"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/1343 Esas, 2022/1953 Karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : KDZ.Ereğli 2. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2019/349 Esas, 2021/53 Karar
Taraflar arasında görülen kamulaştırmasız el atılarak üzerine pilon dikilip enerji nakil hattı geçirilen taşınmazın pilon yeri bedeli ile irtifak hakkı karşılığı ve ecrimisil istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın tazminat yönünden kabulüne, ecrimisil yönünden feragat nedeniyle reddine karar verilmiştir.
Kararın davalı idare vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı idare vekili tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; dava konusu ... ili, ... ilçesi, Ören Mahallesi, 1183 ada 28 (eski 1756 parsel), 1183 ada 59 (eski 2169 parsel), 1183 ada 60 (eski 2179 parsel), 1188 ada 19 (eski 1754 parsel) ve 1188 ada 21parsel (eski 1877 parsel) sayılı taşınmazların 10 yıl önce acele kamulaştırma davası sonucu kamulaştırıldığını, ancak halen bedel tespit tescil davası açılmadığını, tespit edilecek değerin tam ve kesin olarak belirlenebilmesinin mümkün olduğu anda artırılmak üzere 10,00 TL tazminat bedeli ile fazlaya ilişkin haklar saklı kalmak kaydıyla 10,00 TL ecrimisil talebinin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı idareden tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı idare vekili cevap dilekçesinde özetle, dava konusu taşınmazlar üzerinden 380 Kv ... - Ereğli II Enerji İletim Hattı geçtiğini, Enerji Nakil Hattına isabet eden sahada lehine irtifak hakkı tesis edilmesi ve mülkiyet kamulaştırması yapılması amacıyla 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 6 ncı maddesinin (g) fıkrasına göre kamu yarına kamulaştırma işlemlerini başlattığını, Enerji iletim Hattının güzergahı içinde kalan sahada kamulaştırma işlemi halen devam ederken davanın açılmış bulunduğunu, dava konusu taşınmazlarla ilgili Kdz. Ereğli 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2010/66 D.iş, 2010/35 D.iş , 2010/26 D.iş, 2010/32 D.iş ve 2009/143 D. İş sayılı dosyalarıyla dava açıldığını ve bilirkişi raporunda tespit edilen acele kamulaştırma bedellerinin Kdz. Ereğli ... Bankası şubesine yatırıldığını, dava konusu taşınmazların kamulaştırılması için 2942 sayılı Kanun’un ilgili hükümleri uyarınca gereken prosedürün tamamlanması aşamasına gelindiğini, kurumun haksız eylemi olmadığını, bu taşınmazlara ilişkin olarak kamulaştırmasız el atma davası açılmasının yersiz olduğunu, dava konusu taşınmazın tarla vasfında olduğunu, davacı vekilinin taşınmaz ile ilgili değerlendirmelerinin gerçeği yansıtmadığını, bu nedenle haksız ve yasal dayanaktan yoksun olarak açılan davanın reddine, yargılama giderleri ve vekâlet ücretinin de davacı taraflara yükletilmesine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat talebinin kabulüne, ecrimisil talebinin feragat nedeniyle reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazların tarla vasfında olduğunu, taşınmazların belediye hizmetlerinden yararlanacağı belirtilerek arsa vasıflı kabul edilmesinin mümkün olmadığını, müvekkili kuruluşun haksız eylemi olmadığını, bilirkişi raporunun bilimsellikten uzak ve hukuka aykırı olduğunu, emsal olarak kabul edilen taşınmazların dava konusu taşınmazlara kıyasen uygulanma imkanının bulunmadığını, dava konusu taşınmazlar ile emsal taşınmazların birbirlerinden uzak olduğunu, dava konusu taşınmazlar üzerinde tesis edilen enerji nakil hattının Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliğine göre tesis edildiğini, taşınmazın olduğu gibi kullanılmasını engellemeyecek konumda ve yükseklikte olduğunu, bu nedenlerle taşınmazlarda değer düşüklüğüne sebebiyet vermediğini, taşınmazın m² birim fiyatının fahiş hesaplandığını belirterek, yerel mahkeme kararının kaldırılmasını, yeniden yargılama yapılarak talepleri doğrultusunda davanın reddini, bunun mümkün olmaması halinde hükmün kaldırılmasını ve karar veren mahkemesine gönderilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu taşınmazların uygulama görmemiş kadastro parselleri olduğu, dolayısıyla düzenleme ortaklık payı kesintisi yapılmadığının anlaşıldığı, dava konusu taşınmazlar ve emsal taşınmazın vergi rayiçlerinin uyumlu olduğu, bilirkişi heyetince taşınmazın arsa vasfında olduğunun kabulü ile emsal incelemesi yapmak suretiyle 2942 sayılı Kanun’un 11 inci ve 12 nci maddeleri çerçevesinde taşınmazların değerini belirlemeleri ve buna göre bilirkişilerin dava konusu taşınmazla emsal taşınmazın konum, nitelik ve vergi beyanları itibarıyla karşılaştırma yaparak benzer özellikleriyle üstün ve eksik yanlarını da belirtmek suretiyle 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin (g) maddesi çerçevesinde her iki taşınmazı kıyaslamak suretiyle taşınmaz malın niteliği, tamamının yüzölçümü, geometrik durumu ve enerji nakil hattı güzergahı dikkate alınarak değer düşüklüğü oranı belirtilmek suretiyle irtifak hakkı karşılığının belirlemelerinde isabetsizlik bulunmadığı, bilirkişi heyet raporunun karar vermeye yeterli ve elverişli olduğu, istinaf yoluna başvuran tarafın sadece davalı idare olması karşısında belirlenen bedelin yüksek bir bedel olmadığı (dava konusu taşınmaza yakın vaziyette bulunan Ören Mahallesi 1183 ada 52 parsel sayılı taşınmaz hakkında dairemizce Mart 2017 itibarıyla belirlenen 150,00 TL/m² birim fiyatının Yargıtay 5. Hukuk Dairesi'nin 2021/13215 Esas, 2022/4373 Karar sayılı kararı ile onandığı da dikkate alındığında), kamulaştırma bedelinin adil ve hakkaniyete uygun olduğu anlaşıldığından, davalı idare vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı idare ile davalı tapu maliki arasındaki kamulaştırmasız el atılan irtifak hakkı ve pilon yeri değerinin biçilmesi ve bedelinin idareden tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri ile 150 inci maddesi.
2. 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesi.
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararı.
4. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı.
3. Değerlendirme
1.Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Arsa niteliğindeki ... ili, ... ilçesi, Ören Mahallesi, 1183 ada 28 (eski 1756 parsel), 1183 ada 59 (eski 2169 parsel), 1183 ada 60 (eski 2179 parsel), 1188 ada 19 (eski 1754 parsel) ve 1188 ada 21parsel (eski 1877 parsel) sayılı taşınmazlara emsal karşılaştırması yapılarak değer biçilmesi, taşınmazların niteliği, tamamının yüzölçümü, geometrik durumu ve enerji nakil hattının güzergahı dikkate alınarak değer düşüklüğü oranı belirtilmek suretiyle irtifak hakkı karşılığının belirlenmesi doğru olduğu gibi alınan rapor uyarınca bedelinin davalı idareden tahsiline karar verilmesi yerindedir.
3. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukukî nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre; davalı idare vekilinin temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
4. Buna karşın; eldeki davada taşınmaza 04.11.1983 tarihinden sonra el atılmıştır. 7421 sayılı Kanun ile 2942 sayılı Kanun’a eklenen Ek Madde 4'ün üçüncü fıkrası; “Bu Kanun kapsamında açılan davalarda verilen bedel ve tazminat kararlarına ilişkin mahkeme ve icra harçları, davalı idare tarafından ödenmek üzere maktu olarak belirlenir.” şeklinde düzenlenmiştir. 2942 sayılı Kanun'un 6487 sayılı Kanun'la değiştirilen Geçici 6 ncı maddesinin onikinci ve onüçüncü fıkraları; "09.10.1956 ile 04.11.1983 tarihini kapsayan dönemde oluşan mağduriyetin giderilmesi amacıyla getirilen ve malikler aleyhine bir takım hükümler içeren bu istisnai düzenlemenin 04.11.1983 tarihinden sonraki dönem içinde uygulanmasının hukuk güvenliğini zedeleyeceği" gerekçesiyle ve Anayasa'nın 2 nci ve 35 inci maddelerine aykırı bulunarak 13.03.2015 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan Anayasa Mahkemesinin 13.11.2014 tarihli ve 2013/95 Esas, 2014/176 Karar sayılı kararıyla iptal edilmiştir. 2942 sayılı Kanun'da 04.11.1983 tarihinden sonraki fiili el atmalara ilişkin başkaca bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle kaynağını Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar ile 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararlarından alan 04.11.1983 tarihinden sonra fiilen el atılan taşınmazlar yönünden, kamulaştırmasız el atma nedeniyle açılan davalarda mahkeme ve icra harçları ile her türlü vekâlet ücretinin nispi olarak uygulanması gerektiğinden 2942 sayılı Kanun'un Ek Madde 4'ün üçüncü fıkrasının uygulanma imkanı bulunmamaktadır.
5. Bölge Adliye Mahkemesince İlk Derece Mahkemesi kararının nispi harca ilişkin bölümüne dokunulmaksızın istinaf isteminin şekli olarak esastan reddine karar verildikten sonra istinaf harcının maktuya çevrilirek nispi harcın bakiyesinin iadesine karar verilmesi suretiyle 1983 sonrası fiili el atma nedeniyle açılan tazminat davalarında Ek Madde 4 gereğince maktu harç alınacağı yönünde irade ortaya konulmuş ancak kamu düzenine ilişkin ve yargılamanın her aşamasında gözetilmesi gereken ve İlk Derece Mahkemesinde nispi alınan harcın 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin 2 numaralı alt bendi uyarınca yeniden esas hakkında hüküm kurulması suretiyle düzeltilmesi yoluna gidilmeden 6100 sayılı Kanun'un 373 üncü maddesinin birinci fıkrasından istifade ile Yargıtayın harca yönelik uygulamasının etkinliğinin ortadan kaldırılması bu şekilde Yargıtayın içtihat birliğini sağlama görevinin devre dışı bırakılarak hukuki öngörülebilirlik ve hukuki güvenliğin zedelenmesi sonucunu doğurduğundan kararın bozulması gerekir.
Ne var ki, bu yanılgının giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden Bölge Adliye Mahkemesi kararının düzeltilerek onanması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davalı idare vekilinin Bölge Adliye Mahkemesi kararına yönelik temyiz itirazlarının reddine,
2. Kamu düzenine ilişkin olarak yapılan değerlendirme sonucunda, harca ilişkin olarak Bölge Adliye Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının (2) numaralı bendinin hükümden çıkartılmasına yerine "Harçlar Kanunu gereğince dava değeri üzerinden alınması gereken toplam 14.121,86 TL harçtan peşin alınan 44,40 TL harcın mahsubu ile tamamlama harcı olarak alınan 3.530,46 TL harç olmak üzere toplamda 3.574,86 TL harcın mahsubu ile bakiye 10.547,00 TL harcın davalıdan alınarak Hazineye irat kaydına," cümlesinin yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Davalı idareden peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
02.11.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.