"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ: Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2020/2307 Esas, 2021/399 Karar
DAVALILAR: 1. ... vekili Avukat .. 2. ... vd.
DAVA TARİHİ: 12.09.2017
KARAR : Kabul
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın ... Organize Sanayi Bölgesi adına tescili davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince bozma kararının (3) numaralı bendine uyulmasına, diğer bentlerine direnilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; dosya Yargıtay Hukuk Genel Kuruluna gönderilmiş, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu yaptığı değerlendirmede direnme kararını hukuka uygun bularak diğer temyiz itirazları ve bozmaya uyulan bölümlerin incelenmesi için dosyanın Daireye gönderilmesine karar vermiştir.
Davalı ... vekilinin temyiz dilekçesinin süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; Bursa ili, ..., ... Mahallesi 2079 parsel sayılı taşınmazın ... Organize Sanayi Bölgesi lehine kamulaştırıldığını, kayıt maliki ile anlaşma sağlanamadığını, bu sebeple kamulaştırma bedelinin tespiti ile taşınmazın ... Organize Sanayi Bölgesi adına tapuya tesciline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; taşınmazın gerçek kamulaştırma bedelinin tespitini savunmuştur.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 25.07.2018 tarihli ve 2017/866 Esas, 2018/1434 Karar sayılı kararıyla davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile bu bedelin davalı tarafa ödenmesine ve taşınmazın tapu kaydının iptali ile ... Organize Sanayi Bölgesi adına kayıt ve tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare ve davalı ... vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 05.12.2019 tarihli ve 2018/3647 Esas, 2019/2664 Karar sayılı kararıyla; taşınmazın tarım arazisi niteliğinde olduğu, her ne kadar kıymet takdir raporunda taşınmazın sulanabilir arazi olduğu belirtilmişse de; aynı yöreden gelen dosyalarda bilirkişi heyetince her dosyaya özgü somutlaştırma yapılarak denetime açık şekilde değerlendirme yapılması ve Mahkeme hâkiminin keşif esnasındaki gözlemine uygun biçimde sonuca varılması sebebiyle taşınmazın kuru arazi olarak değerlendirilmesinin isabetli olduğu, dava tarihindeki ilçe tarım müdürlüğü verileri esas alınarak yöreye uygun münavebe desenine göre değerlendirme yapılmasının yerinde olduğu, ancak yan ürün gelirleri ortalama üretim masrafından düşüldüğünden buğday samanının münavebeye dâhil edilmesinin fazla bedel takdiri sonucunu doğurduğu, bu hususta resen hesaplama yapılarak hüküm kurulması gerektiği gerekçesiyle davalı tarafın istinaf başvurusunun reddine, davacı tarafın istinaf talebinin kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına, davanın kabulüne ve 2079 parsel sayılı taşınmazın tapu kaydının kamulaştırma nedeniyle iptali ile ... Organize Sanayi Bölgesi adına kayıt ve tesciline, dava konusu taşınmazın kamulaştırma bedelinin 253.039,50 TL olarak tespitine, fazla yatırılan 7.308,00 TL'nin davalıya ödenmiş ise faizsiz olarak davalıdan geri alınarak davacıya, ödeme yapılmamış ise davacı idareye karar kesinleştiğinde iadesine, kıymet Takdir Komisyonunca belirlenen 205.413,50 TL'nin derhâl davalıya ödenmesine, bu miktarı aşan 47.626,00 TL'nin üçer aylık vadeli hesapta nemalandırılarak karar kesinleştiğinde tüm nemalarıyla davalıya ödenmesine, dava 4 ay içinde sonuçlandırılmadığından kıymet takdir komisyonunca belirlenen 205.413,50 TL'nin 13.01.2018 tarihinden İlk Derece Mahkemesinin karar tarihi olan 25.07.2018 tarihine kadar, bakiye kısım olan 47.626,00 TL'nin ise 13.01.2018 tarihinden kararın kesinleşmesine kadar yasal faiz yürütülmesine oy çokluğu ile karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizce yapılan inceleme sonucunda; arazi niteliğindeki dava konusu taşınmaz gelir metodu esas alınarak değer biçilmesinde yöntem itibarıyla bir isabetsizlik bulunmadığı, ancak bilirkişi raporunda münavebe ürünü olarak alınan ürünlerin değerlendirme tarihi olan 2017 yılı dekar başına üretim masrafları ile hasat dönemindeki ortalama toptan kilogram satış fiyatlarının da ilgili resmi kuruluşlardan yeniden sorulup, veri listesi esas alınmak suretiyle değerlendirme yapılması gerekirken, tereddüte düşürecek şekilde 13.11.2017 tarihli ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü yazı ekindeki veri listesinde yazan "Yan ürün gelirleri ortalama üretim masrafından düşülmüştür" ibaresinden dolayı buğday samanı münavebeye dahil edilmemek suretiyle yazılı şekilde karar verilmesi, dava konusu taşınmazın kıymet takdirinde sulu tarım arazisi olduğu, 25.04.2018 tarihli keşif gözleminde; kuru tarım arazisi olduğu belirtildiği ve keşif sonrası alınan bilirkişi raporunda taşınmaz kuru tarım arazisi olarak değerlendirildiğinden, öncelikle dava konusu taşınmazın sulu veya kuru arazi vasfının araştırılarak çelişkinin giderilmesi gerekirken, çelişki giderilmeden kuru tarım arazisi kabul edilerek eksik inceleme ile hüküm kurulması, dava konusu taşınmazın tapu kaydındaki ipotek şerhinin hükmedilen bedele yansıtılmaması doğru olmadığı gibi Anayasa Mahkemesinin 27.11.2020 tarihli ve 31317 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 16.07.2020 tarihli ve 2018/104 Esas 2020/39 Karar sayılı iptal kararı nazara alınarak hüküm kurulması gerektiğinden bahisle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. Bölge Adliye Mahkemesince Verilen Direnme Kararı
1.Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile bozma kararının (3) numaralı bendine uyulmasına, diğer bentlerine direnilmesine karar verilmiştir.
2. Mahkemenin yukarıda belirtilen direnme kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
3. Dairemizce direnme kararının değerlendirilmesi için dosya Yargıtay Hukuk Genel Kuruluna gönderilmiş, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2022/5-466 Esas ve 2023/1227 Karar sayılı kararı ile buğday yan ürün gelirinin üretim masrafından düşürülmesi nedeniyle, buğday samanı münavebeye dâhil edilmeyerek karar verilmesinde ve bilirkişi kurulu tarafından düzenlenen raporda, dere kenarı ve taban arazi pozisyonunda bulunan taşınmazların sulanabilir arazi, etek ve yamaçta bulunan arazilerin ise kuru tarım arazisi olarak tespitinin yapıldığı, dava konusu taşınmazın kuru tarla niteliğinde olduğu belirtilmiştir. Mahkemece yapılan keşifte; taşınmazın kuru tarım arazisi olduğu, sulamaya dair emarenin bulunmadığı gözlemlendiğinden Bölge Adliye Mahkemesince verilen direnme kararı yerinde bulunarak, davalının diğer temyiz nedenlerinin ve bozma kararının uyulan kısımlar yönünden kurulan hükme yönelik temyiz itirazlarının incelenmesi için dosyanın Daireye gönderilmesine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılardan ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; aynı bölgede bulunan bazı taşınmazların metrekaresine 40,67 TL değer takdir edildiğini, taşınmazın otoyolun yanında, bölgenin en değerli yerinde olduğunu, yerleşim yerine yakın olması nedeniyle arsa olarak değerlendirilmesi gerektiğini, tarım arazisi olarak değerlendirilmesi hâlinde sulu tarım arazisi olduğunu, objektif değer artışının %200 olması gerektiğini ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, dava konusu taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası ve 11 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. 6100 sayılı Kanun'un 373 üncü maddesinin beşinci fıkrası gereğince dosyanın tetkikinden; Bölge Adliye Mahkemesince verilen kısmen direnme kararı yerindedir.
3. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukukî ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davalı ... vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun olan hükmün ONANMASINA,
Peşin alınan temyiz harcının Hazineye irat kaydedilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
26.06.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.