"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2021/293 Esas, 2023/272 Karar
KARAR : Kısmen kabul
Taraflar arasında kamulaştırmasız el atılarak enerji nakil hattı geçirilen taşınmazın irtifak hakkı karşılığının tahsiline ilişkin davada verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Mahkeme kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; Ankara ili, ... ilçesi, ... Mahallesi ... ada ... parsel sayılı taşınmazın üzerinden geçen enerji nakil hattı nedeniyle kullanılamaz hale geldiğini belirterek kamulaştırmasız el atılan taşınmazın bedelinin ödenmesine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... Genel Müdürlüğü vekili cevap dilekçesinde özetle; ilgili parselin düzenleme ortaklık payı adı altında park alanı olarak kamuya tahsis edilip edilmediğinin araştırılması gerektiğini, olayda kamulaştırmasız el atma olgusunun bulunmadığını, davayı kabul etmediklerini belirterek reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... Genel Müdürlüğü vekili cevap dilekçesinde özetle; enerji nakil hattı geçirilen yerlerde mülkiyet kamulaştırmasının söz konusu olmayacağını, davayı kabul etmediklerini belirterek reddini talep etmiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 28.12.2012 tarihli ve 2012/7 Esas, 2012/677 Karar sayılı kararı ile davalı ... Genel Müdürlüğü yönünden davanın pasif husumet yokluğundan reddine, ... Genel Müdürlüğü aleyhine açılan davanın kabulü ile bedelin davalı idareden tahsiline karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar ile davalı ... Genel Müdürlüğü vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizce yapılan inceleme sonucunda; hükme esas alınan fen bilirkişisi ... tarafından düzenlenen rapor ve krokide dava konusu taşınmazın, kaç metrekarelik kısmının enerji nakil hattı izdüşümünde kaldığı, taşınmazdan hangi enerji nakil hattı ya da hatlarının geçtiği, taşınmazdan geçen enerji nakil hatlarının mülga TEK Genel Müdürlüğü tarafından 1973 yılında kamulaştırması yapılan Çankaya-Gölbaşı enerji nakil hattı mı, yoksa ... Genel Müdürlüğü tarafından inşa olunan Çankaya II TM-Kayaş II TM enerji nakil hattı mı olduğu, hiçbir tereddüde yer vermeyecek şekilde ve açıkça belirlenmediğinden dava konusu taşınmaz başında yeniden keşif yapılarak, taşınmazdan geçen enerji nakil hattı ya da hatlarının fiili alanı, taşınmazdan geçiş güzergahı ve hangi enerji nakil hatları olduğu açıkça belirlenip, sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile hüküm kurulması, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 11 inci maddesinin son fıkrası uyarınca irtifak hakkı karşılıkları, bu hak nedeniyle taşınmazın tamamında meydana gelecek olan değer kaybıdır. Bu itibarla, dava konusu taşınmazdan geçen enerji nakil hatları ve güzergahları, açıkça tespit edildikten sonra, taşınmazın irtifak hakkı kurulmasından önceki değerinin tespit edilmesi ve bundan sonra, enerji nakil hattı nedeniyle taşınmazın tamamında meydana gelecek değer düşüklüğü oranının belirlenmesi ve bu oranla taşınmazın tüm değerinin çarpılması sonucu, irtifak hakkı karşılığının hesaplanması gerektiği, bilirkişi kurulunca böyle bir inceleme ve işlem yapılmadan, yasal gerekçelere dayanmayan taşınmazdan enerji nakil hattı geçtiği ve imar planında park olarak ayrıldığından bahsedilerek, tüm mülkiyet bedelinin belirlenmesi ve Mahkemece de bu rapor uyarınca tazminata hükmedilmesi doğru bulunmayarak kararın bozulmasına karar verilmiştir.
B. Mahkemece Birinci Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin 21.11.2019 tarihli ve 2014/292 Esas, 2019/598 Karar sayılı kararı ile davanın kısmen kabulü ile 18.751,50 TL'nin ... Genel Müdürlüğünden 7.438,10 TL'nin ... Genel Müdürlüğünden dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalılardan alınarak davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin istemin reddine karar verilmiştir.
C. İkinci Bozma Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizce yapılan inceleme sonucunda; Dairemiz bozma kararı öncesi dava konusu taşınmaza değerlendirme tarihi olan dava tarihinde metrekare bedeli olarak 260 TL'nin kabulü ile hüküm kurulmuş olup, davacı vekilince temyize gelinmediğinden, davalı idareler lehine oluşan usuli müktesep hak ihlal edilmek suretiyle fazla metrekare bedeli tespiti, dosya içindeki fen bilirkişisi ...'ın 15.07.2014 tarihli krokili raporunda dava konusu taşınmazda davalı ... Genel Müdürlüğüne ait 1 adet, davalı ... Genel Müdürlüğüne ait 2 adet pilon yeri olduğu bildirildiği halde, pilon yeri bedellerine hükmedilmemesi, dava konusu taşınmazın geometrik durumu, yüzölçümü ve enerji nakil hattının güzergahı ve aynı taşınmaza ilişkin Dairemiz denetimimden de geçen dosyalar da dikkate alınarak, irtifak hakkı nedeniyle değer düşüklüğü oranının ... Genel Müdürlüğüne ait hat nedeniyle %22, ... Genel Müdürlüğüne ait hat nedeniyle ise %10 alınması gerekirken ... Genel Müdürlüğü yönünden daha yüksek, ... Genel Müdürlüğü yönünden ise daha düşük oranda değer düşüklüğü tespit eden rapora göre irtifak hakkı bedellerinin tespiti, 13.03.2015 tarihli ve 29294 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesinin 13.11.2014 tarihli ve 2013/95 Esas, 2014/176 Karar sayılı kararı ile 6487 sayılı Kanun'un 21 nci maddesi ile 2942 sayılı Kanun'un başlığı ile birlikte değiştirilen geçici 6 ncı maddesinin 13. fıkrası "09.10.1956 ile 04.11.1983 tarihlerini kapsayan dönemde oluşan mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla getirilen ve malikler aleyhine bir takım hükümler içeren bu istisnai düzenlemenin 04.11.1983 tarihinden sonraki dönem içinde uygulanmasının hukuk güvenliğini zedeleyeceği" gerekçesiyle Anayasanın 2 nci ve 35 inci maddelerine aykırı bulunarak iptal edilmiştir. Dosyada bulunan delil ve belgelere göre, ... Genel Müdürlüğü tarafından dava konusu taşınmaza 04.11.1983 tarihinden sonra el atıldığı, davalı ... Genel Müdürlüğü tarafından ise 04.11.1983 tarihinden önce el atıldığı anlaşıldığından, ... Genel Müdürlüğü aleyhine nispi harç ve nispi vekâlet ücretine, ... Genel Müdürlüğü aleyhine ise maktu harç ve vekelet ücretine hükmedilmesi gerektiğinin düşünülmemesi, dosya içindeki hükme esas alınan fen bilirkişisi ...'dan infaza elverişli koordinatlı kroki yönünden ek rapor alınması gerekirken eksik inceleme ile hüküm kurulması doğru bulunmayarak karar bozulmuştur.
D. Mahkemece İkinci Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen ile davanın kısmen kabulüne, ... ada ... parselde 13.131,47 m²lik alanda irtifak hakkı ve 144,00 m²lik pilon alanının davalı ... Genel Müdürlüğü adına irtifak tesisi sureti ile tapuda tesciline, ... ada ... parselde 58,378 m²lik pilon yeri ve 6.257,806 m²lik alanda davalı ... Genel Müdürlüğü adına irtifak tesisi sureti ile tapuda tesciline, 26.939,95 TL'nin ... Genel Müdürlüğünden 9.562,68 TL'nin davalı ... Genel Müdürlüğünün dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi birlikte davalılardan alınarak davacıya verilmesine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili temyiz dilekçesinde özetle; mülkiyet hakkı ve proje bütünlüğü gözetilerek taşınmazın tamamına el atıldığının kabulü gerektiğini ileri sürmüştür.
2. Davalı ... Genel Müdürlüğü vekili temyiz dilekçesinde özetle; idare mahkemesinde plan notu değişikliği için dava açıldığını, Danıştay 6. Dairesinin 05.04.2023 tarihli ve 2020/8211 Esas, 2023/3430 Karar sayılı ilamı ile kesin olarak iptal olan ... Mahallesi Güneydoğu Ankara Kentsel Gelişme Alanı I. Etap 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Konut Alanlarında ve Enerji Nakil Hattında Plan Notu Değişikliği içerisinde plansız durumda kaldığını 421 sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun'a eklenen Ek Madde 4 gereği davalı idareden maktu harç alınması gerektiğini belirterek kararın bozulmasını talep etmiştir.
3. Davalı ... Genel Müdürlüğü vekili temyiz dilekçesinde özetle; sorumluluğun imar planını yapan ... Belediyesine ait olduğunu, kamulaştırma işleminin usulüne uygun tamamlanıp bedelinin ödendiğini, davacı tarafın imar planına itiraz etmediğini, uzlaşma yoluna başvurmadığını, bedelin yüksek hesaplandığını 421 sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun'a eklenen Ek Madde 4 gereği maktu harca hükmedilmesi gerektiğini belirterek kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, ... olarak davacı tapu maliki ile davalı idareler arasındaki kamulaştırmasız el atılarak enerji nakil hattı geçirilen taşınmazın, irtifak hakkı karşılığının tahsili hususundadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakameleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (1086 sayılı Kanun) 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikten önceki 427 ilâ 439 uncu maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un geçici 6 ncı maddesinin birinci, ikinci ve altıncı fıkraları.
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
4. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Kanun'un 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikten önceki 428 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Arsa niteliğindeki Ankara ili, ... ilçesi, ... Mahallesi ... ada ... parsel sayılı taşınmaza emsal karşılaştırması yapılarak değer biçilmesi ve irtifak hakkı karşılığının tespiti ile alınan rapor uyarınca bedelin davalı idarelerden tahsiline karar verilmesi yerindedir.
3. Dava konusu taşınmaza fiilen el atılmış olup 2942 sayılı Kanun'un Ek Madde 1 inci maddesinin uygulanması söz konusu olmadığı gibi, kaynağını Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar ile 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararlarından alan 04.11.1983 tarihinden sonra el atılan taşınmazlar yönünden kamulaştırmasız el atma nedeniyle açılan davalarda mahkeme ve icra harçlarının nispi olarak uygulanması gerektiğinden 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 16.11.2022 tarihli ve 7421 sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 5 inci maddesi ile 2942 sayılı Kanun'a eklenen Ek Madde 4'ün üçüncü fıkrasının 04.11.1983 tarihinden sonra fiilen el atılan taşınmazlar için açılan davalarda uygulanma imkânı bulunmamaktadır.
4. Temyizen incelenen kararın bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozma ile kesinleşen ve karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçelerinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Taraf vekillerinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Taraflardan peşin alınan temyiz harçlarının Hazineye irat kaydedilmesine,
28.03.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.