"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/3557 E., 2022/3116 K.
DAVA TARİHİ : 09.11.2016
KARAR : Davanın kısmen kabulü
TEMYİZ EDENLER : Taraf vekilleri
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 43. ... Mahkemesi
SAYISI : 2016/1404 E., 2019/411 K.
Taraflar arasında ... 43. ... Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince bozma ilâmına uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalılar vekili ve katılma yolu ile davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin 25.....2003-05.05.2016 tarihleri arasında davalılara ait Rusya’daki şantiyelerde izolasyon kalfası ve yapı yalıtım ekip başı olarak aralıksız çalıştığını, davalı Şirketler arasında organik bağ bulunduğunu, müvekkilinin ... sözleşmesinin haksız ve ihbarsız olarak ... bitimi bahanesi ile sona erdirildiğini, işçilik alacaklarının ödenmediğini ileri sürerek kıdem ve ihbar tazminatları, yıllık izin ücreti, fazla çalışma, hafta tatili, ... bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının davalılardan davalıdan tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalılar ... Rusya İnş. San. ve Tic. AŞ ve ... vekili cevap dilekçesinde; davacının müvekkili Şirketlerin çalışanı olmadığını, bu nedenle husumet itirazlarının bulunduğunu, müvekkillerinden davalı ...’nin 2008 yılında, davalı ... Rusya İnş. San. ve Tic. AŞ'nin ise 2011 yılında kurulduğunu, davaya konu alacakların bulunmadığını, davacının dava konusu yaptığı alacak kalemlerinin çalıştığı ülke mevzuatına göre değerlendirilmesi gerektiğini ve alacakların zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Contruction ... vekili cevap dilekçesinde; davacının müvekkili Şirket bünyesinde yurt dışında çalıştığını, müvekkili Şirketin Rusya Federasyonu kanunlarına tâbi olduğunu, dava konusu alacakların da bu ülke hukukuna göre değerlendirilmesi gerektiğini, alacakların zamanaşımına uğradığını, proje kapsamında belirli süreli ... sözleşmesi ile çalışan davacının ... sözleşmesinin projenin sona ermesi sebebiyle kendiliğinden sona erdiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
... 43. ... Mahkemesinin 11.07.2019 tarihli ve 2016/1404 Esas, 2019/411 Karar sayılı kararı ile toplanan deliller ve alınan bilirkişi raporuna dayanılarak ... sözleşmesinin işverence ihbar sürelerine uyulmaksızın ve haklı olmayan nedenlerle feshedildiği gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin 30.....2021 tarihli ve 2019/3932 Esas, 2021/1949 Karar sayılı kararı ile davalılar vekillerinin istinaf başvurusunun esastan reddine, davacı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin ....10.2021 tarihli ve 2021/9176 Esas, 2021/13832 Karar sayılı ilâmı ile özetle 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'un (5718 sayılı Kanun) 27 nci maddesinin birinci fıkrası kapsamında taraflar arasında bir hukuk seçimi anlaşması bulunduğundan uyuşmazlık hakkında Rusya hukukunun uygulanması gerektiği, Rusya hukukunun dosyadaki bilgi ve belgelerden anlaşıldığı üzere aynı zamanda mutad işyeri hukuku olduğu, hâl böyle olunca gerekirse Rusya hukukunda uzman bir bilirkişiden de rapor alınmak suretiyle dava konusu uyuşmazlık bakımından değerlendirme yapılması ve dosya kapsamındaki delil durumu birlikte değerlendirilerek sonucuna göre bir karar verilmesi gerektiği, bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeden yazılı şekilde karar verilmesinin hatalı olduğu gerekçesi ile kararın bozulmasına ve dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
B. Bölge Adliye Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile bozma ilâmına uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda, davacının davalılara ait işyerinde 26.03.2003-05.05.2016 tarihleri arasında çalıştığı, davacının Rusya hukukuna göre kıdem ve ihbar tazminatlarına hak kazandığı, ödenmemiş yıllık ücretli izin, fazla çalışma, hafta tatili, ... bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının bulunduğu gerekçesi ile davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekili ve katılma yolu ile davacı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davalılar vekili temyiz dilekçesinde; davacının, müvekkilleri ... Rusya İnş. San. ve Tic. AŞ ve ... çalışanı olmadığını, hizmet süresi ve ücretin hatalı belirlendiğini, brütleştirmenin hukuka aykırı olduğunu, zamanaşımı hususunda ... usul hukukunun uygulanmasının hatalı olduğunu, Rusya hukukuna göre zamanaşımı süresinin ... sözleşmesinin feshinden itibaren 3 ay olup dava tarihinde alacakların tamamının zamanaşımına uğradığını, dava konusu edilen alacakların hesabının hatalı olduğunu ve davacının herhangi bir alacağı bulunmadığını, indirim oranının az olduğunu belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasını talep etmiştir.
2. Davacı vekili temyiz dilekçesinde; uyuşmazlığa ... hukukunun uygulanması gerektiğini, kararda uygulandığı belirtilen Rusya hukukunun güncel ve doğru olup olmadığının da taraflarınca bilinmediğini, yine Rusya hukukunda hesaplanan fazla çalışma, hafta tatili, ... bayram ve genel tatil ücreti alacaklarından %30 oranında indirim yapılması gerektiğine dair herhangi bir içtihadın bulunduğu dosya kapsamında tespit edilemediğinden yapılan indirimin hukuka aykırı olduğunu belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; ... sözleşmesine uygulanması gereken Rusya hukukunun doğru uygulanıp uygulanmadığı, zamanaşımı, hizmet süresi ve ücretin tespiti, kıdem ve ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti, fazla çalışma, hafta tatili, ... bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının hesabı ve bu alacaklara hak kazanılıp kazanılmadığı ile indirim oranı noktalarında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 5718 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları şöyledir:
"(1) Hâkim, ... kanunlar ihtilâfı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku re’sen uygular. Hâkim, yetkili yabancı hukukun muhtevasının tespitinde tarafların yardımını isteyebilir.
(2) Yabancı hukukun olaya ilişkin hükümlerinin tüm araştırmalara rağmen tespit edilememesi hâlinde, ... hukuku uygulanır.
"
3. 5718 sayılı Kanun'un 8 inci maddesi şöyledir:
"Zamanaşımı, hukukî işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir."
4. 5718 sayılı Kanun'un 27 nci maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
" (1) ... sözleşmeleri, işçinin mutad işyeri hukukunun emredici hükümleri uyarınca sahip olacağı asgarî koruma saklı kalmak kaydıyla, tarafların seçtikleri hukuka tâbidir."
5. 26.08.1975 tarihli ve 15338 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi.
6. Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünün 01.03.2008 tarihli ve 67/1 sayılı, Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesinin Uygulanması" konulu Genelgesi.
3. Değerlendirme
1. Yetkili yabancı hukukun içeriğinin doğru ve denetime elverişli şekilde tespit edilmesi, uyuşmazlığın adil şekilde maddi çözüme kavuşturulmasının ön şartını oluşturmaktadır.
2. 5718 sayılı Kanun'un 2 nci maddesine göre uyuşmazlığın çözümünde uygulanacak olup yürürlükte bulunan yabancı hukukun içeriğinin tespiti konusunda çeşitli yollardan yararlanılmasına imkân tanınmış, hâkime geniş bir takdir yetkisi verilmiştir. Bu noktada yürürlükteki yetkili yabancı hukukun, doğru ve özellikle ait olduğu ülkedeki anlam ve kapsamıyla temin edilerek uyuşmazlığa uygulanması önem arz etmektedir.
3. Öte yandan, maddi hukukun bir müessesesi olan zamanaşımı, 5718 sayılı Kanun'un 8 inci maddesi uyarınca hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir. Hakkın özüyle bağlantılı olması nedeniyle hak düşürücü sürelerin de hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanacak hukuka tâbi olduğu kabul edilmelidir (Vahit Doğan, Milletlerarası Özel Hukuk, ..., 2022, s. 315).
4. Somut olayda, bozma ilâmı sonrasında Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun tercüme edilmiş metninin bilirkişi tarafından hesap raporu ile birlikte dosyaya sunulduğu, ayrıca başka bir mahkemeden temin edildiği anlaşılan Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun bir kısım maddelerinin tercüme edilmiş hâlinin de dosyaya kazandırıldığı görülmüştür. Her iki metin incelendiğinde; uyuşmazlık konusu alacaklara ilişkin Kanun maddelerinin ve özellikle ihtilaflar için mahkemeye başvurma sürelerinin düzenlendiği 392 nci maddenin içeriğinde farklılıklar bulunduğu, maddelerde yer alan paragrafların sayısı, anlamı ve kapsamlarının uyumlu olmadığı anlaşılmaktadır. Bölge Adliye Mahkemesince, sözü edilen çelişkiler giderilmeden uyuşmazlık konusu alacaklar bilirkişiye hesaplatılmış, Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun 392 nci maddesinde yer alan sürelerin niteliği ortaya konulmamış, gerekçesi de açıklanmaksızın ... hukukundaki zamanaşımı süresi olaya uygulanarak yargılama sonuçlandırılmıştır. Bu durum 5718 sayılı Kanun'un 2 ve 8 inci maddelerine aykırıdır.
5. Yukarıda açıklanan maddi ve hukuki olgulara göre Bölge Adliye Mahkemesince; Rusya hukuk sisteminde bulunan uyuşmazlık konusuna ilişkin tercüme edilmiş kanun maddelerini, ilgili bilgi ve belgeler ile olayın çözümü için gerekli olan tüm dokümanları sunmaları için taraflara süre ve imkân tanınmalı, gerekirse Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine Dair Avrupa Sözleşmesi hükümlerinden de yararlanılmalıdır. Bundan başka Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünden Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun davacının çalışma dönemindeki değişiklikleri de içerecek şekilde tüm Kanun maddeleri ile bilgi ve belgelerin gönderilmesi istenmeli, bu konuda yöntemine uygun şekilde yazı yazılmalı, gerekli bilgi ve belgeler ile Rusya Federasyonu ... Kanunu maddelerinin Türkçe tercümeleri sağlandıktan sonra "İlgili hukuk" başlığında yer verilen 5718 sayılı Kanun maddeleri olayın çözümünde göz önünde tutularak somut uyuşmazlık hakkında değerlendirme yapılmalıdır. Ardından olayın çözümüne ve tarafların seçmiş olduğu hukuka uygun, gerekçeli, tarafların ve Yargıtayın denetimine açık bilirkişi raporu alınmalı ve oluşacak sonuca göre bir karar verilmelidir. Eksik inceleme ve araştırma ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
15.02.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.