"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/2124 Esas, 2022/2124 Karar
KARAR : Düzeltilerek yeniden esas hakkında verilen karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara Batı 2. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2021/123 Esas, 2021/220 Karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı ... vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince, İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak davanın yeniden görülmesi için dosyanın mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı ... vekili ile dahili davalı ... vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurularının kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; Ankara ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 703 ada 2 parsel ve 703 ada 3 parsel (imar uygulaması sonucu Akşemsettin Mahallesi 100725 ada 1 parsel ve 100725 ada 2 parsel) sayılı taşınmazlara hukuken ve cami yapılmak suretiyle fiilen kamulaştırmasız el atıldığını belirterek kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; davanın husumetten reddine karar verilmesi gerektiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
2.Dahili davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmaza fiilen el atılmadığını, idari yargının görevli olduğunu, davanın husumetten reddi gerektiğini ve uzlaşma dava şartının yerine getirilmediğini ileri sürerek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne, Ankara ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 703 ada 2 parsel ve 703 ada 3 parsel nolu (yeni 100725 ada 1 Parsel ve 100725 ada 2 parsel) taşınmazlara kamulaştırmasız el atılması nedeniyle davacının miras hissesine göre hesaplanan toplam 280.360,00 TL tazminatın 212.678,00 TL sinin davalı ... Bakanlığından, 67.682,00 TL sinin ise Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığından dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte alınarak davacıya verilmesine, ... Mahallesi 703 ada 2 parsel ve 703 ada 3 parsel sayılı taşınmazlardaki davacı hissesinin tapu kaydının iptali ile Maliye Hazinesi adına tapuya kayıt ve tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili ile dahili davalı ... vekili tarafından istinaf başvurusunda bulunulmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle; davanın husumetten reddine kara verilmesi gerektiğini, taşınmazın caddeye cepheli olmasının idarelerinin sorumlu olacağını göstermeyeceğini, tescilin idareleri adına yapılması gerektiğini ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Dahili davalı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle; fiilen el atmanın söz konusu olmadığını ve yargı yolu nedeniyle davanın reddi gerektiğini, tescilin Hazine adına yapılması nedeniyle husumetin de Hazineye yöneltilmesi gerektiğini, alınan yetersiz bilirkişi raporu uyarınca belirlenen bedelin fazla olduğunu ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davaya konu ... ilçesi, ... Mahallesi, 703 ada 3 ve 2 parsel sayılı taşınmazların yargılama devam ederken imar uygulamasına tabi tutuldukları, uygulama sonrası 703 ada 3 parsel sayılı taşınmazın 100725 ada 2 parsel olarak tescil edildiği ve imar planında "Dini Tesis Alanı" olarak ayrıldığı, üzerine ... Camii, lojman binası, kamelya ve yeşil alan yapılmak suretiyle fiilen el atıldığı, caminin üzerinde bulunduğu parselin ana arter niteliğinde olan 17 metre genişliğindeki ... Caddesine cepheli olduğu, taşınmazın paydaşlarınca aynı idareye karşı açılan davalarda davanın kabulüne dair kararların Yargıtay 5. Hukuk Dairesinin 19.09.2019 gün ve 2018/1080 Esas, 2019/14399 Karar sayılı ilamı ile onanarak kesinleştiği de dikkate alındığında, taşınmazın imar planında dini tesis olarak ayrıldığı ve planın uygulanmasından Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığının sorumlu olduğu, öncesinde oyun ve park alanı olarak ayrılan 703 ada 2 parsel sayılı taşınmazın ise uygulama sonrası imar planında “eğitim tesis alanı” olarak (İmam Hatip Lisesi) ayrılan 100725 ada 1 parsel olarak tescil edildiği, yapılan keşifte her iki taşınmazında aynı yerde kaldığının anlaşıldığı, ancak taşınmazın üzerinde herhangi bir tesis ya da el atmanın bulunmadığı, boş arsa durumunda olduğunun bildirildiği anlaşılmış olup, Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun 16.05.1956 tarihli ve 1/6 sayılı kararı ile Hukuk Genel Kurulunun 15.12.2010 tarihli ve 2010/5 Esas, 662/651 Karar sayılı kararı da gözetildiğinde, uzun yıllar programa alınmayan imar planının hayata geçirilmemesi nedeniyle kamulaştırma ya da takas cihetine gitmeyen davalı idarece, pasif ve suskun kalınmak ve işlem tesis edilmemek suretiyle taşınmaza müdahale edildiği, bu haliyle idarenin, mülkiyet hakkının özüne dokunan ve onu ortadan kaldıran bu eylemi ile kamulaştırmasız el koyma olgusunun gerçekleştiğinin kabulü gerektiği ve sorumlu idarenin ... olduğu da dikkate alınarak, arsa niteliğindeki taşınmazlara emsal karşılaştırması yapılarak değerlerinin tespit edilip sorumluluk alanlarına göre davalı idarelerden tahsiline karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmediği; ancak, davalı ... harçtan muaf olup alınacak harcın davalı ... yönünden hüküm altına alınan bedel üzerinden hesaplanıp tahsiline karar verilmesi gerekirken tüm tazminat bedeli üzerinden hesaplanan ilam harcından davalı ... Belediyesinin sorumlu tutulması, dava konusu Ankara ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 703 ada 3 parsel (yeni 100725 ada 2 parsel) sayılı taşınmazdaki davacı hissesinin tapu kaydının iptali ile davalı ... Belediye Başkanlığı adına tesciline karar verilmesi gerekirken Hazine adına tapuya kayıt ve tesciline karar verilmesi ve davalı ... harçtan muaf olup harç alınamayacağı gözetilmeden yargılama giderlerine harçlar dahil edilmek suretiyle idarelerden sorumluluk oranlarına göre tahsiline karar verilmesi doğru görülmediğinden davalı ... vekili ile dahili davalı ... vekilinin istinaf başvurularının kısmen kabulü ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin ikinci alt bendi uyarınca düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde dahili davalı ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Dahili davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü hususları tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat şartlarının oluşup oluşmadığı, el atılan taşınmazın değerinin belirlenmesi ve bedelinin hangi idareden tahsil edileceğine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun’un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) Ek 1 inci maddesi: “Uygulama imar planlarında umumi hizmetlere ve resmî kurumlara ayrılmak suretiyle mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufu hukuken kısıtlanan taşınmazlar hakkında, uygulama imar planlarının yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıllık süre içerisinde imar programları veya imar uygulamaları yapılır ve bütçe imkânları dâhilinde bu taşınmazlar ilgili idarelerce kamulaştırılır veya her hâlde mülkiyet hakkını kullanmasına engel teşkil edecek kısıtlılığı kaldıracak şekilde imar planı değişikliği yapılır/yaptırılır. (İptal: Anayasa Mahkemesinin 20.12.2018 tarihli ve E.: 2016/181 K.: 2018/111 sayılı Kararı ile)”
5. 26.11.2020 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 7421 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesi ile Ek 1 inci maddesinin birinci fıkrasına eklenen cümle: "Bu süre içinde belirtilen işlemlerin yapılmaması halinde taşınmazların malikleri tarafından mülkiyet hakkından kaynaklı bedele ilişkin açılacak davalar, adli yargıda görülür."
6. 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesi.
7. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 7 nci maddesinin (n) bendi.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Arsa niteliğindeki dava konusu taşınmazlara 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi uyarınca emsalin üstün ve eksik yönleri belirlenip kıyaslaması yapılarak değer biçilmesi ve 2942 sayılı Kanun'a eklenen Ek 1 inci maddesi ve 7421 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesi ile eklenen son cümlesi uyarınca fiili el atılan alanlar ile birlikte, fiilen el atılmayan ancak imar planı kapsamında “eğitim tesis alanı” olarak ayrılan kısım yönünden de kamulaştırmasız el atma olgusunun gerçekleştiğinin kabulü ile alınan rapora göre taşınmaz bedelinin davalı idarelerden tahsiline karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir.
3. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre, usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Dahili davalı ... vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dahili davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye gönderilmesine,
21.09.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.