"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ: İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 39. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/1458 Esas, 2023/1612 Karar
KARAR : Esastan ret
İLK DERECE MAHKEMESİ: İstanbul Anadolu 24. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2021/172 Esas, 2023/238 Karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacılar vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yeniden yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı idareler vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde özetle; dava konusu...Mahallesi 628 ada 47 parsel sayılı taşınmaza davalı idareler tarafından kamulaştırmasız el atıldığını belirterek kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin davalı idarelerden tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... Belediye Başkanlığı vekili cevap dilekçesinde özetle; davanın usulden ve esastan reddine karar verilmesini talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın 5.507 m²lik kısmının ... Belediyesi lehine rızaen yola terk edildiğini, öncelikle bu yönden davanın reddine karar verilmesi gerektiğini, dava konusu taşınmaza el atma söz konusu ise hangi kurum tarafından el atıldığının tespit edilmesi gerektiğini, davacının talep ettiği miktarın yüksek olduğunu, davanın reddine karar verilmesini, yargılama gideri ve vekâlet ücretinin karşı tarafa yükletilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulü ile tazminat bedelinin davalı idarelerden müştereken ve müteselsilen alınıp davacıya verilmesine, dava konusu taşınmazın tapu kaydının iptali ile davalı ... Belediyesi Başkanlığı adına tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın değerinin düşük belirlendiğini ileri sürerek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... Belediye Başkanlığı vekili istinaf dilekçesinde özetle; Anayasa Mahkemesinin 07.09.2021 tarihli ve 2017/22268 başvuru numaralı kararı uyarınca malikin kendi iradesiyle terk edilen alanın sonradan bedelsiz iadesinin istenemeyeceğini, kamuya terk edilen 5.507 m²lik alanın güncel plana göre konut ve ticaret alanına ayrılmadığını, tamamı yol ve donatı alanında kaldığını, güncel plan örneğine bakıldığında terk edilen alanda...Sokağının mevcut olduğunu, yol dışında kalan bölümler ise zeminüstü belediye hizmet alanı yeraltı otoparkı ve park olarak tahsis edildiğini, fen raporunda A harfi ile gösterilen alanın idari tesis alanı (... Kaymakamlık Hizmet Binası) olarak tahsis edildiğini, dolayısıyla kamuya terk amacına aykırı bir kullanımın söz konusu olmadığını, fen raporunda gösterilen ve terk edilen toplam 2.284,09 m²lik kısmın yol olarak kullanılmadığı için davalı ... adına tesciline karar verildiğini, bu tescil işleminin yapılmasının mümkün olmadığını, 1987 yılında müvekkili idare lehine terkin edildiğini, terkin amacına uygun olarak plan yapıldığını, yola terkten amacın kamu yararına terk olduğunu, tazminat bedelinin davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verdikten sonra tescilin ... adına yapılmasına karar verilmesinin hatalı olduğunu, ilk karardaki gibi davanın reddine karar verilmesini ileri sürerek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
3. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın 5.507 m²lik kısmına ilişkin olarak ... Belediyesi lehine 11.09.1987 tarihli ve 4.053 tescil numaralı beyanname ile bedelsiz terk ve tapuda terkin işlemi yapıldığından davanın müvekkili belediye lehine husumet yokluğundan reddine karar verilmesi gerektiği halde kabulüne karar verilmesinin hatalı olduğunu, dava konusu taşınmaza müvekkili belediye tarafından herhangi bir el atma olgusunun bulunmadığını, davacıların malik sıfatları bulunmadığından tazminat isteme hakları da olmayıp tapuda malik olmayan davacılar tarafından açılan davanın aktif husumet ehliyetinin yokluğu nedeniyle de reddi gerektiğini, davanın nitelendirilmesinin hatalı olduğunu, davacı tarafça işbu davada dayanılmadığı ve öne sürülmediği halde, hiçbir yasal dayanağı olmaksızın bedelsiz yola terk işleminin bağış hükmünde kabul edilmesi hatalı değerlendirmeye dayalı olup, usul ve yasaya aykırı olduğunu, davanın kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat davası olarak nitelendirilerek davanın kabulüne karar verilmesinin hatalı olduğunu, 11.07.2022 tarihli fen ek raporundaki krokide B harfi ile gösterilen el atma alanı içerisinde davacı murisleri adına ifraz edilen 11075 ada 1 parsel de mevcut olup, B alanından 11075 ada 1 parsel alanının çıkarılarak alan hesabının yeniden yapılması ve tüm alanlara ait köşe noktalarını gösteren alan özet tablosunu içerir krokinin dosyaya celbi gerektiği yönündeki itirazların dikkate alınmadan karar verildiğini, ayrıca dava konusu alanda yer alan 12639 ada 1 parsel ve 11340 ada 38 parsellere ilişkin aplikasyon krokilerinin rapor ekinde mevcut olmadığını, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 35 inci maddesi uyarınca davanın reddine karar verilmesi gerektiğini ileri sürerek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kamulaştırmasız el atılan arsa niteliğindeki taşınmaza mahallinde yapılan keşif sonucu emsal karşılaştırması yapılarak dava tarihindeki değerini belirleyen usul ve kanuna uygun olarak düzenlenen hükme esas alınan bilirkişi raporuna göre el atma bedelinin davalı idarelerden tahsiline karar verilmesi doğru olduğu gibi, taşınmazın imar durumu ve konumuna göre belirlenen bedelin uygun olduğu, dava konusu taşınmaza ilişkin usulüne uygun olarak yapılmış kamulaştırma işlemi bulunmadığı, böylece Mahkeme kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu gerekçesiyle taraf vekillerinin istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idareler vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davalı ... Belediye Başkanlığı vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, tapu maliki davacılar ile davalı idareler arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili hususundadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... usulü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... usulü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Dosya içindeki bilgi ve belgelere göre; dava konusu taşınmazın 6.822,50 m² yüzölçümü ile..., ... ve ... adına tapuda kayıtlı olduğu, 11.09.1987 tarihli tescil istem belgesi uyarınca tapu malikleri tarafından ... Belediye Başkanlığının 18.08.1987 tarihli ve 2093 sayılı Encümen Kararı ve Kadastro Müdürlüğünce tanzim olunun 03.09.1987 tarihli haritada gösterilen 5.507 m²lik kısmın tapudan bedelsiz terk edildiği anlaşılmıştır.
3. 2942 sayılı Kanun'un 35 inci maddesi uyarınca imar düzenlemesi sırasında malikinin muvafakati ile yol, ... alan ve bunun gibi kamu hizmet ve tesislerine ayrılan alan için eski malikleri tarafından mülkiyet iddiasında bulunulamayacağı ve karşılığının da istenemeyeceği gibi; Anayasa Mahkemesinin 07.09.2021 tarihli ve 2017/22268 başvuru numaralı kararı da dikkate alındığında davacıların kendi isteği ile yapılan işlemden elde ettiği menfaat de gözetilerek dava konusu taşınmazın 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 15 inci ve 16 ncı maddeleri uyarınca tapudan bedelsiz terk edilen 5.507 m²lik kısmı yönünden davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması bozmayı gerektirir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davalı idareler vekillerinin temyiz itirazının kabulüne, temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Davalı idarelerden peşin alınan temyiz harçlarının istenildiğinde iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
27.05.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.