"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/714 Esas, 2022/1166 Karar
KARAR : Esastan ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : Demirköy Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2020/28 Esas, 2021/119 Karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili davasında yapılan yargılama sonunda, İlk Derece Mahkemece Mahkemesince davanın aktif husumet yokluğu nedeniyle usulden reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı tarafından temyiz edilmesi üzerine, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının onanmasına karar verilmiştir.
Davacı tarafından Dairece verilen karardaki maddi hatanın düzeltilmesi istenilmiş olmakla; kesinlik, süre ve diğer usul eksiklikler yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, maddi hata dilekçesinin kabulüne, Dairemizin 08.03.2022 tarihli ve 2022/11537 Esas, 2023/2208 Karar sayılı onama ilamının kaldırılmasına karar verildikten sonra, Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı dava dilekçesinde özetle; Kırklareli ili, ... ilçesi, ... köyü 101 ada ... parsel sayılı taşınmazın 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu çerçevesinde askeri yasak bölgede kaldığını, taşınmazdan tasarruf imkanının ortadan kalktığını, bu nedenle kamulaştırma bedelinin tespiti ile taşınmazın davalı idare adına tesciline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı idare vekili cevap dilekçesinde özetle; davacının bu davayı açmasında hukuki yararı bulunmadığından, hukuki yarar ve husumet yokluğu nedeniyle davanın öncelikle usulden reddine, davacının tasarruf imkanı ortadan kalkmadığından esastan reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davacının açmış olduğu kamulaştırma davasının usulünün 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesinde detaylı şekilde anlatıldığı, yasal düzenlemede kamulaştırmaya ilişkin mahkemeye müracaat hakkının yalnızca kamulaştırma yetkisini haiz idareye verildiğini, davacının kamulaştırma talepli açmış olduğu davasında dava ehliyetinin bulunmadığını belirterek; davanın aktif husumet yokluğu nedeniyle usulden reddine karar vermiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı istinaf dilekçesinde; taşınmazın askeri yasak bölgede bulunduğundan kullanılamaz halde olduğunu, satış imkanının da olmadığını, bedelinin tespit edilerek taşınmazın davalı idare adına tescili gerektiğini, ret kararı verilmesinin hatalı olduğunu beyanla kararı istinaf etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile aktif husumet yokluğu nedeniyle davanın reddine dair mahkeme kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu anlaşıldığından davacı tarafın istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiştir. Maddi hata düzeltilmesi talepli dilekçesinde ise davalı taraf olan Milli Savunma Bakanlığının 1 inci derece askeri bölgede kalan ve tapuda 1. derece askeri bölge şerhi bulunan taşınmazını kullanmasına, satmasına izin vermediğini, yapılan yargılamada aktif husumet yokluğu nedeniyle davanın reddine karar verilerek kamulaştırma yapılması imkanının ortadan kalktığını, dava konusu taşınmazın 1 inci derece askeri bölge olması nedeniyle kullanımı mümkün olmadığı için maddi kayıp yaşadığını ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, dava konusu taşınmazın kamulaştırmasız el atılması nedeniyle bedelinin davalı idareden tahsiline ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakameleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 6100 sayılı Kanun'un 33 üncü maddesi.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacının aşağıdaki bendin kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Davacı tarafından dava dilekçesinde dava konusu taşınmazın 1 inci derecede askeri bölge içerisinde kaldığı ve davalı Milli Savunma Bakanlığı tarafından dava konusu taşınmazın kullanılmasına izin verilmediği ileri sürülmüştür.
3. 6100 sayılı Kanun’un 33 üncü maddesi gereğince; maddi olayları ileri sürmek taraflara, hukuki nitelendirme yapmak ve uygulanacak kanun maddelerini belirlemek hakime aittir.
4. Her ne kadar İlk Derece Mahkemesince eldeki davanın 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil istemine ilişkin olduğu belirtilmiş ise de dava dilekçesinden ve davacı tarafın yargılama sırasındaki beyan ve dilekçelerinden talebinin kamulaştırmasız el atılan taşınmazın bedelinin davalı idareden tahsili istemine ilişkin olduğu bu kez yapılan incelemede anlaşılmakla, onama ilamının maddi hataya dayandığı ve maddi hataya dayalı kararın taraflar bakımından usulü kazanılmış hak oluşturmayacağı gözetilerek davacının talebinin kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat olduğu kabul edilerek işin esasına girilip sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması bozmayı gerektirir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacının maddi hata düzeltim talebinin kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA
Davacıdan peşin alınan harcın istek hâlinde iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
05.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.