"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
DAVA TÜRÜ : ALACAK
Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmekle, temyiz talebinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hâkimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Y A R G I T A Y K A R A R I
Davacı İsteminin Özeti
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin ... Üniversitesi Hastanesinde farklı alt işverenler bünyesinde çalıştığını, davalı işveren ile dava dışı alt işveren şirketler arasındaki sağlık ve sağlık hizmetleri, genel temizlik hizmetleri, tesisatın bakım ve işletmesi hizmetleri, hasta yakını ve ziyaretçi yönlendirme hizmetleri, bilgisayarlı veri işlem hizmetleri alım sözleşmelerinin muvazaalı olduğuna ve bu kapsamda istihdam edilen personelin işin başından beri davalı Üniversite işçisi sayılmaları gerektiğine dair Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu Başkanlığının 26.02.2010 tarihli ve İK 13 sayılı raporu bulunduğunu, müfettiş raporuna itirazların ... 1. ... Mahkemesinin 2010/188 Esas 2012/640 Karar sayılı ilâmı ile reddedildiğini, kararın Yargıtay denetiminden geçerek kesinleştiğini ... sürerek ilave tediye alacağının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı Cevabının Özeti
Davalı vekili cevap dilekçesinde; İdarenin asıl işveren ve yüklenici firmaların ise İdare bünyesinde ... alan alt işverenler olmadığından davacının İdareden ilave tediye alacağı talep ... bulunmadığını, davayı kabul anlamına gelmemekle birlikte muvazaa tespiti nedeniyle İdareden ilave tediye talep hakkının bulunduğu değerlendirilse bile sadece muvazaa tespiti yapılan sözleşme ilişkisi bakımından ve bu sözleşme süresi için talep hakkının mümkün olabileceğini, ayrıca dava konusu talebin zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini istemiştir.
Mahkeme Kararının Özeti
Mahkemenin 21.....2016 tarihli ve 2016/252 Esas, 2016/581 Karar sayılı kararı ile toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna dayanılarak davalı ile dava dışı alt işverenler arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğu gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bozma ve Bozmadan Sonraki Yargılama Süreci
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı; davalı vekili tarafından temyizi üzerine, Dairemizin 22.10.2020 tarihli ve 2017/2893 Esas, 2020/13171 Karar sayılı ilâmı ile;
“...Somut olayda, aldırılan bilirkişi raporuna göre hüküm kurulmuş olup Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu Başkanlığının 26.02.2010 tarih ve İK 13 sayılı muvazaa tespitine ilişkin raporuna, ve müfettiş raporuna itirazlar üzerine verilen ... 1. ... Mahkemesinin 2010/188 Esas, 2012/640 Karar sayılı itirazın reddine dair karara atıfla davalılar arasındaki ilişkinin muvazaaya dayandığı belirtilmiştir. Aynı mahiyette ve seri niteliğinde bir çok dava söz konusu olması sebebiyle, davalılar arasındaki ilişkinin kanuna uygun kurulup kurulmadığı ve muvazaaya dayanıp dayanmadığı hususunda daha önce düzenlenen teftiş raporuna ve yargı kararlarına itibar ile karar verilmesi Dairemizin yerleşik içtihadına aykırıdır. Buna durumda her ihale döneminin kendi içerisinde değerlendirilmesi gerektiği hususu gözetilmeden ve yeterli derecede araştırma yapılmadan karar verilmiştir. ...” gerekçesi ile bozulmuş, Mahkemece bozmaya uyularak yapılan yargılama sonunda toplanan kanıtlara göre ve bilirkişi raporu doğrultusunda davanın kabulüne karar verilmiştir.
Temyiz
Karar, süresi içinde davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Gerekçe
Taraflar arasındaki uyuşmazlık, davacının çalıştığı dava dışı işverenler ile davalı Üniversite arasındaki asıl işveren alt işveren ilişkisinin kanuna uygun kurulup kurulmadığı ve muvazaaya dayanıp dayanmadığı noktasında toplanmaktadır.
4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 2 nci maddesinin yedinci fıkrasında asıl işveren alt işveren ilişkisi; “Bir işverenden, ... yerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde ... alan ve bu ... için görevlendirdiği işçilerini sadece bu ... yerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile ... aldığı işveren arasında kurulan ilişki” olarak tanımlanmış; aynı maddenin sekizinci fıkrasında ise; “Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o ... yerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren-alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl ... bölünerek alt işverenlere verilemez. ...” kuralına yer verilmiştir.
Asıl işveren alt işveren ilişkisinin geçerli olarak kurulabilmesi için iki işverenin bulunması, mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işin varlığı ve asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi hâlinde “işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektirme” unsurunun gerçekleşmiş olması gerekir. Bundan başka asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle haklarının kısıtlanması veya daha önce asıl işveren tarafından o ... yerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulması gibi muvazaa kriterlerinin bulunmaması icap eder. Aksi hâlde alt işveren işçisi başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görecektir.
İşverenler arasında muvazaalı biçimde asıl işveren alt işveren ilişkisi kurulmasının önüne geçilmek amacıyla 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinde bazı muvazaa kriterlerine yer verilmiştir. Muvazaa; 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu'nun 19 uncu maddesinde düzenlenmiş olup, tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacıyla, kendi gerçek iradelerine uymayan, aralarında hüküm ve sonuç meydana getirmesini arzu etmedikleri, görünüşte bir anlaşma olarak tanımlanabilir. Muvazaada, taraflar arasında üçüncü kişileri aldatma kastı bulunmakta ve sözleşmedeki gerçek amaç gizlenmektedir. Muvazaa, genel ispat kuralları ile ispat edilebilir. Bundan başka 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin sekizinci fıkrasında sözü edilen hususların, aksi kanıtlanabilen adi kanuni karineler olduğu kabul edilmelidir.
Somut uyuşmazlıkta davacı vekili, müvekkilinin farklı alt işverenler bünyesinde temizlik işçisi olarak çalıştığını, davalı işveren ile dava dışı alt işverenler arasındaki ihale sözleşmelerinin muvazaalı olduğuna dair Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından 26.02.2010 tarihli ve İK 13 sayılı rapor düzenlendiğini, müfettiş raporuna itirazların ... 1. ... Mahkemesinin 2010/188 esas 2012/640 karar sayılı ilâmı ile reddedildiğini, kararın kesinleştiğini buna göre davacıya ilave tediye ödenmesi gerektiğini iddia etmiştir. Mahkemece bozma ilâmından önce verilen ilk kararda, davacının muvazaa tespitinde adı geçen Şirketlerde çalışması bulunduğu gerekçesiyle zamanaşımına uğramayan tüm çalışma dönemi bakımından davanın kabulüne karar vermiştir.
Dairemizce, Mahkemece davacının çalışma dönemini kapsayan sözleşme ve şartnameler dosyaya celp edilerek söz konusu ihale dönemleri için muvazaanın varlığı bakımından kesinleşmiş bir yargı kararının bulunup bulunmadığının irdelenmesi gerektiği, davacının çalıştığı döneme ilişkin yapılan ihale sözleşmeleri hakkında kesinleşmiş bir yargı kararının bulunmaması halinde, döneme ilişkin ihalenin kapsamı tespit edilerek ve her ihale dönemini kendi arasında değerlendirmek sureti ile yapılan işin asıl ... kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği, teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektirip gerektirmediği, aynı işte asıl işveren işçileri ile alt işveren işçilerinin birlikte çalışıp çalışmadığı belirlenerek ve gerektiği taktirde bu hususun tespiti için uzman bilirkişilerden rapor aldırılmak sureti ile asıl işveren alt işveren ilişkisinin usulüne uygun olarak kurulup kurulmadığı tespit edildikten sonra sonuca gidilmesi gerektiği yönünde bozma kararı verilmiştir. Bozma ilâmında, aynı mahiyette ve seri niteliğinde bir çok dava söz konusu olması sebebiyle asıl işveren alt işveren ilişkisinin kanuna uygun kurulup kurulmadığı ve muvazaaya dayanıp dayanmadığı hususunda daha önce düzenlenen teftiş raporuna ve yargı kararlarına itibar ile karar verilmesinin Dairemizin yerleşik içtihadına aykırı olduğu da açıklanmıştır.
Mahkemece, bozma sonrası yapılan yargılamada davacının işe girdiği tarihten itibaren dava tarihine kadar aynı işi yapmaya devam ettiği, inceleme raporuna konu ilgili ihale sözleşmesinin bitim tarihine kadar olan dönem sonrasında da ihale sözleşmeleri kapsamında temizlik işçisi sıfatıyla çalıştırıldığı, yapılan işin asıl işe yardımcı ... kapsamında kaldığı, bu durumun inceleme raporunda ve ... 1. Iş Mahkemesinin 2010/188 Esas 2012/640 Karar sayılı dava dosyasında aldırılan bilirkişi raporunda tespit edildiği, bu işlerin alt işverene verilmesinde yasal engel olmasa da davaya konu ... yerinde bu işlerde asıl işveren işçileri ile alt işveren işçilerinin birlikte çalıştıkları, yapılan işin yönetim, sevk ve idaresinin asıl işverende olduğu, alt işverenlerin bağımsız bir ... organizasyonuna sahip olmadıkları ve benzer mahiyetteki dava dosyaları dikkate alındığında hem inceleme raporu döneminde hem de sonrasında muvazaanın varlığının ispatlandığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Ne var ki bozma ilâmı doğrultusunda yapılan araştırma ile varılan sonuç örtüşmemektedir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu Başkanlığının 26.02.2010 tarihli ve İK 13 sayılı raporu ile muvazaalı olduğu tespit edilen ihale sözleşmeleri;
(1) 12.01.2009-31.12.2010 tarihlerini kapsayan ve ... Endüstriyel Proje ve Uygulamaları Tic. Ltd. Şti.ne ihale edilen sağlık ve sağlık destek hizmetleri işi,
(2) 01.03.2009-31.01.2011 tarihlerini kapsayan ve ... Temizlik İlaç Hiz. Org. Turizm İnşaat Bil. Danş. Ticaret Limited Şirketi ve ... Yemek Temizlik İlaç Müt. .... Hiz. Teks. Deri Nakl. Sanayi Ticaret Limited Şirketi ... ortaklığına ihale edilen bilgisayar veri işlem ve hasta kabul hizmetleri işi,
(3) 01.01.2010-30.04.2010 tarihlerini kapsayan ve ... Nakliyat Gıda İnş. Sanayi Ticaret Limited Şirketine ihale edilen hasta, hasta yakını ve ziyaretçi yönlendirme hizmetleri işi,
(4) 01.03.2009-31.12.2010 tarihlerini kapsayan ve ... Endüstriyel Proje ve Uygulamaları Tic. Ltd. Şti.ne ihale edilen hastane tesisatının bakım ve işletilmesi hizmetleri işi,
(5) 01.....2008-31.05.2010 tarihlerini kapsayan ve ... Endüstriyel Proje ve Uygulamaları Tic. Ltd. Şti.ne ihale edilen hastane temizlik hizmetleri (genel temizlik hizmetleri) işine ilişkin olup bu tespit Yargıtay (Kapatılan) 7. Hukuk Dairesinin 25.02.2013 tarihli ve 2013/2637 Esas, 2013/1606 Karar sayılı ilâmı ile ... müfettiş raporuna karşı yapılan itiraz üzerine verilen mahkeme kararının kesin olması sebebiyle temyiz istemi reddedilerek kesinleşmiştir. Bu sonuç doğrultusunda, kesinleşmiş yargı kararı ile muvazaalı olduğu belirlenen ihale sözleşmeleri döneminde çalışan işçilerin bu dönem ile sınırlı ilave tediye alacağına hak kazanması gerektiği kabulünde bir isabetsizlik bulunmamaktadır.
Ancak muvazaalı olduğu kesinleşen bu ihale dönemleri dışında dava dosyasına celp edilen ihale sözleşmeleri, işçi özlük dosyası ve tanık beyanları ile tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; davacı işçinin görevinin temizlik elemanı olarak belirlendiği, davacının hizmet alım sözleşmelerine uygun şekilde çalıştırıldığı, yaptığı işlerin yardımcı ... kapsamında olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Şu hâlde, Mahkemenin işçinin çalışmasına konu tüm ihale sözleşmeleri yönünden muvazaa kabulü ile zamanaşımı dışında kalan tüm çalışma süresi için ilave tediye alacağı hesaplanan bilirkişi raporuna itibarla hüküm kurması yerinde olmamıştır.
Yukarıda yapılan açıklamalar dikkate alındığında; somut dosya bazında davacının sadece Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu Başkanlığının 26.02.2010 tarihli ve İK 13 sayılı raporu ile muvazaalı olduğu tespit edilen ihale sözleşmeleri döneminde geçen çalışması varsa bu dönem yönünden ilave tediye alacağına hak kazanacağı, belirtilen ihalelerin kapsamını ve tarihlerini aşan çalışmalar yönünden ilave tediye alacağı talebinin reddi gerekeceği kabulüne göre değerlendirme yapılarak dava konusu ilave tediye alacağı talebi hakkında bir karar verilmesi gerektiği gözetilmeden hüküm tesis edilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
Sonuç
Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebepten dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgilisine iadesine, 08.12.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.