"İçtihat Metni"
BÖLGE ADLİYE
MAHKEMESİ : ... 5. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : YÖNETMELİK İPTALİ
İLK DERECE
MAHKEMESİ : ... 10. ... Mahkemesi
Taraflar arasındaki yönetmelik hükümlerinin iptali davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili ...’in davalı Sendikanın Şanlıurfa ilinde oylama ile seçilmiş bir şube başkanı olduğunu, müvekkilinin şube başkanı seçilmesinden sonra iki kere üst üste haksız bir şekilde bilmediği bir Yönetmelik dayanak gösterilerek kesin olarak yöneticilikten uzaklaştırma cezası aldığını, Sendika Yönetim Kurulunun bu işlemlerine karşı davaların devam ettiğini, müvekkilinin daha önce haberi olmadığı bu Yönetmelik'ten cezalandırıldığını gerçek manasıyla anladığını, bu Yönetmelik'in bir hukuk garabetinden başka bir şey olmadığını, Yönetmelik'te yer alan geçici olarak yöneticilikten uzaklaştırma, kesin olarak yöneticilikten uzaklaştırma, üyeliğin askıya alınması cezalarının ne 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nda (4688 sayılı Kanun) ne de 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu’nda (6356 sayılı Kanun) kendisine yer bulmadığını, bir sendikada bu cezaların olmasının ve bu cezaları verme yetkisinin yönetim kuruluna verilmesinin sendikaların demokratik işleyişine tamamen aykırı olduğunu, geçici olarak yöneticilikten uzaklaştırma, kesin olarak yöneticilikten uzaklaştırma ve üyeliği askıya alma cezaları Genel Yönetim Kurulunun kararı ile verildiği için Genel Kurul iradesinin gasp edildiğini, hükmün iptal edilmesi gerektiğini, hukuka aykırı Yönetmelik'in 9 uncu maddesinin beşinci fıkrasında “Geçici olarak görevden uzaklaştırma ve kesin olarak görevden uzaklaştırma cezası alanlara cezanın bitiminden sonraki bir yıllık süre içerisinde sendika yönetici olarak görev verilemez ve sendika organlarındaki görevler için aday olamazlar.’’ hükmü ile cezaya yeni bir ceza eklenerek açıkça Tüzük'e aykırı hareket edildiğini, bu maddenin de iptali gerektiğini, uyarma cezasını öngören 20 nci maddenin ikinci bendi ile bir takım fiillere cezalar öngörüldüğünü, bunların adeta düşünce suçu olarak nitelendirilebileceğini, tüm bu yukarıdaki Sendika Tüzüğü'ne, kanunlara, Anayasa’ya, hukukun genel ilkelerine aykırı olması sebebiyle ... Disiplin Kurulları ve Disiplin Yönetmeliği'nin tamamının iptalinin gerektiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle ... Disiplin Kurulları ve Disiplin Yönetmeliği’nin 19 uncu maddesinin birinci bendinin, 19 uncu maddesinin beşinci bendinin, 20 nci maddesinin ikinci bendinin (d), (e) ve (g) alt bentlerinin, 21 inci maddesinin ikinci bendinin (b), (d) ve (g) alt bentlerinin, 22 nci maddesinin, 23 üncü maddesinin, 24 üncü maddesinin, 26 ncı maddesinin birinci bendinin (b) alt bendinin ve bu sebeple artık işlerliği kalmayacak Yönetmelik'in tamamının iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; hukuk sistemimizde sendika yönetmeliğinin iptali yönünde bir dava türü bulunmadığını, davacının ... Şanlıurfa Şubesinin eski başkanı olduğunu, kendisi hakkında Sendika disiplin hükümlerine istinaden yürütülen disiplin soruşturmasında sendika mali yönergelerine ve disiplin hükümlerine aykırı olarak usulsüz harcamalar yaptığının tespiti ile disiplin cezası verildiğini, yapılan disiplin soruşturmalarında, şube harcamaları olarak gösterilen harcamalarda sıralı fiş kullandığı, aynı lokantadan alınan fişlerin tarih, saat ve dakikalarının aynı olduğu, Şanlıurfa Şubesinden her ... binlerce liralık yemek harcamalarının gösterildiği ancak bu harcamalara karşılık yapılan bir şube etkinliğine dair usulüne uygun belgeler bulunmadığının tespit edildiğini, Sendika disiplin mevzuatına uygun olarak disiplin cezaları verildiğini, davacının taraf sıfatının bulunmadığını, davanın davacı hakkında disiplin cezası verildikten sonra açıldığını, dava tarihinde davacının Sendikada yöneticilik görevi bulunmadığını, iptali istenen Yönetmelik hükümlerinin sendika yöneticilerinin fiillerine karşılık öngörülen hükümler olduğunu, Sendika disiplin hükümlerine göre davacıya üyelikten çıkarma cezası verilmediğini, kendisine süreli disiplin cezası verildiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu anılan Yönetmelik'in Anayasa'ya, genel hukuk kurallarına, uluslararası sözleşmelere ve demokratik esaslara aykırı bir yönünün tespit edilemediği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili, dava dilekçesinde belirttiği gerekçelerle dava konusu Yönetmelik hükümlerinin ve Yönetmelikîn tamamının iptali gerektiğini ... sürerek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu Yönetmelik'te hukuka aykırı bir yön tespit edilemediği gerekçesiyle başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili, dava ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, dava konusu Yönetmelik hükümlerinin ve Yönetmelik'in tamamının hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptalinin gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 370 inci maddesinin dördüncü fıkrası.
2. Anayasa'nın “Sendika kurma ...” kenar başlıklı 51 inci maddesinin son fıkrası şöyledir:
“Sendika ve üst kuruluşlarının tüzükleri, yönetim ve işleyişleri, Cumhuriyetin temel niteliklerine ve demokrasi esaslarına aykırı olamaz.”
3. Sendika Tüzüğü’nün “Disiplin cezaları” kenar başlıklı 34 üncü maddesi şöyledir:
“(1) Disiplin cezaları:
a) Uyarma,
b) Kınama,
c) Geçici olarak yöneticilikten uzaklaştırma,
d) Kesin olarak yöneticilikten uzaklaştırma,
e) Üyeliği askıya alma,
f) Üyelikten çıkarma’dır.
(2) Uyarma ve kınama cezası Genel Disiplin Kurulu tarafından, üyelikten çıkarma cezası hariç diğer disiplin cezaları Genel Yönetim Kurulu tarafından verilir.
(3) Üyelikten çıkarılma cezası hariç olmak üzere, disiplin soruşturması sonucunda üyenin hangi cezayla tecziye edileceğine, işlenmiş olan fiilin veya gerçekleşen halin ağırlığına göre karar verilir. Aynı fiili işleyenler hakkında, farklı cezaya hükmedilemez. Hangi fiil ve hallere, hangi disiplin cezasının verileceği, cezanın kim tarafından verileceği, disiplin cezalarına itiraz ve itirazın karara bağlanacağına ilişkin usul ve esaslar, Genel Disiplin Kurulu üyelerinin katılımıyla Genel Yönetim Kurulu tarafından yürürlüğe konulacak yönetmelik ile belirtilir.
(4) Geçici olarak yöneticilikten uzaklaştırma cezasının süresi en fazla bir (1) yıl, kesin olarak yöneticilikten uzaklaştırma cezasının süresi ise bir olağan genel kurul dönemidir. Geçici olarak yöneticilikten uzaklaştırma veya kesin olarak yöneticilikten uzaklaştırma cezası verilenlerle ilgili olarak, bir (1) hafta içerisinde kurumlarına yazılı bildirimde bulunulur. Belirtilen cezaları alanlar, organ toplantılarına ve kararlarına katılamaz. Bu kişilere ceza süresiyle sınırlı olmak üzere ücret, temsil gideri, ... ... ve yolluklar ödenmez.
(5) Üyeliği askıya alma cezasının süresi bir (1) yıldan fazla olamaz, bu süre içerisinde üyelik kesintisi yapılmaya devam edilir. Hukuki yardım ile afet hallerinde yardım hali hariç, üyelikten kaynaklanan diğer haklar kullanılamaz. Bu cezanın zorunlu organlarda görev yapan üyelerden birisine verilmesi halinde, bu süreyle sınırlı olmak üzere ilgili kişi organ toplantılarına ve kararlarına katılamaz.
(6) Üyelikten çıkarma cezası, Genel Kurulun kararı ile verilir. Genel Kurulda, isteği halinde ilgiliye sözlü savunma ... verilir.
(7) Savunma ... tanınmadan ceza verilemez. Savunma süresi yedi (7) gündür ve bu süre, ilgiliye savunmada bulunmasının tebliğinden itibaren başlar.
(8) Üyelikten çıkarma cezası hariç olmak üzere, disiplin cezasına ilişkin kararın tebliğinden itibaren yedi (7) gün içinde Genel Yönetim Kuruluna itiraz edilmemesi halinde karar kesinleşir. Kesinleşen cezalara karşı, otuz (30) gün içerisinde yargı yoluna başvurma ... mevcuttur.”
4. Sendika Disiplin Kurulları ve Disiplin Yönetmeliği hükümleri.
3. Değerlendirme
1.Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Somut uyuşmazlıkta davacı vekili tarafından Sendika Disiplin Kurulları ve Disiplin Yönetmeliği'nin dava konusu hükümlerinin iptali talep edilmiş, İlk Derece Mahkemesince dava konusu hükümler bakımından esasa ilişkin yapılan denetim sonucunda davanın reddine karar verilmiş, Bölge Adliye Mahkemesince de davacının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
3. Bir özel hukuk tüzel kişisi olan sendika tarafından alınan kararların ve yapılan işlemlerin iptal edilebilmesi için mevzuatta bu yönde düzenleme yer alması gerekmektedir. Bununla birlikte sendika tarafından ihdas edilen yönetmelik hükümlerinin iptaline karar verilebileceğini öngören bir hüküm hukukumuzda mevcut değildir. Buna göre sendika yönetim kurulu kararı ile ihdas edilen yönetmeliğin iptalinin talep edilmesi olanaklı değildir.
4. Diğer taraftan dava konusu Sendika Disiplin Kurulları ve Disiplin Yönetmeliği'nin somut olarak uygulanması suretiyle sendika üyeleri ile sendika yöneticileri hakkında disiplin cezası tesisi söz konusu olur ise disiplin kurulu kararına karşı yargı yolu açık olduğu gibi bu nitelikte bir dava açılması durumunda disiplin cezasına dayanak teşkil eden Yönetmelik hükümlerinin geçersizliğinin tespitinin de istenebileceği gözetildiğinde, davacının hukuki yararının bulunmadığı da açıktır. Bu itibarla davanın bu gerekçe ile reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde esasa ilişkin yapılan denetim ile reddine karar verilmiş olması bozmayı gerektirir.
Ne var ki bu yanlışlığın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden, sonucu itibarıyla doğru bulunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının gerekçesinin değiştirilerek ve düzeltilerek onanması, 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin dördüncü fıkrası hükmü gereğidir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacı vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Davacı vekilinin Bölge Adliye Mahkemesince yapılan değerlendirmeye yönelik temyiz itirazlarının kabulü ile sonucu itibarıyla doğru olan Bölge Adliye Mahkemesi kararının gerekçesinin değiştirilerek ve düzeltilerek ONANMASINA,
Peşin alınan temyiz harcının talep hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
14.12.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.