"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/1311 Esas, 2021/1670 Karar
KARAR : Esastan ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : İstanbul Anadolu 32. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2020/478 Esas, 2021/412 Karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine davada davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkilinin İstanbul ili, ... ilçesi, çiftlik mevkii, 18 paftada bulunan 1415/A ve 1418/A parsel sayılı toplam 74,54 metrekareli taşınmazın maliki olduğunu, söz konusu taşınmazın tamamına yol yapımı sırasında karayolları tarafından yol olarak el atılmış olması nedeniyle el atma tazminatının tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı ... vekili cevap dilekçelerinde özetle; kamulaştırmasız el atma unsurları incelendiğinde, dava tarihinde davacının tapusu olmadığından ve belediyenin herhangi bir müdahalesi söz konusu olmadığından el atma iddiasının asılsız olduğunu, davacının dava konusu taşınmazın yol yapılmak suretiyle el atıldığı iddiasının ön koşulun, taşınmazın tapuda kendi adına kayıtlı olması olduğunu, tazminat talebine konu olan tapu hissesinin 7143 sayılı Kanunun Geçici 1 ... maddesi gereğince geçici olarak belediye adına tescil edildiğini, 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılanndırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun'un (7143 sayılı Kanun) Geçici 1 ... maddesi gereği davacıya dava tarihi itibarıyla tapu verilmediğini, davacı dava tarihi itibarıyla mülkiyet hakkına sahip olmadığından fiili el atma nedeniyle tazminat talep etmesi hukuken mümkün olmadığını, herhangi bir müdahale söz konusu olmadığından, kamulaştırmasız fiili el atmanın "müdahale" unsuru da gerçekleşmediğinden davanın usulen reddi gerektiği talep etmiştir.
2. Davalı ... cevap dilekçesinden özetle; dava konusu 1415/A parselin tamamı (2.502,00 m²), 1418/A parselin tamamı (9.012,00 m2) Anadolu Otoyolu Çamlıca-Gebze Kesimi Toplama Yolları Samandıra-Kurtköy Kavşakları Arası Kamulaştırma planı kapsamında 24.06.1992 tarihli ve 1992/53 sayılı Kamu Yararı Kararı ile kamulaştırmaya tabi tutulduğunu, taşınmazlarda yola terkin işlemleri yapılmış ise de İdareleri aleyhine açılmış ve sonuçlanmış tezyidi bedel davaları sonucu ödenmiş kamulaştırma bedellerine rağmen tapuda terkini yapılmamış hisseler de bulunduğunu, İdareleri aleyhine açılmış devam eden ve sonuçlanan kamulaştırmasız el atma davaları bulunmakta olup taşınmazın fiili durumunda ise yoğun şekilde yapılaşmaların olduğu tespit edildiğini, dava konusu taşınmazın bulunduğu alanda uzun zamandır süregelen mülkiyet sorununun çözümüne yönelik olarak işlemlerin 7143 sayılı Kanun'un geçici 1 ... maddesi gereğince ... Belediyesi adına daha sonradan hak sahiplerine verilmek üzere tescil edilmesi planlandığı, dava konusu 1415/A ve 1418/A parsel sayılı taşınmazın tüm hisselerinin “Re'sen Kamulaştırmasız El Koyma Suretiyle Tescil yoluyla” 23.05.2018 tarihli ve 4911 yevmiye ile 7143 sayılı Kanun'un geçici 1 ... maddesinin birinci fıkrası gereğince ... Belediyesi adına tescil edildiğini, davalı kurum tarafından herhangi bir fiili el atma ve herhangi bir kamulaştırmasız el atma söz konusu olmadığınndan davanın reddi talep ettikleri anlaşıldı.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atma durumu olmadığından davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; 7143 sayılı Kanun sebebiyle talebi üzerine tapulu taşınmazların devredildiği ve halen maliki olan ... Belediye Başkanlığının davalı sıfatına sahip olduğunu, ayrıca dava konusu taşınmazların da içinde yer aldığı koordinatları belli listede yer alan taşınmazlar yönünden 26.09.2011 tarihli ve 2011/2266 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2942 sayılı Kanun hükümlerine göre kamulaştırma yapmakla yetkilendirilen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının da yasal hasım olduğu belirterek dava dilekçesini tekrarla T.C. Anayasası’nın “kamulaştırmayı” düzenleyen 46 ncı maddesi gereği Devlet ve kamu tüzelkişilerinin kamu yararının gerektirdiği hallerde, karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idari irtifaklar kurmaya yetkili olduğunu, peşin karşılığın ödenmesi şartının gerçekleşmediğini, koordinat listesinde gösterilen taşınmazların kamulaştırılması için 26.09.2011 tarihli ve 2011/2266 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kamulaştırma için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı yetkilendirildiği halde, davada her hangi bir kamulaştırma işlemi yapılmadan, 18.05.2018 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 11.05.2018 tarihli ve 7143 sayılı Kanun ile taşınmazların mülkiyetinin talebi halinde ... Belediye Başkanlığına geçeceğinin düzenlendiğini ve adı geçen belediyenin müracaatı ile 25.06.2018 tarihli ve 5964 yevmiye sayılı işlemle taşınmazların belediyeye devri ile davacının mülkiyet hakkının sona erdiğini, bu durumun mutlak müsadere niteliğinde olduğunu ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atma davası açılması için dava tarihi itibarıyla kayıt maliki olmak gerekmediği için davanın aktif husumet ehliyetinden reddine karar verilmesi doğru olmadığından hükmün kaldırılarak; 18.05.2018 tarihli resmi gazetede yayımlanan 7143 sayılı Kanun'un geçici 1 ... maddesi kapsamında olmak üzere davalı ... tarafından idari işlemlerin başlatıldığı hususunda taraflar arasında anlaşmazlık bulunmadığı, kanunu konu idari işlemlerin geç tamamlanmasından kaynaklı zarar talebinin tam yargı davasının konusu olduğu, Kanunun yürürlük tarihi dikkate alındığında, hukuki el atmanın fiili el atmaya dönüşmüş sayılmasına dair Yargıtay içtihat ile belirlenen şartların gerçekleşmiş kabul edilemeyeceği, böylece fiili el atma bulunmadığından davanın esastan reddine karar verilmemesinin doğru olmadığı, bu yanılgıların giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden, istinaf başvurusunun 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin bir numaralı alt bendi gereğince esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçelerinde ileri sürdükleri sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını istemişlerdir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu maliki ile davalı idareler arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesi ve bedelinin tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun’un 369 uncu, 370 ve 371 ... maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “...Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa ... olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 7143 sayılı Kanun'un Geçici 1 ... maddesi
3. Değerlendirme
1. Bölge Adliye Mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 ... maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2.7143 sayılı Kanun gereği davalı belediyeye devredilen ve tapu kayıtlarında devir sebebi "resen kamulaştırmasız el atma" olarak gösterilen dava konusu taşınmazlarda davacının devri öncesinde hangi parselde, ne kadar alanda, hangi oranda payı bulunduğu tespit edilerek, davacının paylarının belirtilen kanun kapsamında idareye geçtiğinin sabit olması halinde dava konusu taşınmazların kadastrosu yapıldı ise kadastro tutanakları ilgili kadastro müdürlüğünden istendikten, kadastro sonrası tescile dair tapu kayıtları ilgili tapu müdürlüğünden getirtildikten, davacıya bu işlemler kapsamında tapu verilip verilmediği ve davacının yapılan kadastro işlemlerine karşı kadastro tespitine itiraz davası açıp açmadığı araştırıldıktan, davalı idarece iddia edildiği gibi davacı tarafından sahip olduğu mülkiyet hakkının noterde resmi suretle (alacağın temliki, gayrimenkul satış vaadi vb) üçüncü kişilere devredilip devredilmediği taraflardan sorulup dayanak belgeler dosya içine alındıktan, adı geçen Kanun'un uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirleyen belediye meclisi veya belediye encümeni kararı imar uygulaması belgeleri (davacı payına ilişkin varsa şuyulandırma cetvelleri) getirtildikten, sonra davacıya yer verildiyse yer verilirken davacı payından düzenleme ortaklık payı altında kesinti yapılıp yapılmadığı, pay verilen taşınmazın imardaki durumu, kamuya tahsislenip tahsislenmediği sorulup ilgili belgeler temin edilip, ayrıca davacı tarafından açılmış kadastro tespitine itiraz davası varsa akıbeti araştırılıp yargılamanın geçirdiği sürede gözetilerek, kamulaştırmasız el atma olgusu tartışılarak sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken eksik araştırma ile hüküm kurulması bozulması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle,
1. Davacı vekilinin temyiz itirazının kabulüne, temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Davacıdan peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
25.09.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.