"İçtihat Metni"
BÖLGE ADLİYE
MAHKEMESİ : ... 8. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : ALACAK
İLK DERECE
MAHKEMESİ : ... 4. ... Mahkemesi
Taraflar arasındaki tespit ve alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince İlk Derece Mahkemesi kararı ortadan kaldırılarak davanın yeniden görülmesi için dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince, İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalıya ait ... Tersane Komutanlığı 38. ... Fabrika Müdürlüğü işyerinde tesfiyeci-planlayıcı (vargel) ... ve meslek kolunda çalıştığını, müvekkilinin ... ... Sendikası üyesi olduğunu ve toplu ... sözleşmesinden yararlandığını, Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat Veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik'in (Yönetmelik) "Günde ancak 7,5 saat çalıştırılabilecek işler" başlıklı 4 üncü maddesinde "Gürültü düzeyi en yüksek maruziyet ... değerini (8h=85 dB(A)) aşan işler" hükmünün yer aldığını, müvekkilinin çalıştığı fabrika ortamında Mart 2016 tarihinde gürültü ölçümlerinin yapıldığını ve ölçümlerde kişisel maruziyet değerinin egzost bölümünde 88,5 dB(A) değerinde, ... salı bölümünde 87,69 dB(A) olarak ölçüldüğünü, müvekkilinin bu çıkan sonuçtan sonra 7,5 saat çalıştırılmayı ve buna bağlı haklarının ödenmesini talep ettiğini, ancak işyerinde yeniden ölçüm yapılacağının söylendiğini, ilk ölçümlerin ardından ... Kuvvetleri Komutanlığına görüşlerinin sorulduğunu ve tekrar ölçüm yapılması gerektiği cevabının alındığını, Komutanlığın hukuki uyuşmazlıklara neden olunmaması için ikinci ölçüme kadar Yönetmelik ve toplu ... sözleşmesi hükümlerinin uygulanması gerektiğini ifade ettiğini, ancak davalı işverenin bu ... karşılık ilk ölçümleri dikkate almayarak herhangi bir işlem yapmadığını, Mart 2016 tarihinden sonra herhangi bir iyileştirme yapılmadan çalışma planlarının hazırlandığını, çalışma planlarının vardiyalı çalışma şeklinde olduğunu, bu planların sadece Kasım 2016'da yapılan ikinci ölçümler sırasında uygulandığını, bunun nedeninin ise ... olmasına rağmen bir kısım tezgah ve makinelerin çalıştırılmayarak gürültü düzeyini düşürmeye yönelik olduğunu, nitekim bu ölçümlerde gürültü düzeyinin 85 dB(A)'nin altında çıktığını, ayrıca ölçümlerin ilk ölçümün aksine egzost postasında değil valf postasında yapıldığını, ölçüm esnasında cihaz bağlanan çalışanlara tezgahlarda çalıştırma yapılmadığını, kaldırma indirme işlemlerinin yaptırılmadığını ve kreynin çalıştırılmadığını, ölçüm sonrasında hazırlanan programın uygulatılmadığını, fabrikanın ne kadar onarım fabrikası olarak anılsa da üretim fabrikası değil bakım ve onarım kademesi olduğunu, müvekkilinin genel çalışma alanının fabrika içi değil gemilerin makine ve motor daireleri olduğunu, esas gürültü ölçümlerinin davacının çalışma saatinin çok büyük bir kısmını geçirdiği gemilerin makine dairelerinde ve çalışma sahalarında yapılmasının gerektiğini, ayrıca torna ve tesviye bölümünde ağır metallerle ... yapıldığını, davalının bu konu hakkında bir ölçüm yapmadığını, bu ağır metallere uzun süreli maruziyetin insan sağlığına önemli ölçüde zarar vereceğini, Yönetmelik'e göre günde 7,5 saat çalıştırılmasının zorunlu olduğunun, işyerinde uygulanan toplu ... sözleşmesinin 52 nci maddesinin "kısa çalışma primi" başlıklı (c) bendinde Yönetmelik kapsamında istihdam edilen işçilerin fiili çalışma sürelerine %14 kısa çalışma priminin ödeneceğinin belirtildiğini, yine toplu ... sözleşmesinde fazla çalışmaların %80 zamlı olarak ödeneceğinin hükme bağlandığını, günlük 7,5 saatten fazla çalışmaların fazla çalışma olarak nitelendirilmesi gerektiğini, müvekkilinin 8,5 saat fazla çalıştırılmasından kaynaklı olarak günde yarım saat fazla çalışmalarının olduğunu iddia ederek müvekkilinin Yönetmelik kapsamında olduğunun tespiti ile fazla çalışma ücreti ve kısa çalışma prim alacağının davalıdan tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davanın zamanaşımı yönünden reddi gerektiğini, İdarece yapılan inceleme neticesinde yürürlükteki 26. Dönem Grup Toplu ... Sözleşmesi'nin 25 inci maddesi gereğince işyerlerinde normal çalışma süresinin Yönetmelik kapsamı dışındaki işler için günde 8,5 saat, haftada 5 gün ve 42,5 saat olduğunu, işçilere çalışmaları karşılığında haftada 45 saat üzerinden ücret ödendiğinin tespit edildiğini, işyerinde Mart 2016 tarihinde ... Çevre Analiz Laboratuvan tarafından gürültü ölçümlerinin yapıldığını, ölçüm sonuçlarından sonra iyileştirme yapılması maksadıyla gürültü düzeyinin üstünde olan fabrikaların incelenerek gürültü çıkaran tezgahların aynı anda çalıştırılmayacak şekilde ... planlamasının yapıldığını, normal çalışmaların yanında gece vardiyalarının da konulduğunu, Eylül 2016 tarihinde ikinci ölçümlerin yapılması amacıyla tekrar çalışılmaya başlandığını, ölçüm sonuçlarının 10 Ocak 2017 tarihinde geldiğini, atölyeler arasında farklılıklar olduğunu, ilk ölçüm sonuçlarına göre gürültü seviyesinin sınır değerlerin altına düştüğünün tespit edildiğini, ikinci ölçüm sonucunda gürültü düzeyinin sınır değerinin üzerinde çıkan yerlerde işçilerin Mart 2017 tarihinden itibaren 7,5 saat çalıştırılmaya ve toplu ... sözleşmesinden ... kısa çalışma primi ödemesi yapılmaya başlandığını, ayrıca geriye dönük olarak 525 işçiye kısa çalışma primlerinin ödendiğini, davacı taraf ölçüm metot ve usullerinin hukuka uygun ve adil olmadığını beyan etmişse de ilgili firmaların yeterlilik belgelerine sahip olup akreditasyon sertifikasına sahip oluğunu, hukuka aykırı ölçüm yapılmasının mümkün olmadığını, davacının haftalık çalışmasının 45 saati aşmadığını, işyerinin gemi inşa ve onarım konusunda faaliyet gösterdiğini, tüm bölümlerde metallerle temas mecburiyetinin olduğunu, ağır metallerin kullanıldığı fabrika ve atölyelerde gerekli ölçümlerin yaptırıldığını belirterek davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile
"...Davacının ... Tersanesi Komutanlığının 38 ... Fabrika müdürlüğü/... işyerinde tasfiyeci -planlayıcı olarak görev yaptığı, ... Çevre Analiz Laboratuvar tarafından ... Tersane Komutanlığında yapılan ölçümler sonucu düzenlenen 21.03.2016 tarihli ''Kişisel Gürültü Maruziyet Ölçüm raporunda 38. ... Fabrika ... Salı bölümündeki çalışmalar sırasında işçi üzerinde yapılan 5 günlük maruziyet ölçüm sonuçlarının (89,3-88,6-89,5-82,7-83,8 dB(a) üçünün maruziyet değerinin üstünde ,haftalık maruziyet olan 87,6 d B(A)'nın da yine maruziyet sınır değeri üzerinde olduğunun belirtildiği ,....01.2017 tarihli Laboratuvar Test Muayene Çevre Ölçüm Enerji belgelendirme Müh.Hiz.San.ve Tic Ltd. Şti tarafından yapılan ölçüme göre davacının çalıştığı işte maruziyet sınır değeri üstünde gürültü olmadığından hesaplama ....01.2017 tarihine kadar olan dönem için yapılan 2. Alternatife göre yapılan hesaplamaya itibar edilmiştir.
Dosya kapsamındaki ölçüm sonuçlarına göre ,davacının yerine getirdiği işteki gürültü düzeyinin Sağlık Kurulları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat veya daha az çalıştırılması Gereken işler hakkında Yönetmeliğin 4. Maddesinin p bendinde belirtilen ''en yüksek maruziyet ... değerini ''aştığı anlaşılmaktadır.Ölçüm sonuçları dikkate alındığında davacının görevini yerine getirdiği alandaki gürültü düzeyine ilişkin genel durumun en yüksek maruziyet ... değerini önemli ölçüde aşacak şekilde olduğu bu durumda davacının Sağlık Kuralları Bakımında Günde Azami Yedi Buçuk Saat ve Daha Az Çalıştırılması Gereken İşler Hakkındaki Yönetmelik gereğince günde en fazla 7,5 saat çalıştırılması gerekmektedir.
Davacının günde 7,5 saati aşmayacak şekilde çalıştırılması gerektiği tespit edildiğinden ,davacının kısa çalışma primine ve fazla mesai ücreti alacağına hak kazandığı kanaatine ulaşılmış hesap bilirkişisince 2. Alternatife göre yapılan hesaplamalar doğrultusunda davanın kabulü yönünde aşağıdaki hüküm fıkrası kurulmuştur." gerekçesiyle davacı talebiyle bağlı kalınarak davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili istinaf başvuru dilekçesinde; zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin geçirildiğini, gürültü düzeyinin azaltılması için gerekli önlemlerin alındığını, yapılan çalışmaların günde 7,5 saatlik çalışma kapsamına girmediğini, gürültü düzeyi sınır değerlerinin üzerinde olan işyerlerindeki personel için kısa çalışma primi ödendiğini, haftalık çalışma süresi 45 saati aşmadığı için fazla çalışma yapılmadığını, kısa çalışma primi yönünden dava ve ıslah tarihinden faiz işletilmesi gerektiğini, incelemenin eksik ve hatalı olduğunu belirterek istinaf başvurusunda bulunmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu edilen işin günde azami 7,5 saat çalışılması gereken işler kapsamında değerlendirilmesi gerektiği ve İlk Derece Mahkemesi kabulünün yerinde olduğu, Mahkemenin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden kanuna aykırılık bulunmadığı ancak kısa çalışma primi alacağı yönünden toplu ... sözleşmesinde ödeme günü belirtilmediğinden arabuluculuk son tutanak tarihi temerrüt tarihi olarak kabul edilerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve davanın esası hakkında yeniden hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili istinaf başvuru dilekçesinde ... sürdüğü nedenlerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz başvurusunda bulunmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacının Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat Veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik kapsamında bulunup bulunmadığı, fazla çalışma ücreti ve kısa çalışma primine hak kazanıp kazanmadığına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2.16.07.2013 tarih ve 28709 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedibuçuk Saat Veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik (Yönetmelik) hükümleri.
3. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu'nun ilgili hükümleri.
4. 7036 sayılı ... Mahkemeleri Kanunu'nun 3 üncü maddesi.
3. Değerlendirme
1.Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kuralla
2. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının çalışma ortamında gürültü yönünde risk bulunduğu, fabrika dışı çalışma ortamını da (denizaltı bakım-onarım işleri) kapsayacak şekilde fiziksel, kimyasal maruziyet ölçümlerinin yapılması gerektiği, yapılacak ölçümler sonrası mevcut risklerin yeniden değerlendirilmesi gerektiği, solunum ve işitme yoluyla herhangi bir riskin olmadığının tespiti durumunda kısa çalışma priminin kesilmesi gerektiği, mevcut durumda davacının günde 7,5 saati aşmayacak şekilde çalıştırılması gerektiği belirtilmiş, hesap raporunda davacının toplu ... sözleşmesinin 52 inci maddesinin (c) bendi kapsamında kısa çalışma primine hak kazandığı değerlendirilerek birinci seçenekte dava tarihine kadar, ikinci seçenekte ise ikinci ölçümün yapıldığı ....01.2017 tarihine kadar olmak üzere seçenekli olarak hesaplama yapılmıştır. Davacı ikinci seçenekte belirtilen hesaplamaya göre davasını ıslah ettiğinden arabuluculuk tarihinden sonraki hesaplamaların sonuç itibarıyla hükme esas alınmadığı anlaşılmakla bu husus bozma sebebi yapılmamıştır. Ancak Mahkemece kurulan tespit hükmünde dosya kapsamına göre ikinci ölçümlerin sonuçlarının hatalı ya da geçersiz olduğu yönünde bir tespit ve değerlendirme yapılmadığı, aksi durumun da davacı tarafından ispat edilemediği anlaşıldığından tespit hükmünün de ....01.2017 tarihine kadar olan dönem ile sınırlı olarak kurulması gerektiğinin dikkate alınmaması hatalıdır.
Ne var ki bu hatanın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca kararının düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davalı tarafın diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Temyiz olunan, Bölge Adliye Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının (B) bölümü (1) numaralı bendinin hükümden tamamen çıkartılarak yerine;
"1-Davacının günlük çalışma süresinin ....01.2017 tarihine kadar olan dönemde 7,5 saat olması gerektiğinin TESPİTİNE;” bendinin yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
14.12.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.