"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
Taraflar arasındaki kamulaştırma bedelinin artırılması davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda, davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Mahkeme kararı davacı mirasçısı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; ... ili, ... ilçesi, ... Kasabası ... Mevki 45 sayılı parsel sayılı taşınmazın davalı ... tarafından 28.01.2000 tarihli ve 13 sayılı kararı ile toplam 4.296.500.000 ETL bedelle kamulaştırıldığını, müvekkili tarafından kamulaştırılmanın iptali için Denizli İdare Mahkemesinde 2004/368 Esas, 382 Karar sayılı dosyası dava açıldığını, yapılan yargılama ile kamulaştırılmanın iptali isteminin reddine karar verildiğini, bu nedenle 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 14 üncü maddesi gereğince bedel artırma davası açma zorunluluğunun doğduğunu, davalı belediyenin müvekkilinin tarlasına takdir ettiği bedelle taşınmazın gerçek değeri arasında fahiş fark olduğunu; Belediyenin, müvekkilinin taşınmazının yanındaki 44 ve 46 parselleri de kamulaştırdığını, kamulaştırma kararlarının yargıya götürülmemeleri nedeniyle hemen kesinleştiğini, belediyenin ilk iş olarak bu parsellerdeki kumu alarak kum ocağında değerlendirdiğini, kumu satarak rant elde ettiğini, müvekkilinin taşınmazı ile ilgili olarak yeterli inceleme ve mukayese yapılmadan bedel biçildiğini; emsal nitelikte tarlaların malikleri tarafından bu tarlaların içindeki kumların satıldığını, kamulaştırılan taşınmazın semere değerinin üzüm bağı olma olasılığı ile birlikte değerlendirilmesi halinde bile bedelinin değişeceğini; bu nedenle m² değeri 0,67 TL olarak belirlenen değerin 8,14 TL' ye çıkartılması gerektiğini, toplam kamulaştırma bedelinin de 50.061 TL'ye çıkartılması gerektiğini beyanla Belediyece belirlenen bedelin 45.940,50 TL artırılarak kamulaştırma tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
II. CEVAP
Davalı idare vekili cevap dilekçesinde özetle; davanın süresinde açılmadığından reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 02.02.2011 tarihli ve 2009/115 Esas, 2011/23 Karar sayılı kararı ile davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A.Bozma Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay (Kapatılan) 18. Hukuk Dairesinin 15.05.2014 tarihli ve 2014/6890 Esas, 2014/9039 Karar sayılı bozma ilâmı ile 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin (f) bendi uyarınca bilirkişi kurulu, arazi niteliğindeki taşınmaz malın kamulaştırma tarihindeki mevki ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelirini esas tutarak düzenleyeceği raporda, bedelin tespitinde etkili olacak bütün nitelik ve unsurları ve her unsurun ayrı ayrı değerini belirtmek suretiyle ve ilgililerin de beyanını dikkate alarak gerekçeli bir değerlendirme raporuna dayalı olarak taşınmaz malın değerini tespit etmelidir.
3. 2942 sayılı Kanun'un 11 nci maddesine göre bedel artırım davalarında kamulaştırma bedeli kamulaştırma tarihindeki değerine göre hesaplanır. Aynı Kanunun 15 nci maddesinin 13 üncü fıkrası hükmüne göre ise kamulaştırma tebligatı kamulaştırma tarihinden itibaren bir yıl içinde yapılmadığı takdirde ancak tebliğ tarihine göre değerlendirme yapılır. Bu istisnanın dışında değerlendirmenin kamulaştırma tarihindeki niteliklerine göre yapılması gerekir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda dava konusu taşınmaza komşu 44 ve 46 parsellerden kum alındığı, bu parsellerin kum ocağı olarak kullanıldığı kamulaştırma tarihindeki kum satış bedelinin 3TL, dava tarihindeki kum satış bedelinin ise 11TL olduğu, dava konusu 45 nolu parselin etrafında bağ olarak kullanılan taşınmazların dava tarihi itibari ile m² değerinin 8TL olacağı kanaati bildirilmiş olup, dava konusu taşınmazın değerlendirme tarihi itibarıyla kum ocağı olarak kullanıldığına ilişkin ruhsatı dosya içerisinde bulunmadığına ve taşınmazın fiilen bağ olarak kullanıldığına yönelik bir açıklama bulunmadığına göre kamulaştırma tarihindeki fiili kullanım durumu tespit edilerek taşınmazın olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelire göre değerinin belirlenmesi gerekirken ilkeler dışına çıkılarak kamulaştırma bedeli tespit eden rapora göre hüküm kurulmuş olması, 2942 sayılı Kanun'un 15 inci maddesi uyarınca oluşturulacak bilirkişi kurulundan rapor alınması gerekirken jeoloji mühendisi ve harita mühendisi bilirkişisi ve ziraat bilirkişisinden ayrı raporlar alınmış olması, 2942 sayılı Kanun'un 15 inci maddesinin 11 inci fıkrası hükmüne göre kıymet takdir komisyonu raporunda belirlenen kıymet ile bilirkişi raporlarının belirlediği kıymet arasında önemli bir oransızlık (Yargıtay uygulamalarına göre bir mislini aşan) görüldüğü takdirde yasada belirtilen usule uygun bilirkişi kurulu oluşturularak değer belirlemesi yapılması ve hasıl olacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken kıymet takdir komisyonunca belirlenen bedelin mislini aşan değere ulaşan rapora göre karar verilmesi, doğru görülmeyerek kararın bozulmasına karar verilmiştir.
3. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı (mirasçı) ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı (mirasçı) ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; kamulaştırma bedelinin mirasçılık belgesine göre ödenmesine karar verilmesi gerektiği, belirlenen bedele faiz işletilmesi gerektiği iddialarını ileri sürmüştür.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı ile davalı arasındaki kamulaştırma bedelinin artırılması istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun (1086 sayılı Kanun) 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikten önceki 427 ilâ 439 uncu maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 4650 sayılı Kanun'la yapılan değişikteki önceki 14 üncü maddesi.
3. Değerlendirme
1. Mahkemelerin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Kanun’un 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikten önceki 428 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen mahkeme kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozma ile kesinleşen ve karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla, davacı mirasçı ... vekilinin diğer temyiz nedenleri kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
3. Ancak, Mahkemece tespit edilen kamulaştırma bedelinin mirasçılık belgesine göre ödenmesine karar verilmemesi bozmayı gerektirir.
Ne var ki bu hatanın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 1086 sayılı Kanun'un 438 inci maddesinin 7 nci bendi gereğince kararın düzeltilerek onanması gerekir.
V. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacı mirasçı ... vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Davacı mirasçı ... vekilinin temyiz itirazlarının kısmen kabulü ile temyiz olunan Buldan Asliye Hukuk Mahkemesinin2015/32 Esas, 2016/136 Karar sayılı kararının (3 üncü) paragrafındaki “tarafa” ibaresinden sonra gelmek üzere ''mirasçılık belgesindeki payları oranında'' ibaresinin yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Davacı mirasçı ...'dan peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde,
12.04.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.