"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Trabzon Bölge Adliye Mahkemesi 2. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin asıl ve birleştirilen davalarda yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince asıl ve birleştirilen davaların kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı ... ve davalı idare vekillerince istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince başvurularının kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yeniden yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince asıl ve birleştirilen davaların kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı ... ve davalı idare vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı idare vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1.Davacı vekili dava dilekçesinde; dava konusu ... ili, ... ilçesi,... Mahallesi 1317 ada 32 parsel sayılı taşınmaza usulüne uygun kamulaştırma yapılmadığı halde fiilen kullanıldığını bu nedenle taşınmazın bedelinin davalı idareden tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
2.Davacı vekili birleştirilen dosyanın dava dilekçesinde; dava konusu ... ili, ... ilçesi,... Mahallesi 1317 ada 32 parsel sayılı taşınmaza usulüne uygun kamulaştırma yapılmadığı halde fiilen kullanıldığını bu nedenle taşınmazın bedelinin davalı idareden tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı idare vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın imar planında görüleceği üzere bir kısmının 1317 ada 31 parselde kaldığını, bu kısmın kamulaştırma bedelinin müvekkil idareden istenmesinin usul ve yasaya aykırı olduğunu, dava konusu taşınmazın kalan kısmının imar planında yol olarak ayrıldığını, bu kısmın davacı tarafın iddiasının aksine yapılaşmaya elverişli durumda olmadığını, davacı tarafın taşınmazın vasıfları ve bedeli ile ilgili iddiaları kabul etmediklerini, dava konusu taşınmazla ilgili kurum aleyhine açılan Rize 3.Asliye Hukuk Mahkemesinin 2018/190 esas sayılı dosyasının istinaf incelemesinde olduğunu ve henüz kesinleşmediğini, bu dosyanın bekletici mesele yapılması gerektiğini, belediyeleri aleyhine ileri sürülen iddiaları kabul etmediklerini belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
2.Davalı vekilinin birleştirilen Rize 1. Asliye Hukuk Mahkemesi 2018/473 Esas sayılı dosyasına sunmuş olduğu cevap dilekçesi ile özetle; dava konusu taşınmazın imar planında yol olarak ayrıldığını, bu kısmın her türlü yapılaşmaya müsait olmadığını, Rize 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2018/190 Esas, 2018/466 Karar sayılı hükmünün kesinleşmediğini, bu dosyanın bekletici mesele yapılması gerektiğini, ayrıca davacı her ne kadar tazminatın mevduata uygulanacak en yüksek faizi ile birlikte tahsilini talep etmişse de kamulaştırmasız el atmanın haksız fiil olduğunu ve ancak yasal faiz talep edilebileceğini belirterek davanın reddini savunmuş, yargılama giderleri ve vekalet ücretinin davacı üzerine bırakılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile asıl ve birleştirilen davaların kabulü ile taşınmaz bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacılara verilmesine, bedeline hükmedilen davacılar payının tapusunun iptali ile davalı idare adına tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A.İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı ... ve davalı idare vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davacı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle; belirlenen bedelin düşük olduğunu, bilirkişi raporunun kendi içinde çelişkili olduğunu belirterek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
2.Davalı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; emsal değerlendirmesine göre emsal karşılaştırmasının hatalı yapıldığını, vergi beyan değerlerinin çok üzerinde değer biçen, kendi içinde çelişkili raporlara göre değerlendirme yapıldığını, Rize 3.Asliye Hukuk Mahkemesi'nin 2018/190 Esas sayılı dosyasında alınan emlak rayiç değeri ile bu dosyada alınan bilirkişi raporu arasında farktan kaynaklı artış miktarının piyasa gerçekleri ile örtüşmediğini ileri sürerek kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C.Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu taşınmazın arsa niteliğinde olduğu kabul edilerek, emsal karşılaştırılması yoluyla değerinin tespit edilmesinin ve belirlenen bedellerin davalı idareden tahsiline karar verilmesinin doğru olduğunu, bu hususta davalı idare vekillerinin istinaf sebebi olarak ileri sürdüğü hususların yerinde görülmediğini, mahkeme kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu anlaşıldığından istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V.TEMYİZ
A.Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B.Temyiz Sebepleri
Davalı idare vekili temyiz dilekçesinde; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiş ayrıca davayı kabul anlamına gelmemekle dava konusu taşınmazın davalı idare adına tescil edilmesi gerektiğini ve tapu kaydında bulunan takyidatların bedele yansıtılması gerektiğini ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C.Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu malikleri ile davalı idare arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin sorumlu idareden tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2.Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gay-rimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3.Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 11 inci maddesi
3.Değerlendirme
1.Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2.Arsa niteliğindeki ... ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 1317 ada 32 parsel sayılı taşınmaza 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi uyarınca emsal karşılaştırması yapılarak değer biçilmesine ve alınan rapor uyarınca bedelinin davalı idareden tahsiline karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir.
3.Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davalı idare vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
4.Dava konusu taşınmazda el atılan kısmının davacıların hissesi oranında tapu kaydının iptali ile yol olarak terkinine karar verilmişse de davalı idare adına tesciline de karar verilmemesi hatalıdır.
5.Asıl ve birleştirilen davada dava konusu taşınmazın tapu kaydında davacıların hisseleri üzerinde bulunan takyidatların hükmedilen bedele yansıtılmasına karar verilememesi bozmayı gerektirir.
Ne var ki bu hataların giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca kararın düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1.Davalı idare vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2.Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA, davalı tarafın temyiz itirazının kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararının hüküm fıkrasında asıl dava ve birleştirilen dava açısından kurulan hükümlerin ayrı ayrı 1 inci paragraflarında bulunan “tapudan yol olarak terkinine” kelimelerinin çıkartılarak yerlerine ayrı ayrı “ davalı idare adına tesciline ve tapudan yol olarak terkinine” kelimelerinin yazılmasına, hüküm fıkralarında ayrı bir bent olarak “ tapu kaydında davacıların hisselerinde bulunan takyidatların hükmedilen bedele yansıtılmasına” cümlesinin ayrı ayrı yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Davalı idareden peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
05.06.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.