"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı idare vekilince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı idare vekilince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde; ... ili, ... ilçesi, .../... Mahallesi (eski 1738 parsel) yeni 5366 ada 178 parselde 1.850 m² olarak kayıtlı taşınmazda davacıların paydaş olduğunu, davalının taşınmazdan önce yol geçirip, daha sonra da yolu genişletmek suretiyle taşınmaza kamulaştırmasız olarak el attığını iddia ederek belirlenecek tazminatın dava tarihinden başlayacak yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
II. CEVAP
Davalı idare vekili cevap dilekçesinde; kamulaştırma işlemlerinin usulüne uygun olarak yerine getirildiğini, kamulaştırma bedelinin ilgili bankaya bloke edildiğini, tapuda ferağ işlemlerinin tamamlanmadığını ve süresi içinde o zaman yürürlükte bulunan kanuna göre bedel arttırım davası açılmadığını, kamulaştırma işlemlerinin kesinleştiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesi yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne, taşınmaz bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine, bedeline hükmedilen davacı payının tapusunun iptali ile yol olarak terkinine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; kamulaştırma işlemlerinin tamamlandığını, ilânların yapıldığını, ferağ verilmediğini, belirlenen bedelin yüksek olduğunu, (A) harfiyle gösterilen kısmın arsa olarak nitelendirilmesinin hatalı olduğunu, emsalin uygun bir emsal olmadığını, objektif değer artış oranının fahiş olduğunu, vekâlet ücretinin maktu olması gerektiğini ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararın kaldırılmasını istemiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dosyada bulunan kanıt ve belgelere göre, dava konusu ... ili, ... ilçesi, .../... Mahallesi (eski 1738) yeni 5366 ada 178 parsel sayılı taşınmazın fen bilirkişi rapor ve krokisinde gösterilen (B), (C), (D) harfleri ile gösterilen kısımlara 1983 yılından önce yol yapılmak suretiyle, (A) harfi ile gösterilen kısmına ise 2012 yılında bağlantı yolu yapılmak suretiyle el atıldığı anlaşılmış olup 1983 yılı öncesi el atılan kısımların o tarihteki niteliğine göre arazi, 1983 yılından sonra el atılan bölümün ise arsa olarak kabul edilmek suretiyle, taşınmazın arazi niteliğindeki bölümüne net gelir metodu esas alınarak, arsa niteliğindeki bölümüne ise emsal karşılaştırması yapılmak suretiyle belirlenen bedelin davalı idareden tahsiline dair Mahkeme kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu belirtilerek davalı idare vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü hususları tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu malikleri ile davalı idare arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin sorumlu idareden tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) geçici 6 ncı maddesinin birinci, ikinci ve altıncı fıkraları.
3. 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesi.
4. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
5. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
3. Değerlendirme
1. Bölge Adliye Mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Dava konusu taşınmazın davalı idare tarafından 21.07.1967 tarihli kamu yararı kararı ile Karacabey Bursa devlet yolu nedeni ile kamulaştırılmasına karar verildiği; ancak kamulaştırma tarihindeki malikler adına herhangi bir noter tebligatı düzenlenmediği, adres araştırmaları yapılmadan ilânen tebligat yapıldığı anlaşıldığından Mahkemece işin esasına girilmesi yerindedir.
3. Dava konusu Bursa ili, Nilüfer ilçesi, Görükle/Dumlupınar Mahallesi (eski 1738) yeni 5366 ada 178 parsel sayılı taşınmazın fen bilirkişi rapor ve krokisinde (B), (C), (D) harfleri ile gösterilen kısımlarına 1983 yılından önce yol yapılmak suretiyle, (A) harfi ile kısmına ise 2012 yılında bağlantı yolu yapılmak suretiyle el atıldığı anlaşılmış olup 1983 yılı öncesi el atılan kısımların o tarihteki niteliğine göre arazi, 1983 yılından sonra el atılan bölümün ise arsa olarak kabul edilmek suretiyle, taşınmazın arazi niteliğindeki bölümüne net gelir metodu esas alınarak, arsa niteliğindeki bölümüne ise emsal karşılaştırması yapılmak suretiyle belirlenen bedelin davalı idareden tahsiline karar verilmesi yerindedir.
4. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukukî nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı idare vekilinin aşağıdaki paragrafın kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
5. Davalı idare harçtan muaf olduğu hâlde aleyhine harca hükmedilmesi bozmayı gerektirir.
Ne var ki bu hatanın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca Mahkeme kararının düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davalı idare vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
3. Davalı idare vekilinin temyiz itirazlarının kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının 4 numaralı bendinin “a” ve “b” harfleri ile gösterilen bölümleri ile 5 numaralı bendinin tümüyle çıkartılmasına, yerine "Davalı idare harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına, davacı tarafça yatırılan peşin ve ıslah harcı toplamı 5.499,49 TL harcın talep hâlinde davacı tarafa iadesine" ibaresi yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA, bent numaralarının buna göre teselsül ettirilmesine,
Davalı idare harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
25.04.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.