"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
DAVA TÜRÜ : ALACAK
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda; Dairemizin 14.01.2021 tarihli ve 2019/2641 Esas, 2021/2694 Karar sayılı kararı ile ... Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesinin kararı bozularak dosyanın sehven İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda 24.02.2022 tarihli ve 2021/156 Esas, 2022/199 Karar sayılı karar ile davalı ... (...) yönünden davanın husumetten reddine, diğer davalı Şirket yönünden ise davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacının davalı ...'ın asıl işveren olduğu işyerinde diğer davalı Şirketin işçisi olarak 20.09.2013-25.03.2015 tarihleri arasında çalıştığını, günlük ücretinin 150,00 TL olduğunu, işyerinde haftanın yedi günü sabah ...:30-07:00 ve akşam 19:00-20:00 saatleri arası çalışmanın devam ettiğini ... sürerek ücret, fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacaklarının davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; davacının davalı Şirketin işçisi olmadığını, davalı Şirkete karşı açılan davanın husumet yönünden reddinin gerektiğini, davacının çalıştığını beyan ettiği projenin müvekkili Şirketin bünyesinde gerçekleştirilmiş bir proje olmadığını, diğer davalı Şirket ile müvekkili Şirket arasında doğrudan bir ilişki bulunmadığını, bu projenin dava dışı İldan İnşaat Taahhüt ve Mühendislik Şirketine (İldan Şirketi) devredildiğini, devredilen işin anahtar teslimi verildiğini, bu nedenle davalı ...'ın davacının işçilik alacaklarından sorumlu olmadığını, ...'ın işi devretmesinden sonra dava dışı İldan Şirketi ile davalı ... (... Şirketi) arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi kurulduğunu ve davacının çalıştığını beyan ettiği projedeki çalışmasına ilişkin iddialarının gerçeği yansıtmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Şirketi cevap dilekçesinde; davacının İldan Şirketinin davalı ...'dan asıl yüklenici olarak aldığı ve davalı ... Şirketinin alt yüklenici olduğu işte çalıştığını, ... 5 Projesinde ve ...'ın iştiraki olan ... Bilgi İşlemleri Ticaret Limited Şirketinden aldığı 112 ... Merkezi inşaatında görev aldığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin ........2017 tarihli ve 2016/331 Esas, 2017/371 Karar sayılı kararı ile dava dışı İldan Şirketinin üstlenici sıfatıyla ...'a ait inşaatların yapımını anahtar teslimi usulüyle üstlendiği ve alt taşeron olarak davalı ... Şirketine verdiği, davacının davalı ... Şirketinin işçisi olarak çalıştırıldığı, davalı ... ile diğer davalı ... Şirketi arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmadığı, davacının ödenmeyen işçilik alacaklarının bulunduğu gerekçesiyle davalı ... yönünden davanın husumetten reddine, diğer davalı yönünden ise davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesi'nin 13.12.2018 tarihli ve 2017/3947 Esas, 2018/1965 Karar sayılı kararı ile;
"...
Davalı ...Ş'nin faaliyet alanı, yapılan işin ... ... A.Ş faaliyet alanı dahilinde mal ve hizmet üretimine ilişkin olması, üretilen mal yada hizmetin niteliğine göre davalı ... İnşaat Malz. Tic. ve San LTD.ŞTİ'nin yaptığı işin ayrı ve bağımsız bir nitelik taşımadığı, davalı ...Ş.'nın yaptığı işi bütünleyici nitelikte olduğu, İldan İnşaat Taahhüt ve Mühendislik ile ... ... A.Ş arasında imzalanan sözleşmede alt yüklenicinin projede değişiklik yapmayacağı, yapılacak işin proje ve şartname çerçevesinde yapılabileceği, işi düzenleme, kontrol, denetleme yetkisine ait düzenlemeler göz önünde bulundurulduğunda verilen işin anahtar teslimi suretiyle verilmeyip proje kapsamında çalışan işçilerin de devamlı ... ... A.Ş'nin talimatlarına göre hareket etmesi ve münhasıran ... A.Ş'den alınan ... kapsamında çalıştırılmalarından dolayı işverene bağımlılığı mevcut olup, davalı ...Ş. vekilince verilen cevap dilekçesinde davacının müvekkili şirketin ... projesinin bir kısmını devrettiği İldan İnşaat şirketinin alt işvereni olarak ... İnşaat Malz. Tic. Ve San LTD.ŞTİ' nezdinde çalıştığına dair beyanı ve duruşmada dinlenen davacı ve davalı tanıklarının ... ... A.Ş çalışanı ... SAHİN, ... ... ... isimli çalışanlardan emir ve talimat aldıklarına dair beyanları karşısında davalı ...Ş.'nin 4857 sayılı ... Kanunu 216. Maddesi kapsamında asıl işveren sıfatına haiz olduğu, alt işveren İldan İnşaat Taahhüt ve Mühendislik ile yapılan sözleşme kapsamında İldan İnşaat Taahhüt ve Mühendislik 'nin alt işveren olduğu, dava dışı İldan İnşaat Taahhüt ve Mühendislik'in ihale kapsamında aldığı işi alt işveren davalı ... İnşaat Malz. Tic. Ve San LTD.ŞTİ'ye verdiği, davalı ...Ş ile ortaklık ilişkisi ve organik bağ bulunduğu tartışmasız olan dava dışı ... Bilgi İşlem Destek ve Danışmanlık San. Tic. A.Ş ile davalı ... İnşaat Malz. Tic. Ve San LTD.ŞTİ arasında imzalanan 10/11/2014 tarihli 112 Acil Yardım sözleşmesinde sözleşmeye konu olan işin de davalı ...Ş ile davalı ...Ş arasında organik bağ bulunan ... Bilgi İşlem Destek ve Danışmanlık San. Tic. A.Ş'nin faaliyet alanında olması ve sözleşmenin 19.7 maddesinde davalı ... İnşaat Malz. Tic. Ve San LTD.ŞTİ'nin proje kapsamında kullanıcı ile iletişim kurma, teknik yada idari bir döküman paylaşımında ...'in bilgisi ve koordinesi dışında hareket edemeyeceği, yüklenici veya yüklenici vekilinin ... yerinden ayrılmalarını gerektiren hallerde Kontrolör/... Denetim görevlisinden izin almak zorunda olduğu, 19.8.3 maddesinde işin bitirilmesi için yeterli sayıda işçiyi her an ... başında bulunduracağı, aksi halde bu konuda ... Bilgi İşlem Destek ve Danışmanlık San. Tic. A.Ş'nin uyarıda bulunabileceği, çalışanların eğitim görmüş, diplomalı kişilerden tercih edilmesi gerektiği, 19.13. maddesinde rücu ... saklı kalmak kaydıyla çalışanlara hizmet akdinden kaynaklanan ödemelerin yapılması durumuna ilişkin düzenleme yapılmış olup, 19.17. maddesinde yüklenicinin teknik ve yönetici personeli ile hizmetli, işçi ve alt yüklenicileri arasında her ne şekilde olursa olsun ... başında bulunmasına engel durumları ve çalışmasında sakınca olduğu tespit edilenler ile ... Bilgi İşlem Destek ve Danışmanlık San. Tic. A.Ş tarafından uygun bulunmayanların ... Bilgi İşlem Destek ve Danışmanlık San. Tic. A.Ş veya kontrolör tarafından yapılacak tebligat üzerine yüklenici tarafından derhal ... başından uzaklaştırılacağı, işin ifasının aksamaması amacı ile yüklenicinin uzaklaştırılan personel yerine sözleşmede yer alan şartlara uygun olan personeli ivedi olarak işe alacağı personelin güvenlik tahkikatlarının yapılabilmesi için kimlik bilgilerini ... Bilgi İşlem Destek ve Danışmanlık San. Tic. A.Ş'ye bildirecekleri, 19.24. Madde de yüklenicinin teknik elemanlarının isimlerini ve belgelerini 10 gün içinde ... Bilgi İşlem Destek ve Danışmanlık San. Tic. A.Ş'ye bildirmek zorunda olduğu, ... Bilgi İşlem Destek ve Danışmanlık San. Tic. A.Ş'nin bu elemanlar hakkında gerekli incelemeyi yaptıktan sonra çalışanları kabul edip etmeyeceğini 10 gün içinde yükleniciye tebliğ edeceği, bu tebliğ yapılmadığı takdirde bildirilen teknik elemanların kabul edilmemiş sayılacağı, ... yerinde bulunması gereken teknik personelle ilgili olarak bu kişilerin ... başında bulunma zaman ve sürelerinin kontrölör yüklenici arasında düzenlenen protokol ile tespit edileceği, bu çalışanların da ... Bilgi İşlem Destek ve Danışmanlık San. Tic. A.Ş'ye bildirileceği kararlaştırılmış olup, çalıştırılacak işçilere ... Bilgi İşlem Destek ve Danışmanlık San. Tic. A.Ş'nin doğrudan müdahale edebileceği anlaşılmakla, davacının davaya konu hak ve alacaklarından her iki davalının ve asıl işveren sıfatıyla davalı ...Ş'nin sorumluluğunun bulunması, ...
..." gerekçesiyle davacı vekilinin istinaf başvurusunun kısmen kabulüne karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 14.01.2021 tarihli ve 2019/2641 Esas, 2021/2694 Karar sayılı kararı ile temyiz eden davalının sair temyiz itirazları reddedilerek kararın; davacının yaptığı işe ve dosya içerisinde yer alan bilgilere göre ücret seviyesinin emsal ücret araştırmasında bildirilen asgari ücretin iki katı tutarında belirlenerek alacakların hüküm altına alınması gerektiği ve bir yılı aşkın süre ücret almadan çalışılmasının hayatın olağan akışına aykırı olduğu belirtilerek 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanun'un (6100 sayılı Kanun) 31 inci maddesinde düzenlenen hâkimin davayı aydınlatma ödevi kapsamında davacıya ücretinin ödenip ödenmediği, ödenmedi ise geçimini nasıl sağladığı gibi soruların sorularak sonucuna göre karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin 24.02.2022 tarihli ve 2021/156 Esas, 2022/199 Karar sayılı kararı ile bozma kararına uyulduğu belirtilerek, dava dışı İldan Şirketinin ...'a ait inşaatların yapımını anahtar teslimi usulüyle üstlendiği ve alt işveren davalı ... Şirketine verdiği, davacının ... Şirketinin işçisi olarak çalıştırıldığı, davalı ...'ın davacı işçi açısından işveren sıfatı bulunmadığı, davacının asgari ücretin iki katı tutarında ücret seviyesi belirlenerek alacaklarının hesaplandığı ve davacının talimat yolu ile ifadesi alınarak hiç ücret almadan çalıştığını ve geçimini de önceki çalışmış olduğu projelerden elde ettiği birikimi sayesinde sağladığını beyan etmesi karşısında ücret ödemelerinin yapılmadığının anlaşıldığı gerekçesiyle davalı ... yönünden davanın husumetten reddine, diğer davalı yönünden ise davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; Yargıtayın vermiş olduğu bozma kararına uymuş olan İlk Derece Mahkemesinin bozma kararı doğrultusunda inceleme yapmak ve hüküm kurmak zorunda olduğunu, Yargıtay bozma kararına uyulduğu hâlde bozmaya uyulmakla oluşan usuli kazanılmış hakların ihlal edildiğini, Yargıtay tarafından sadece ücret tespiti yönünden kararın bozulduğunu, davalı ...'ın alacaklardan sorumlu tutulması yönünden bozma kararı verilmediğini, davacının yaptığı ..., dosya kapsamı ve tanık beyanlarına göre davacının ücret seviyesinin de hatalı belirlendiğini belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, Yargıtayın bozma kararı sonrasında dosyaya bakmakla İlk Derece ve Bölge Adliye Mahkemelerinden hangisinin görevli olduğuna ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 ve devamındaki ilgili maddeleri.
3. Değerlendirme
1. 6100 sayılı Kanun'un 371 ve devamı maddelerinde temyiz incelemesi neticesinde bozma sebebi yapılacak hususlar ve bozma kararı üzerine yapılacak işlemler düzenlenmiştir.
2. 6100 sayılı Kanun'un 373 üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre Yargıtayın bozma kararı, bölge adliye mahkemesinin ilk derece mahkemesi tarafından verilen kararı kaldırıp düzelterek verdiği bir karar veya ilk derece mahkemesi kararını kaldırıp davanın esası hakkında yeniden verdiği bir karara ilişkin ise dosya, kararı vermiş olan bölge adliye mahkemesine veya uygun görülen başka bir bölge adliye mahkemesine gönderilir. Zira artık burada ilk derece mahkemesinin bir kararı mevcut olmadığından bozulan karar bölge adliye mahkemesinin kararıdır ve bu nedenle dosya kararı bozulan mahkemeye gönderilmektedir.
3. Bölge adliye mahkemesi, yaptığı değerlendirmede bozma kararının doğru olduğu kanaatine varırsa 6100 sayılı Kanun'un 373 üncü maddesinin üçüncü fıkrası gereğince bozma ilâmına uyma kararı verecektir. Bu kararın anlamı, alt derece mahkemesinin kendi vermiş olduğu önceki kararının hatalı olduğu ve Yargıtayın bozma kararı doğrultusunda yeniden inceleme yaparak bir karar verecek olmasıdır.
4. Bozmaya uyma kararı ile bozma kararı lehine olan taraf için bir usuli müktesep hak doğacaktır.
5. Yukarıda yapılan açıklamalar karşısında somut olayda, Dairemizin 14.01.2021 tarihli ve 2019/2641 Esas, 2021/2694 Karar sayılı kararı ile bozulan karar, ... Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesinin 13.12.2018 tarihli ve 2017/3947 Esas, 2018/1965 Karar sayılı kararıdır. Bölge Adliye Mahkemesince bu karar ile ... ... 9. ... Mahkemesinin ........2017 tarihli ve 2016/331 Esas, 2017/371 Karar sayılı kararı ortadan kaldırılarak yeniden hüküm kurulmak suretiyle esas hakkında karar verilmiştir. Bu durumda 6100 sayılı Kanun'un 373 üncü maddesinin ikinci fıkrası gereğince bozma sonrasında dosyanın hükmü veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesi gerekmektedir. Ne var ki dosya maddi hata sonucu İlk Derece Mahkemesine gönderilmiştir. İlk Derece Mahkemesince ise davaya bakmakla görevli ve yetkili mahkemenin Bölge Adliye Mahkemesi olduğu gözetilmeden temyize konu 24.02.2022 tarihli karar ile davalı ... yönünden davanın husumetten reddine, diğer davalı Şirket yönünden ise davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
6. Belirtmek gerekir ki Yargıtay İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulunun 04.02.1959 tarihli ve 1957/13 Esas, 1959/5 Karar sayılı kararı ile 09.05.1960 tarihli ve 1960/21 Esas, 1960/9 Karar sayılı kararlarında açıklandığı üzere Yargıtayca maddi hata sonucu verilen bir karara mahkemece uyulmasına karar verilmesi hâlinde dahi usuli kazanılmış hak oluşmaz ve Yargıtayın hatalı bozma kararından dönülmesi mümkündür.
7. Açıklanan nedenlerle Dairemizin 14.01.2021 tarihli ve 2019/2641 Esas, 2021/2694 Karar sayılı bozma ilâmı doğrultusunda yetkili ve görevli ... Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesi tarafından gerekli incelemenin yapılarak usulünce bir karar verilebilmesi için kararın yeniden bozulması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Bozma sebebine göre davacı vekilinin sair temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik yer olmadığına,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde davacıya iadesine,
Dosyanın ( Dairemizin 14.01.2021 tarihli ve 2019/2641 Esas, 2021/2694 Karar sayılı bozma kararı sonrası inceleme yapmakla yetkili ve görevli) ... Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesine iletilmek üzere İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
11.10.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.