"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın göl alanı olarak tapudan terkini davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yeniden yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde; ... ili, ... ilçesi, ... Mahallesinde tapuya kayıtlı 368 ada 17 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın göl alanı olarak tapudan terkinini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalılar cevap dilekçesi sunmamıştır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile davalılara ödenmesine, dava konusu taşınmazın davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile baraj gölü sahası içerisinde kalması sebebiyle davacı idare lehine tapudan terkinine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; alınması gereken harçlardan muaf olduğunu, bilirkişi raporunda kullanılan verilerin resmi verilerle uyuşmadığını, hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporlarında taşınmazın dekara net gelirinin 1.376,38 TL/da olarak alındığını, ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün verilerinde 2017 yılı sulu tarım arazisinin dekara net gelirinin 452,45 TL/da olduğunu, hükme esas alınan raporda ürünlerin dekara verim miktarlarının ve ortalama birim fiyatlarının yüksek alındığını, üretim masraflarının düşük alındığını, masrafların neye göre ve nasıl hesaplandığının belli olmadığını, üretim masrafları brüt gelirin en az % 40'ı civarında olması gerekirken, bilirkişilerin daha düşük aldığını, bilirkişilerin raporlarında dekara buğday üretim masrafını 234,50 TL/da, dekara biber üretim masrafını 1.105,50 TL/da, dekara hıyar üretim masrafını 425,00 TL/da olarak aldığını, ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün verilerinde 2017 yılı dekara buğday üretim masrafının 323,61 TL/da, dekara biber üretim masrafının 1.265,60 TL/da, dekara hıyar üretim masrafının 530,61 TL/da olduğunu, taşınmazın il merkezine 140 km, ilçe merkezine 26 km uzaklıkta olduğu halde kapitalizasyon faiz oranı % 4 oranında alınarak taşınmazın metrekare birim fiyatının yüksek çıkmasına sebebiyet verildiğini, ayrıca ... ve Barın köylerindeki taşınmazlara bilirkişilerce uygulanan kapitalizasyon faiz oranını % 5 olduğu halde, bu taşınmazda kapitalizasyon faiz oranının % 4 alınmasının doğru olmadığını, aynı şekilde mahkemece ... ilçesi, ... köyünde kain taşınmazlar için açmış oldukları davalarda verilen kesinleşmiş kararlarda kapitalizasyon faiz oranı sulu tarım arazileri için % 5, kuru tarım arazileri için % 6 olarak belirlendiğini, bilirkişilerin raporlarında buğday+sebze (biber+hıyar) münavebesi uygulandığını, yörede sulu tarım arazilerinde uygulanan münavebe sisteminin buğday + dane mısır şeklinde olması gerektiğini, dava konusu taşınmazın keşfi esnasında sebze ekili olmamasına rağmen, sebze münavebesi yoluna gidilerek değer artışı uygulanmasının kanuna aykırı olduğunu, mütemmim cüzlerin yaşları doğru tespit edilmeden değer takdiri yapılarak değerin çok yüksek alındığını, enkaz bedeli düşürülmediğini belirterek kararı istinaf etmiştir.
2. Davalı vekili istinaf dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın bulunduğu ... ilçesi sınırları içerisinde sulu arazide dahi dane mısır tarımı ve üretimi yapılmadığını, dağlık ilçede mısırın yanı sıra ayçiçeği ve pamuk gibi endüstriyel bitkiler de yetiştirilmediğini; İlçedeki sulu tarım arazilerinde bir yılı buğday; diğer yılı sebze veya bostan (kavun-karpuz) olmak üzere ağırlıklı olarak ikili bir münavebe uygulanırken kimi kesimlerde de bir yıl soğan veya patates üretimi yapıldığını, Bölge Adliye Mahkemesi bozma kararında belirtilen Diyarbakır İl Tarım Müdürlüğünün 14.07.2017 tarihli yazısında sulu arazideki münavebe sistemi için bildirilen mısır bitkisinden kasıt yıllık ekilen dane mısır değil; buğday ekilen yıllarda ikinci ürün olarak ekilen yemlik (silajlık) mısırdır ki bu hususun gözden kaçırıldığını, dolayısıyla uygulanması gereken münavebe sistemi bir yıl buğday ve silajlık mısır, diğer yıl sebze veya bostan olarak iki yılda üç ürün şeklinde olmalıyken, Bölge Adliye Mahkemesinin bu yazıdaki mısır ibaresini yanlış anlaması veya yorumlaması nedeniyle arazi sahiplerinin çok aleyhine olacak biçimde bir yıl buğday, bir yıl mısır ve bir yıl da en düşük verim ve fiyata sahip sebzeler olan hıyar ve biber şeklinde hiçbir gerçekliği olmayan yanlış bir münavebe sistemi uygulanmış böylece dava konusu arazi gerçek değerinin çok altında bir bedelle fiyatlandırıldığını belirterek kararı istinaf etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile arazi niteliğindeki taşınmaza yöre koşullarına uygun münavebe ürünleri seçilmek suretiyle net gelir yöntemine göre değer biçilmesinin yerinde olduğunu belirtilerek, fazla depo edilen bedel varsa iadesi ve davacı idare harçtan muaf tutulduğundan yatırılan harcın iadesine ilişkin hükümler yönünden düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiştir.
2.Davalı vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı idare ile davalı tapu malikleri arasındaki kamulaştırma bedelinin tespiti istemine ilişkindir.
2.Değerlendirme
1.Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Arazi niteliğindeki dava konusu taşınmaza 2942 sayılı Kanun’un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net geliri esas alınarak değer biçilmesi yerindedir.
3. Dava konusu taşınmaza ilişkin keşif tutanağındaki mahkeme gözlemi ile beyanlar ve hükme esas alınan bilirkişi raporunda yapılan açıklamalar uyarınca taşınmazın sulu arazi vasfında olduğu anlaşılmaktadır.
4. Dava konusu taşınmazın hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporunda belirtilen özelliklerine ve dosya kapsamına göre uygulanan kapitalizasyon faiz oranı uygun görülmüştür.
5. Dairemize aynı bölgeden intikal eden ve dava konusu taşınmaz ile aynı niteliklere sahip olduğu anlaşılan taşınmazlarda sulu şartlarda münavebeye alınan ürünler ile masraflar ve verimleri nazara alındığında, münavebe planı, verim, fiyat ve masraflar uygun görülmüştür.
6. Kamulaştırma bedeline dava tarihinin 4 ay sonrasından karar tarihine kadar yasal faiz işletilmesine rağmen depo edilen kamulaştırma bedelinin işlemiş tüm nemasıyla birlikte tahsiline karar verilmesinin hatalı olduğu ileri sürülmüşse de, kamulaştırma bedeline Kanun gereği ödenen yasal faiz ile işlemiş nemaların birbirinden farklı nitelikte olduğu ve hukuka aykırılık oluşturmadığı sonucuna varılmıştır.
7. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçelerinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Taraf vekillerinin temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davacı idare harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına, davalılardan peşin alınan temyiz harçlarının Hazineye irat kaydedilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
01.06.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.