiye ortalamasına göre münavebe ürünlerinin üretim masraflarının brüt gelire göre yazılı şekilde fazla alınması ekonomik tarım yapılmasında tereddüt yaratacağından İl ve İlçe Tarım Orman Müdürlüğünden üretim masraflarının yeniden sorularak sonucuna göre karar verilmesi gerektiğinin düşünülmemesi, dava konusu taşınmazların konumu ve bilirkişi kurulu raporunda belirtilen özellikleri dikkate alınarak, tespit edilen metrekare birim fiyatına ilave edilecek objektif değer artırıcı unsurun %50 oranında olacağı gözetilmeden, daha düşük objektif değer artış oranı kabul eden bilirkişi raporuna göre az bedele hükmedilmesi ve 7139 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası gereğince, bozma sonrası bankaya hak sahibi adına yatırılacak bedelde artış olması halinde bu kısım için; 7139 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik hükümlerine göre işlem yapılması gerektiği gerekçeleri ile kararın bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin 08.03.2021 tarihli ve 2019/381 Esas, 2021/60 Karar sayılı yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile bu bedelin davalı tarafa ödenmesine, dava konusu taşınmazların davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile davacı idare adına tesciline karar verilmiştir.
C. İkinci Bozma Kararı
1. İlk Derece Mahkemesinin 08.03.2021 tarihli ve 2019/381 Esas, 2021/60 Karar sayılı kararına karşı süresi içinde davacı idare ve davalı ... vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 07.02.2022 tarihli ve 2021/8663 Esas, 2022/1520 Karar sayılı kararı ile mahkemenin ilk kararı, davalı ... vekili dışında diğer davalılar tarafından temyiz edilmediğinden, ilk kararda tespit edilen bedelin bu davalılar yönünden kesinleşerek davacı idare lehine usulî kazanılmış hak teşkil ettiği gözetilmeden; usulî kazanılmış hak ilkesi ihlal edilmek suretiyle hükmü temyiz etmeyen davalılar yönünden fazla bedele hükmedilmesi, dava dört ay içinde sonuçlandırılamadığından, bozma öncesi ilk kararla tespit edilen kamulaştırma bedeline 20.02.2017 tarihinden ilk karar tarihine kadar yasal faiz uygulanması gerektiğinin gözetilmemesi ve davacı idarenin harçtan muafiyetine karar verilmesi gerektiğinin düşünülmemesi gerekçeleriyle kararın bozulmasına karar verilmiştir.
D. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Üçüncü Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile bu bedelin davalı tarafa ödenmesine, dava konusu taşınmazların davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile davacı idare adına tesciline karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare ve davalı ... vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; münavebeye alınan ürünlerine verim miktarlarının yüksek alındığını, kapitalizasyon faiz oranının belirlenmesinde dikkate alınan unsurların objektif değer artış oranının tayininde mükerrer olarak değerlendirildiğini, müvekkili idare lehine vekâlet ücretine hükmedilmemesinin hukuka aykırı olduğunu ve fazla depo edilen bedelin müvekkili idareye iadesine dair hüküm kurulmadığını ileri sürmüştür.
2. Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; dosyadaki raporlara itirazları ile istinaf ve temyiz taleplerinin ... ve arkadaşları adına yapıldığını, bu nedenle davacı idare lehine usuli kazanılmış hak oluşmadığını, üretim masraflarının yüksek alındığını, münavebeye bölgede yetişen şekerpancarı, fasulye, papino, kelem (lahana) gibi sıklıkla ekilen ürünler yerine, geliri az olan ve en az ekilen buğday ve tütün ürünlerinin alındığını, kapitalizasyon faiz oranının %3, objektif değer artış oranının en az %100 oranında olması gerektiğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı idare ile davalı tapu malikleri arasındaki kamulaştırma bedelinin tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası, 11 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkan bulunmadığı anlaşılmakla; davacı idare ve davalı ... vekillerinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
3. Toplam kamulaştırma bedeli ile ilk kararı temyiz eden davalı ...'a düşen kamulaştırma bedelinin hüküm fıkrasında hatalı gösterilmesi doğru değildir.
4. İlk kararı temyiz eden davalı ... yönünden bozma sonrası artan fark bedele ikinci karar tarihi olan 08.03.2021 tarihine kadar yasal faiz işletilmesi gerekirken, son karar tarihine kadar yasal faiz uygulanması hatalıdır.
4. Davacı idare tarafından fazla depo edilen bedelin davacı idareye iadesine dair hüküm kurulmaması bozmayı gerektirmiştir.
Ne var ki bu hataların giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 Kanun'un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca İlk Derece Mahkemesi kararının düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacı idare ve davalı ... vekillerinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Davacı idare ve davalı ... vekillerinin İlk Derece Mahkemesi kararına yönelik temyiz itirazının kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının (2) numaralı bendinin ilk paragrafında yer alan "58.950,00", "207.504,00" ve "266.454,00" sayılarının hükümden çıkartılmasına, yerlerine sırasıyla "65.679,17", "231.190,67" ve "296.869,84" sayılarının yazılmasına, aynı bendin (B) harfi ile gösterilen alt bendinde yer alan "113.000,00", "88.818,00" ve "24.182,00" sayılarının hükümden çıkartılmasına, yerlerine sırasıyla "135.887,21", "105.471,38" ve "30.415,83" sayılarının yazılmasına, yine aynı alt bentte yer alan "karar tarihi olan 26/05/2022" ibaresinin hükümden çıkartılmasına, yerine "ikinci karar tarihi olan 08.03.2021" ibaresinin yazılmasına, hüküm fıkrasına ayrı bir bent olarak "Fazla depo edilen 46.424,16 TL bedelin davalılara ödenmişse varsa ödendiği tarihe kadar işlemiş neması ile birlikte davalılardan alınarak davacı idareye verilmesine, davalılara ödenmemişse neması ile birlikte davacı idareye iadesine" cümlesinin eklenmesi suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
İstek hâlinde peşin alınan temyiz harcının davalı ...'a iadesine,
27.04.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.