"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2023/278 Esas, 2023/328 Karar
KARAR : Kısmen kabul
Taraflar arasındaki 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 22 inci maddesine göre, idarenin davacıya geri alım hakkını kullandırmaması nedeniyle uğranılan zararın tazmini istemine ilişkin davada verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda Dairece Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda davanın davalı ... yönünden reddine, davalı ... yönünden kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Mahkeme kararı davalı ... vekilince temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde; dava konusu Malatya ili, ..., 1945 ada 4 parsel sayılı taşınmaza davacı müvekkillerinin miras bırakanı ...'nın hissedar olduğunu, 42.361,60 m²lik arsanın 14.09.1939 tarihinde faaliyete geçen Tekel sigara fabrikası alanı için o dönemde kamulaştırıldığını, kamulaştırılan bu alanın Tekel sigara fabrikasının kapatılması ile birlikte özelleştirme idaresi başkanlığınca ... Tütün Mamülleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ye 24.06.2008 tarihinde ihale yoluyla satıldığını, 2942 sayılı Kanun'un 22 nci maddesine göre kamulaştırmanın ve bedelin kesinleşmesinden sonra taşınmaz malların kamulaştırma amacına veya kamu yararına yönelik herhangi bir ihtiyaca tahsisi lüzumu kalmaması halinde keyfiyet tebligat kanunu uyarınca önceki mal sahibi veya mirasçılarına duyurulması gerektiğini, bu duyurma üzerine mal sahibi veya mirasçılarının aldığı kamulaştırma bedelini üç ay içinde ödeyerek taşınmaz malını geri alabileceğini, ancak dava konusu edilen araziye ilişkin Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca yapılan satışta 2942 sayılı Kanun'un 22 nci maddesi ile getirilen düzenlemelere uyulmadığını, ... mirasçıları olan müvekkillerine hiç bir şekilde tebligatın yapılmadığını, taşınmazın ihale kanunu hükümleri uyarınca satıldığını ve ihalenin de kesinleştiğini, bu nedenle taşınmazın mülkiyetinin bedele dönüştürüldüğünü belirterek toplam kamulaştırma bedelinden müvekkillerinin murislerine düşen ve ödenen bedelin Türkiye İstatistik Kurumu fiyat artış endeks verileri dikkate alınarak dava tarihine kadar ki ulaştığı değer ile taşınmazın özelleştirme kapsamında satıldığı satış değerinden yine müvekkillerinin murislerine düşen payın yine Türkiye İstatistik Kurumu fiyat artış endeks verileri dikkate alınarak dava tarihine kadar ki ulaştığı değer arasındaki farkın dava tarihinden itibaren yasal faizi ile davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın taşınmazın özelleştirme sonucunda özel sektöre devredildiğini, davacının miras bırakanına ait olan bir çok taşınmazın 1946 tarihinde kamulaştırıldığını, özel sektöre devredilen taşınmazın bu taşınmazlardan biri olduğunu, özel sektöre devredilmeden önce davacıya geri alım hakkının kullandırılması gerektiğini, ancak bu hakkın kullandırılmaması nedeniyle oluşan zararın tazmini istemine ilişkin davada sorumluluğun müvekkili idareye ait olmadığını, Özelleştirme Yüksel Kurulunun 22.04.2008 tarihli ve 2008/23 sayılı kararı uyarınca ... A.Ş.'ye ait varlıklar satış ve intifa tesisi yöntemiyle bir bütün halinde ...Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ye 24.06.2008 tarihinde 1.720 milyon ABD doları bedeli üzerinden devredildiğini, müvekkili idarenin söz konusu taşınmazı kamulaştırmadığını, davacı ile müvekkili idarenin kamulaştırma bedelinin ödenmesine yani sözleşme imzalanmasına zorlanamayacağından menfi zararın da ortaya çıkmadığını, bu durumda davacının menfi bir zararı bulunmadığından davanın reddini talep etmiştir.
III.MAHKEME KARARI
Mahkemenin 06.10.2022 tarihli ve 2022/273 Esas, 2022/467 Karar sayılı kararı ile davanın kabulü 932.344,64 TL'nin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı ... Başkanlığından alınarak davacılara payları oranında ödenmesine, davalı ... Holdig A.Ş hakkındaki davanın reddine karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma
1. Mahkemenin 06.10.2022 tarihli ve 2022/273 Esas, 2022/467 Karar sayılı kararı kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 06.06.2023 tarihli 2022/16517 Esas, 2023/5846 Karar sayılı ilamı ile Dairemiz bozma ilamı öncesi mahkemece verilen ilk kararda, 667.191,90 TL bedele hükmedildiği ve ilk kararın yalnızca davalı idareler tarafından temyiz edildiği anlaşıldığı halde; bozma ilamı sonrası davalı idare lehine oluşan usuli kazanılmış hak ilkesi ihlal edilerek fazla bedele hükmedilmesi bozmayı gerektirdiğinden Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kısmen kabulüne 667.190,95 TL'nin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı ... Başkanlığından alınarak davacılara payları oranında ödenmesine, davalı ... Holdig A.Ş hakkındaki davanın reddine karar verilmiştir.
V.TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; davanın süresinde açılmadığını, kamulaştırma işlemi üzerinden 70 yıl geçtiğini ve davanın kabulünün açıkça 2942 sayılı Kanun’un 23 üncü maddesine aykırı olduğunu, aynı Kanun’un 22 nci madde hükmünün şartlarını da taşımadığını somut olayda kamulaştırmadan vazgeçildiğine ilişkin bir karar alınmadığını, idarece devir işlemi gerçekleştirilirken kamulaştırma amacının sabit olduğunu, reddedilen bedel üzerinden hesaplanan nispi vekâlet ücretinin davalılara verilmesine karar verilmesinin hatalı olduğunu davalı ... Başkanlığına verilmesi gerektiğini ve ayrıca 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun’un "Muafiyet" başlıklı 27 nci maddesinin (a) bendinin "İdarenin taraf olduğu dava ve takiplerde, İdare her türlü harçtan muaftır." hükmü gözetilmeden idare aleyhine harca hükmedilmesinin doğru olmadığını ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, 2942 sayılı Kanun’un 22 nci maddesine göre, idarenin davacıya geri alım hakkını kullandırmaması nedeniyle uğranılan zararın tazmini istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun (1086 sayılı Kanun) 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikten önceki 427 ilâ 439 uncu maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 22 ve 23 üncü maddesi (dava tarihi olan 31.01.2013 tarihinde yürürlükte bulunan)
3. 2942 sayılı Kanun'un 22 ve 23 üncü maddesine 11.09.2014 tarihinde yürürlüğe giren 6552 sayılı Kanun'un 101 inci maddesi ile eklenen geçici 9 uncu maddesi (Anayasa Mahkemesinin 11.06.2015 tarihinde Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 14.05.2015 tarihli ve 2014/177 Esas, 2015/49 Karar sayılı kararı ile iptal edilmiştir.)
3. Değerlendirme
1. Mahkemelerin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Kanun’un 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikten önceki 426 nci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen Mahkeme kararında ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı ve bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; davalı ... vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
3. Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına karar verilmesi gerekirken aleyhine harca hükmedilmesi hatalıdır.
4. Davanın davalı ... yönünden kısmen kabulüne, davalı ... Holdig A.Ş hakkındaki davanın reddine karar verildiği gözetildiğinde reddedilen kısım yönünden davalı ... lehine vekâlet ücretine hükmedilmesi gerekirken yazılı şekilde davalı idareler lehine vekâlet ücretine hükmedilmesi bozmayı gerektirir.
Ne var ki bu hataların giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 1086 sayılı Kanun'un 438 inci maddesinin 7 nci bendi gereğince kararın düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davalı ... vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Davalı ... vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile Mahkemenin gerekçeli kararın hüküm fıkrasının (3) numaralı bendinin hükümden çıkartılmasına yerine "Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına, talep halinde yatırılan harçların ilgilisine iadesine," cümlesinin yazılması, (5) numaralı bendinde bulunan "davalılara" kelimesinin çıkartılmasına yerine " davalı ... Başkanlığına" kelimelerinin yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
26.02.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.