"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
KARAR : Kısmen kabul/Ret
Taraflar arasında görülen kamulaştırmasız el atılan taşınmazın bedelinin tahsiline ilişkin asıl ve birleştirilen davalara dair verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın ve birleştirilen davaların kısmen kabulüne, birleştirilen 2013/108 Esas sayılı dosyanın reddine karar verilmiştir.
Mahkeme kararı davacılar ... vd., ... vd. ile davalı Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığı vekilleri tarafından temyiz edilmekle; süre, kesinlik, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1. Davacı vekili asıl davanın, birleştirilen Kayseri 4. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2012/210 Esas, 2012/115 Karar sayılı dosyanın ve birleştirilen Kayseri 3. Asliye Hukuk Mahkemesi 2012/262 Esas, 2012/115 Karar sayılı dosyanın dava dilekçelerinde özetle; müvekkillerinin hissedarı bulunduğu, Kayseri ili ... ilçesi, ... (...) Mahallesi 11074 ada 1 parselde kayıtlı taşınmazın 1/1000 ölçekli uygulama imar planı ve 1/5000 ölçekli nazım imar planı ile kamu hizmetlerine ayrıldığını, dava konusu taşınmaza davalı belediyece kamulaştırmasız el atıldığını belirterek dava konusu taşınmaz bedelinin davalılardan tahsilini talep etmiştir.
2. Birleştirilen Kayseri 6. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2013/108 Esas, 2015/370 Karar sayılı dosyasında verilen dava dilekçesinde davacılar vekili özetle; birleştirilen dosyada ..., ..., ..., ..., ... için eksik talep ettiği 25.000 TL bedelinde ödenmesini talep etmiştir.
3. Davacı ...’ın açtığı dava ilk kararla tefrik edilmiş ise de Kayseri 2.Asliye Hukuk Mahkemesinin 03.12.2015 tarihli, 2013/141 Esas, 2015/619 Karar sayılı ilamıyla tekrar ana dosya ile birleştirilmesine karar verilmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığı vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın imar planında kısmen yol ve kısmen de ilkokul alanı olarak planlı olduğunu, parselde ilkokul alanı olarak ayrılan yerin dava konusu yapıldığını, yol olarak ayrılan yerin dava konusu yapılmadığını, yine bu taşınmazların 1/1000'lik imar planında 30 metre genişliğinde yol, yaya yolu, küçük yeşil alan ve konut alanı olarak planlı olduğunu, bu alanlardan 30 metresinin üstündeki önemli yollardan müvekkil belediyenin sorumlu olduğunu, taşınmazdan geçen yolların bu nitelikte olmadığını, bu nedenle müvekkil idare tarafından el atılmadığını, davanın husumetten reddinin gerektiğini belirterek açılan davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; davayı kabul etmediklerini, dava konusu taşınmazların imar planında ana arter niteliğindeki yol üzerinde olup buradan Büyükşehir Belediye Başkanlığının sorumlu olduğunu, bu nedenle ... yönünden davanın husumetten reddine aksi taktirde esastan reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 31.12.2012 tarihli ve 2012/21 Esas, 2012/528 Karar sayılı kararı ile davacı ...’ın davasının tefrikine, ... Belediyesi aleyhine açılan davanın husumetten reddine, Büyükşehir Belediye Başkanlığı hakkında açılan davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Mahkeme kararına karşı süresi içinde davalı ... Belediye Başkanlığı temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay Kapatılan 18. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonucu; dava konusu taşınmazın yalnızca hükme esas alınan fen raporunda A harfiyle gösterilen kısmına yol yapılmak suretiyle fiilen el atıldığı, A ve B harfiyle gösterilen kısımların imar planında ana arter, C harfiyle gösterilen kısmın ... İlçe Belediyesi Başkanlığının sorumluluğunda bulanan ara arter ve P harfiyle gösterilen kısmın ise yine ilçe belediyesinin sorumluluğunda kalan park alanında kaldığı, bilirkişi kurulunca proje bütünlüğü gereği taşınmazın tamamının bedelinin hesaplandığı ve mahkemece bu rapor esas alınarak bedelin tamamından davalı Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığının sorumlu tutulduğu; her ne kadar A harfiyle gösterilen kısım için imar planına uygun olarak el atma var denilmişse de, el atılan kısmın yüzölçümü ve krokideki şekli dikkate alındığında el atmanın yoldaki taşma şeklinde olduğu, imar planına uygun bir el atma olmadığı, ayrıca C ve P harfleriyle gösterilen kısımların imar planına göre ilçe belediyesine ait olduğu anlaşıldığından dosya kapsamında proje bütünlüğünden söz edilemeyeceği; bu itibarla dava konusu taşınmaz üzerinde yalnızca fiilen el atılan kısım yönünden fiili el atmayı yapan idare tespit edilerek sonucuna göre hüküm kurulması, fiilî el atma bulunmayan kısımlarda davacının mülkiyet hakkına getirilen kısıtlamanın, dava konusu taşınmazın genel ve düzenleyici bir işlem olan imar planıyla kamu hizmetine özgülenmesinden ve bu planda öngörülen kamulaştırma işlemlerinin zamanında yapılmamasından kaynaklandığının kabulü ile idarî işlem ve eylemden doğan zarara ilişkin davanın idarî yargı yerinde çözümlenmesi gerektiğinden bu kısımlar yönünden davanın usulden reddine karar verilmesi gerektiğinden ve davalı idare vekilince temyiz dilekçesi içeriğinde belirtilen Kayseri Belediye Encümeninin 21.09.2011 tarihli ve 39/912 sayılı kamulaştırma kararı kapsamında kamulaştırma işlemlerine devam edilip edilmediği, kamulaştırma bedel tespit ve tescil davası açılıp açılmadığı hususlarının araştırılmadan eksik incelemeyle hüküm kurulduğu gerekçesiyle kararın bozulmasına karar verilmiştir.
B. Mahkemece Birinci Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin 19.01.2016 tarihli ve 2015/320 Esas, 2016/41 Karar sayılı kararı ile birleştirilen ... dosyası da dikkate alınarak fiilen el atılan kısımlar yönünden ... aleyhine açılan davaların kabulüne, fiilen el atılmayan kısımlar yönünden idarî yargı görevli olduğundan bu kısımlar hakkındaki davanın usulden reddine, Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığı aleyhine açılan davanın pasif husumet ehliyeti yokluğundan reddine karar verilmiştir.
C. İkinci Bozma Kararı
1. Mahkemenin 19.01.2016 tarihli ve 2015/320 Esas, 2016/41 Karar sayılı kararına karşı süresi içinde davacılar vekili ve davalı ... vekillerince temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizce yapılan inceleme sonucu; dava konusu taşınmazda 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 18 inci madde uygulaması yapılarak davacıların bu parseldeki paylarının farklı parsele gittiği ve tapuya tescil edilmiş olduğu anlaşıldığından, oluşan yeni tapu kaydının aslı ilgili tapu müdürlüğünden, 18 inci madde uygulamasına ilişkin tüm bilgi ve belgeler ise ilgili belediye başkanlığından temin edildikten sonra yeni tapu kaydına göre fiilî el atmanın bulunup bulunmadığı ve bu yerlerin imarda kamuya tahsis edilip edilmediği hususları belirlenerek sonucuna göre karar verilmesi gerektiğinden bahisle kararın bozulmasına karar verilmiştir.
D. Mahkemece İkinci Bozmaya Uyularak Verilen Son Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu taşınmazın imar uygulaması ile yol vasıflı ... Mahallesi 11074 ada 2 parsel olduğu gözetilerek Büyükşehir Belediye Başkanlığı aleyhine açılan davanın kısmen kabulüne, ... aleyhine açılan davanın husumetten reddine, birleştirilen Kayseri 6. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2013/208 Esas sayılı dosyasının reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar ... vd., ... vd. ile davalı Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığı vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacılar ... vd. vekili temyiz dilekçesinde özetle; davalı idarenin bu davada sorumluluğunu azaltmak için imar uygulamasını yaptığını, idarenin imar uygulaması yapmasından önce yaptıkları ıslah dilekçesi üzerinden lehlerine vekalet ücretine hükmedilmesi gerektiğini, tespit edilen metrekare değerinin az olduğunu ileri sürerek kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davacılar ... vd. vekili temyiz dilekçesinde özetle; davalı idarenin bu davada sorumluluğunu azaltmak için imar uygulamasını yaptığını, idarenin imar uygulaması yapmasından önce yaptıkları ıslah dilekçesi üzerinden lehlerine vekalet ücretine hükmedilmesi gerektiğini, tespit edilen metrekare değerinin az olduğunu ileri sürerek kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
3. Davalı Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığı vekili temyiz dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmaza el atmadıklarını, fiili el atılmayan kısımlar yönünden idari yargının görevli olduğunu, uygun emsal incelemesi yapılmadığını ileri sürerek kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu maliki davacılar ile davalı idare arasında kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili hususundadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikten önceki 427 ilâ 439 uncu maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun Ek 1 inci maddesi şöyledir: “(Ek: 20/8/2016-6745/33 md.) Uygulama imar planlarında umumi hizmetlere ve resmî kurumlara ayrılmak suretiyle mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufu hukuken kısıtlanan taşınmazlar hakkında, uygulama imar planlarının yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıllık süre içerisinde imar programları veya imar uygulamaları yapılır ve bütçe imkânları dâhilinde bu taşınmazlar ilgili idarelerce kamulaştırılır veya her hâlde mülkiyet hakkını kullanmasına engel teşkil edecek kısıtlılığı kaldıracak şekilde imar planı değişikliği yapılır/yaptırılır. (İptal: Anayasa Mahkemesinin 20.12.2018 tarihli ve E.: 2016/181 K.: 2018/111 sayılı Kararı ile)”
3. Değerlendirme
1. Mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Kanun'un 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikten önceki 428 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Dava konusu Kayseri ili, ... ilçesi ... Mahallesi 11074 ada 1 parsel sayılı taşınmazın imar uygulaması sonrası ifrazla uygulama imar planında yol olarak ayrılan 11074 ada 2 parsel, imar planında konut alanında kalan 12422 ada 1 parsel ve imar planında özel kapalı spor tesis alanında olan 5443 ada 2 parsel sayılı taşınmazlara ifraz olduğu, dosya safahatındaki bozma ilamları da gözetilerek tapuda ve imarda yol vasıflı olan kısmen fiilen el atılan 11074 ada 2 parsel sayılı taşınmazın emsal karşılaştırması yapılarak, her bir davanın tarihi gözetilerek belirlenen değeri üzerinden davacılar paylarına düşen tazminata sorumlu Büyükşehir Belediye Başkanlığı aleyhine tazminata hükmedilmesi, yargılamaya davalı idare sebebiyet verdiğinden kısmen kabulle sonuçlanan davada idare lehine vekalet ücretine hükmedilmemesi ve hükmedilen bedel üzerinden davacılar lehine vekalet ücretine hükmedilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir.
3. Temyizen incelenen mahkeme kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozma ile kesinleşen ve karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davacılar ... vd., ... vd. ile davalı Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığı vekillerinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Davalı Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığından aşağıda yazılı kalan harcın alınmasına, davacılar ... vd. ve ... vd.'den peşin alınan temyiz harçlarının Hazineye irat kaydedilmesine,
21.02.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.