"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/13 Esas, 2023/268 Karar
KARAR : Yeniden esas hakkında verilen karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 2. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2021/284 Esas, 2022/286 Karar
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma konusu irtifak hakkı bedelinin tespiti ve bu hakkın davacı idare adına tescili davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak, davanın yeniden görülmesi için dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; İzmir ili, ... ilçesi, Kuyucak Mahallesi, 363 parsel sayılı taşınmazda kamulaştırma konusu irtifak hakkı bedelinin tespiti ve bu hakkın davacı idare adına tescilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; taşınmazın çok değerli olduğunu, tespit edilen kamulaştırma değerlerinin gerçeğe uygun bulunmamakla birlikte çok düşük gösterilmiş olduğu hususlarına itiraz etmiş olup, taşınmazın gerçek bedelinin tespiti ile yargılama gideri ve vekâlet ücretinin davacı üzerine bırakılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne, kamulaştırma konusu irtifak hakkı bedelinin tespiti ile bu hakkın davacı idare adına tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; belirlenen bedeli kabul etmediklerini, müvekkili kurum tarafından takdir edilen kamulaştırma bedeli ile bilirkişi raporunda belirlenen kamulaştırma bedeli arasında fahiş fark olduğunu, kanuna aykırı şekilde yüksek hesaplanan kamulaştırma bedelini kabul etmediklerini, dava konusu taşınmaz için net gelir hesaplanırken ürün miktarları ve gelirler fazla, giderlerin düşük alındığını, taşınmazın objektif değer artışı uygulanmasını gerektirecek bir konumda bulunmadığını, taşınmaz için %30 değer kaybı oranı uygulanmış olduğunu, taşınmazın cinsi, niteliği, kullanım şekli, irtifak hakkının niteliği, taşınmazda kapladığı alan ve yeri, istikameti dikkate alındığında bu oranın daha düşük alınması gerektiğini, kamulaştırma bedeline uygulanan faize itiraz ettiklerini, müvekkili lehine vekâlet ücretine hükmedilmesi gerektiğini ileri sürmüştür.
2. Davalı vekili istinaf dilekçesinde özetle; bedelin düşük hesaplandığını, mahkemece taşınmazın tarım arazisi olarak değerlendirildiğini, oysa, taşınmazın ileride sanayi bölgesi olması muhtemel bir alanda bulunması nedeniyle arsa olarak değerlendirilmesi gerektiğini, hükme esas alınan bilirkişi raporunda, %30 oranında değer azalışı hesap edilmesinin hukuka aykırı olduğunu, dava konusu taşınmaz için objektif değer artış oranının en az %300 ile %350 arasında belirlenmesi ve buna göre hesaplama yapılması gerekmekteyken bilirkişi raporunda %300 objektif değer artışı olduğu tespitinin hukuka aykırı olduğunu, kapitalizasyon faiz oranının da gerçeği yansıtmadığını, taşınmazda elde edilen net gelirin de eksik hesaplandığını, yıllık elde edilen verim ve net gelir hükme esas alınan bilirkişi raporunda belirtilenden çok daha yüksek olduğunu, giderlerin yüksek, gelirlerin ise emsal taşınmazlara göre düşük belirlendiğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu kısmen kapama kiraz bahçesi kısmen zeytinlik niteliğindeki taşınmazın 2942 sayılı Kanun’un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca net geliri esas alınarak değer biçilmesine ve aynı Kanun'un 11 inci maddesinin son fıkrası uyarınca taşınmaz malın niteliği, tamamının yüzölçümü, geometrik durumu ve enerji nakil hattı güzergahı dikkate alınarak değer düşüklüğü oranı belirtilmek suretiyle irtifak hakkı karşılığının hesaplanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, davacı idare lehine vekâlet ücretine hükmedilmemesinde de bir isabetsizlik bulunmadığı, ancak kiraz ürünü için masrafın 1/3 alınması gerektiği, zeytin ürünü için 2019 yılı İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü'nce iki yılın verim ortalaması olacak şekilde düzenlenen verilerinin kullanılması gerektiği gözetilerek yeniden yapılan hesaplama neticesinde 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin üç numaralı alt bendi gereğince yeniden esas hakkında hüküm kurulmuştur.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; kamulaştırma bedelinin çok yüksek belirlendiğini, objektif değer artış oranının yüksek olduğunu, karşı tarafa vekâlet ücretine hükmedilmesi ile kendi taraflarına vekâlet ücretine hükmedilmemesinin doğru olmadığını, uygulanan faiz başlangıç ve bitiş tarihlerini kabul etmediklerini, ek beyan dilekçesinde ise eksik iade yapıldığını ileri sürmüştür.
2. Davalı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı idare ile davalı tapu maliki arasındaki kamulaştırma konusu irtifak hakkı bedelinin tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun’un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası, 11 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Kapama kiraz bahçesi niteliğindeki İzmir ili, ... ilçesi, Kuyucak Mahallesi, 363 parsel sayılı taşınmaza 2942 sayılı Kanun’un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca net geliri esas alınarak değer biçilmesine ve aynı Kanun'un 11 inci maddesinin son fıkrası uyarınca taşınmaz malın niteliği, tamamının yüzölçümü, geometrik durumu ve enerji nakil hattı güzergahı dikkate alınarak değer düşüklüğü oranı belirtilmek suretiyle irtifak hakkı karşılığının tespit edilmesi yerindedir.
3. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre taraf vekillerinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
4. Münavebeye esas alınan zeytin ürünü için Dairemiz denetiminden geçen dosya içeriklerinde de mevcut olan 2019 yılı ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünce iki yılın verim ortalaması olacak şekilde düzenlenen zeytin ürününe ait verilerin kullanılması gerekirken ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünce iki yılın verim ortalamasını içeren veri bulunmadığından bahisle 2019 yılı İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğünce iki yılın verim ortalamasının alınarak değerlendirme yapılması bozmayı gerektirir.
5. Kabule göre de, fazla bloke edilip iadesine hükmedilen bedelin hatalı gösterilmiş olması doğru görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Taraf vekillerinin temyiz itirazlarının kabulü ile temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Taraflardan peşin alınan temyiz harçlarının istek hâlinde iadesine,
Dosyanın 6100 sayılı Kanun'un 373 üncü maddesinin ikinci fıkra uyarınca Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
09.11.2023. tarihinde oy birliğiyle karar verildi.