"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın idare adına tescili davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı idare vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekilleri tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; ... ili, ... ilçesi, ... Mahallesi, 47 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ile kamulaştırılan taşınmazın idare adına tescili ile yol olarak terkinini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalılar vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın ... ilçesinin konumlandığı ... Ovasının sulu tarım yapılan en verimli topraklarından olduğunu, davaya konu tarım arazisinde yonca, mısır, patates vb. tüm tarım ürünlerinin üretiminin yapıldığını,sulu tarım yapılmasının da verimini daha da artırdığını, kuru araziler varken Küçük Menderes ovasının ortasındaki böylesine verimli bir araziye katı atık tesisi kurulmasının yanlış olduğunu, kamulaştırılan kısım yol olarak kullanılacak olup katı atık tesisine giden çöplerden yayılan maddelerin müvekkil arazisinde yetişen ürünlere olumsuz etkisinin de değerlendirilmesi gerektiğini ileri sürmüştür.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin 610.671,40 TL olarak tespiti ile davalı tarafa derhal ödenmesine, dava konusu taşınmazın 4.299,81 m²lik kısmının davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile davacı ... adına tapuya kayıt ve tescili ile yol olarak terkinine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; bilirkişi raporlarına itirazlarının dikkate alınmadığını, aynı kamulaştırma kapsamında 3 parsel, 4 parsel ve 5 parsel sayılı taşınmazlar için ... 1.Asliye Hukuk Mahkemesinin 2020/617 Esas sayılı dosyasında metrekare birim bedelinin 69,65 TL olarak belirlendiğini, dava konusu taşınmaza eldeki dosyada belirlenen bedelin yüksek olduğunu ileri sürmüştür.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu taşınmazın hükme esas alınan bilirkişi raporunda sulu tarım arazisi olduğu kabul edilerek, birinci yıl arpa-silajlık mısır; ikinci yıl brokoli ve üçüncü yıl sofralık domates münavebesine göre, 2020 yılı ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü'nün maliyet cetveli kullanılarak bulunan net gelir üzerinden bedel tespiti yapan bilirkişi kurulu raporuna göre karar verilmesi doğru bulunmuş, istinaf incelemesi için Bölge Adliye Mahkemesine intikal eden bir başka dosyadan, dosya arasına alınan 2020 yılı ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün maliyet cetveline göre hükme esas alınan bilirkişi raporunun denetlendiği, dava konusu taşınmazın bilirkişi raporuna yansıyan nitelikleri itibarıyla sulu tarım arazisi vasfına uygun olarak değerlendirme yapılması, % 4 kapitalizasyon faiz oranı uygulanılarak dava konusu taşınmazın konumu, yüzölçümü, bilirkişi kurulu raporunda belirtilen özellikleri ve gelişmişlik durumu dikkate alınarak, tespit edilen metrekare birim fiyatına objektif değer artış oranı ilave edilmesi gerektiği düşünülerek ve taşınmazın kamulaştırılan kısmı üzerinde bulunan sulama borusu ve pompaların yıpranma payı düşülerek bulunan bedellerinin kamulaştırma bedelinin tespitinin yapılmış olmasının yerinde olduğu, dava konusu 47 parsel sayılı taşınmazın 4.299,81 m²lik kısmının kamulaştırma bedelinin tespiti talep edilmiş olup dava konusu taşınmazın yüzölçümünün 10.000,00 m² üzerinde olduğundan, bu büyüklükteki taşınmaza domates münavebesi esas alınarak değer biçilmesi için, dava konusu taşınmazda domates ürünü ekilip hasat edildiğinin toptancı halinden alınması gereken satış belgeleri ile veya fabrikaya teslim belgeleri ile ispat edilmesi gerektiği, taşınmazda domates ekilip satıldığı konusunda belge ibraz edilmemesi halinde bölgede ekimi yapılan diğer yaygın münavebe ürünleri belirlenerek değer tespiti yapılması gerektiği, arazi niteliğindeki taşınmaz için münavebeye esas alınan arpa ürünü için değerlendirme yılına ait ilçe tarım ve orman müdürlüğünün maliyet cetvelinde belirtilen masrafların ekonomik tarım yapmaya elverişli olduğu gözetilmeksizin hükme esas bilirkişi raporundaki hatalı değerlendirme ile brüt gelirinin 1/3'ü oranında alınması doğru görülmediği gibi; taşınmazın kamulaştırılan kısmı üzerinde bulunan 8 adet dut ağacına, ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünce 2020 yılı ağaç maliyet çalışması yapılmadığından bahisle, 2021 yılı ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü maktuen ağaç bedeli çizelgesi esas alınarak, 2020 yılına endeksle taşınmasının da doğru görülmediği, istinaf incelemesi için intikal eden dosyalarda ... bölgesinde sulu arazide, münavebeye arpa, silajlık mısır, buğday, karpuz ve patates ürünleri alındığı gözetilerek dosya arasında bulunan, 2020 yılı ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün maliyet cetveline göre kamulaştırma bedelinin resen hesaplanabilir olduğu görülmekle, usul ekonomisi de dikkate alınarak ek rapor alınmamış ve maliyet cetvelinde yer alan silajlık mısır, karpuz ve patates ürünlerinin maliyet cetveline göre bulunan üretim giderinin brüt gelirin %50'sine yakın olması, bu hali ile ekonomik tarım yapılabilmesi için Türkiye ortalamasına göre üretim masraflarının brüt gelirin 1/3'ünden fazla olamayacağını gözetilerek münavebeye alınan arpa ve buğday ürünlerinin, 2020 yılı ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün maliyet cetvelinde belirtilen masrafların ekonomik tarım yapmaya elverişli olduğu gözetilerek, dosya arasına alınan 2020 yılı Manisa İl Tarım ve Orman Müdürlüğü maktu ağaç çizelgesine göre, net gelirin hesaplanması mümkün olduğundan, usul ekonomisi de dikkate alınarak, bu hususta ek rapor alınmadan kamulaştırma bedelinin yeniden hesaplanmak suretiyle 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin üç numaralı alt bendi uyarınca yeniden esas hakkında karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiş, ayrıca ağaç bedelinin yüksek belirlendiğini, dalgıç pompa, sulama borusu ve elektrik pompasına biçilen değere ve bu değerin kamulaştırma bedeline eklenmesine itiraz ettiklerini, iadesine karar verilen bedele yasal faiz işletilmesi gerektiğini, kıymet takdir raporunda belirlenen bedele hükmedilmesi gerektiğini ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir
2.Davalılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; münavebe planının hatalı olduğunu, dava konusu taşınmazın bulunduğu verimli ovada çiftçilerin bir yıl boyunca arpa ve silajlık mısır ekmekle yetinmeyeceklerini, yılda 3 ürün alacak şekilde ekonomik değeri ve pazar olanağı yüksek olan patates, turşuluk hıyar, domates, biber, lahana, brokoli ve marul ekeyeceğini, Bölge Adliye mahkemesinin tek taraflı yaptığı hesaplama ile karar verdiğini ve beyanda bulunmak üzere tarafına süre verilmediğini, sulama borusu bedeli olarak 9.172,61 TL belirlenmesi hatalı olup 470 metre boru maliyetinin 46.203,00 TL olduğunu, montaj, kazı ve gömme maliyeti de eklenerek inşaat bilirkişisi tarafından hesaplanması gerekirken ziraat bilirkişisinin hesapladığını ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı idare ile davalı tapu malikleri arasındaki kamulaştırma bedelinin tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası, 11 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları.
3. Değerlendirme
1.Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2.Arazi niteliğindeki dava konusu taşınmaza 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca gelir metodu esas alınarak değer biçilmesi ve tespit edilen bedelin davalı tarafa ödenmesi, dava konusu taşınmazın davalı adına olan tapu kaydının iptali ile idare adına tesciline karar verilmesi yerindedir.
3.Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Taraf vekillerinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Taraflardan peşin alınan temyiz harçlarının Hazineye irat kaydedilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
18.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.