"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
SAYISI : 2021/301 E., 2022/548 K.
DAVA TARİHİ : 29.12.2017
KARAR : Davanın kısmen kabulü
TEMYİZ EDENLER : Taraf vekilleri
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalıya bağlı ... HES ve ... İşletme Müdürlüğü kapsamında yer alan ... barajı işyerinde işçi olarak çalıştığını, görünürde hizmet alım ihalesi kapsamında çalışma söz konusu ise de yapılan işin asıl ... olması nedeniyle muvazaanın söz konusu olduğunu, davacının sendika üyesi olup üyeliğinin işverene bildirildiğini, bu çerçevede davalı Elektrik Üretim AŞ (...) ile ... Sendikası arasında imzalanan toplu ... sözleşmesinden yararlanması gerektiğini, müvekkili tarafından açılan ... 4. ... Mahkemesinin 2014/602 Esas sayılı dosyasında yapılan yargılamada muvazaanın saptandığını ve kararın Yargıtay denetiminden geçerek kesinleştiğini ileri sürerek ... güçlüğü tazminatı, sosyal yardım, ikramiye ve ilave tediye alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; husumet itirazında bulunarak işin anahtar teslimi ... olduğunu, mevzuat gereği muvazaadan bahsedilemeyeceğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 20.09.2018 tarihli ve 2018/4 Esas, 2018/507 Karar sayılı kararı ile; dosyaya emsal olarak sunulan ... 4. ... Mahkemesinin 02.07.2017 tarihli ve 2014/600 Esas, 2017/111 Karar sayılı kararı ile verilen muvazaanın olmadığı yönündeki kararın ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 17.04.2017 tarihli ve 2017/1028 Esas, 2017/600 Karar sayılı kararı ile ortadan kaldırılarak muvazaanın varlığının kabul edildiği, verilen kararın Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesinin 21.09.2017 tarihli ve 2017/39058 Esas, 2017/18807 Karar sayılı ilâmı ile onararak kesinleştiğinin anlaşıldığı, muvazaa nedeniyle davacının baştan beri davalı Şirketin işçisi olduğunun kabul edildiği, davacının davalı işverenin imzalamış olduğu toplu ... sözleşmesinden sendika üyeliğinin davalı işverene bildirildiği tarihten itibaren yararlanması gerektiği gerekçesi ile davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin 12.10.2020 tarihli ve 2018/4562 Esas, 2020/2184 Karar sayılı kararı ile; taraflar arasında muvazaa bulunup bulunmadığı bağlamında yapılan incelemede benzer ya da aynı işin yapıldığı davalı işverenliğin çeşitli ... yerlerindeki asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaaya dayandığı hususunun Yargıtay Hukuk Daireleri ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararları ile (Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesinin 09.03.2016 tarihli ve 2015/23527 Esas, 2016/7273 Karar, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 30.09.2015 tarihli ve 2015/22-1990 Esas, 2015/1874 Karar sayılı ilâmları ) belirlendiği, bu nedenle davacının davalı işveren işçisi olduğu kabulü ile davalı işyerinde uygulanan toplu ... sözleşmelerinden sendika üyesi olan davacının yararlandırılması ve alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesinde bir aykırılık görülmediği, davalının husumet itirazının yerinde olmadığı, incelenen İlk Derece Mahkemesi kararının usul ve esas bakımından hukuka uygun olduğu gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 23.02.2021 tarihli ve 2020/8181 Esas, 2021/4733 Karar sayılı ilâmı ile; belli bir dönem için muvazaa tespit edilmiş olmasının tüm çalışma süresi için muvazaa varlığına delil olarak değerlendirilemeyeceği, 4628 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun'da (4628 sayılı Kanun) gerekli hâllerde üretim, iletim ve dağıtım tesislerinin işletilmesi ve bakım onarım işlerinin hizmet alımı yoluyla verilebileceğini düzenlediği, 30.03.2013 tarihinde yürürlüğe giren 14.03.2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nda (6446 sayılı Kanun) ise bu hüküm yürürlükten kaldırılarak Kurul tarafından belirlenecek işlerin hizmet alımı yoluyla verilebileceğinin öngörüldüğü, bu nedenle öncelikle dava konusu dönem içindeki tüm ihale sözleşmeleri ve şartnameler getirtilerek, ihale ile verilen işin yardımcı ... olup olmadığı, asıl işin verilmesi hâlinde; ihale sözleşmelerinin tarihlerine göre 4628 sayılı Kanun döneminde ise "verilmesi gerekli" ve "üretim, iletim ve dağıtım tesislerinin işletilmesi ve bakım onarım işleri" ya da 6446 sayılı Kanun döneminde ise "Kurul tarafından belirlenen" işlerden olup olmadığının tespit edilmesi gerektiği, alt işverenlik sözleşmelerinin anılan Kanun hükümlerine uygun olarak yapılmış ise, 4857 sayılı ... Kanunu'nda (4857 sayılı Kanun) öngörülen “işletmenin ve işin gereği ile teknolojik uzmanlık gerektiren ...” ve Alt İşverenlik Yönetmeliği'nde yer alan "mal veya hizmet üretiminin zorunlu unsurlarından olan, işin niteliği gereği işletmenin kendi uzmanlığı dışında ayrı bir uzmanlık gerektiren ..." şartı sınırlandırması burada aranamayacağından bu sözleşmelerin geçerli olacağı, geçerli olarak yapılmış hizmet alım sözleşmelerinin varlığı hâlinde; gerekirse işyerinde keşif icra olunarak teknik bilirkişi marifetiyle fiilen alt işverene verilen işin ne olduğunun araştırılması, davacı işçinin ihale ile verilen ... kapsamında çalıştırılıp çalıştırılmadığının belirlenmesi gerektiği, işçinin alt işverene bırakılan işler dışında çalıştırılması yapılan sözleşmeleri muvazaalı hâle getirmediği, bu durum tespit edildiğinde sadece o işçi için asıl işveren alt işveren ilişkisinin unsurlarının oluşmadığı sonucuna varılması gerektiği, bu durumda diğer işçiler açısından geçersizlik veya muvazaanın varlığından söz edilemeyeceği, yapılacak araştırmada; verilen işin yardımcı ... niteliğinde olduğu ya da 4628 sayılı Kanun ile 6446 sayılı Kanun'un hukuki çervesinde işlem tesis edildiği, yapılan sözleşmelerle alt işverene fiilen verilen işin aynı olduğu, davacı işçinin de bu ihale ile verilen ... kapsamında çalıştırıldığı belirlendiğinde, davalı ile dava dışı Şirketler arasındaki ilişkinin asıl işveren alt işveren ilişkisi olduğu sonucuna varılarak tazminat ve işçilik alacakları bu tespite göre ve toplu ... sözleşmesi hükümleri dikkate alınmaksızın hesaplanarak hüküm altına alınması gerektiği, 4628 sayılı Kanun ile 6446 sayılı Kanun'un hukuki çervesinde işlem tesis edilmediğinin, yapılan sözleşmelerle alt işverene fiilen verilen işin aynı olmadığı ya da davacının ihale ile verilen ... dışında çalıştırıldığının tespit edilmesi hâlinde ise davacı işçinin sendikası üyesi olduğu dikkate alınarak toplu ... sözleşmesi hükümlerine göre şimdiki gibi davaya konu tazminat ve işçilik alacaklarıyla ilgili hüküm kurulması gerektiği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacı tarafından davalı aleyhine açılan ilk davada 12.03.2012-22.05.2014 dönemi için dava dışı ... Turizm Madencilik İht. Şirketi (... Şirketi) ile davalı arasında bağıtlanan 2009-156373 ihale No.lu 31.08.2014 tarihinde sona eren sözleşme esas alınarak hesaplama yapıldığı, eldeki davanın açıldığı tarihte ilgili ihale sözleşmesinin devam ediyor olması karşısında davacının 31.08.2014 tarihine kadar muvazaa kapsamında toplu ... sözleşmesinden doğan alacaklarından faydalanması gerektiği, dava dışı ... Şirketi ile davalı arasında yapılan ilgili ihale sözleşmesi sona erdikten sonra aynı nitelikte ve aynı esaslar dâhilinde 01.09.2014-31.08.2017 tarihleri arasında geçerli ihale sözleşmelerinin imzalandığı, tarafları aynı olan ve aynı koşullarda yapılan sözleşmelerin yönünden muvazaanın tespit edilmemiş olmasının yapılan sözleşmenin muvazaalı olmadığını göstermeyeceği, aynı konuda yapılan sözleşmelerin muvazaalı olduğunun Mahkeme kararı ile tespit edildiği, 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin yedinci fıkrası uyarınca sözleşme muvazaalı kabul edilmese dahi davacının daha önce asıl ... veren işçisi olarak kabul edilerek toplu ... sözleşmesi hükümlerinden yararlandığından bu yeni sözleşme ile alt ... veren işçisi olarak çalıştırılmasının toplu ... sözleşmesinden yararlanamayacağı sonucu doğuracağından ve ilave tediye alacağını da alamayacağından haklarının kısıtlanmış olacağı, bu durumun Kanun'un amacına aykırı düşeceği, davalı Kurum tarafından dava dışı firmalara ihale ile verilen işlerin 6446 sayılı Kanun'un 22 nci maddesi kapsamında Kurul tarafından verilen işlerden olup olmadığı, verilen işin sözleşmeyle belirlenen ve fiilen aynı ... olup olmadığı ve davacının bu sözleşme ile verilen işler kapsamında çalıştırılıp çalıştırılmadığının sorulduğu, Kurum tarafından dosyaya herhangi bir veri sunulmadığı, dosya kapsamı, davalı Kurum tarafından gönderilen kayıtlar ve kesinleşmiş yargı kararları dikkate alındığında davalı işveren ile dava dışı firmalar arasında düzenlenen sözleşmelerin muvazaalı olduğu kabul edilerek davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili; İlk Derece Mahkemesince alınan bilirkişi raporlarının çelişkili olduğunu, işletilen faiz türünün hatalı olduğunu, yargılama giderleri ve vekâlet ücretlerinin de hatalı hesaplandığını belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı vekili; davacının davalı Kuruma bağlı özelleştirilen santralde hizmet alımı yolu ile ... alan firmalarda çalıştığını, müvekkilinin ihale makamı olduğunu, davacının çalışmış olduğu firmalar ile müvekkili arasında hukuken asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunduğunu, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 29.04.2015 tarihli ve 2015/22-772 Esas, 2015/1280 Karar sayılı kararında da müvekkilinin asıl işveren olarak kabul edildiğini, davacının toplu ... sözleşmesinden kaynaklanan alacaklarını müvekkilinden talep edemeyeceğini belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın kapsamı ve mahiyetine göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; bozma ilâmına uygun araştırma yapılıp yapılmadığı, asıl işveren alt işveren ilişkisinin kanuna uygun kurulup kurulmadığı ve muvazaaya dayanıp dayanmadığı, buna göre de davacının talep ettiği alacaklara hak kazanıp kazanmadığı, yargılama gideri ve vekâlet ücreti hususlarındadır.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 4628 sayılı Kanun'un 15 inci maddesi, 6446 sayılı Kanun'un 22 ve 30 uncu maddeleri, 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin yedi ve sekizinci fıkraları, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu'nun 39 uncu maddesi, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği.
3. Değerlendirme
1. Dairemizin bozma ilâmında taraflar arasında kurulan asıl işveren alt işveren ilişkisinin geçerli olup olmadığı ve muvazaa bulunup bulunmadığı yönünde araştırma yapılarak sonuca gidilmesi gerektiği belirtilmiştir. İlk Derece Mahkemesince bozma sonrasında dava dışı firmalara sözleşme ile verilen işin 6446 sayılı Kanun'un hukuki çerçevesinde Kurul tarafından belirlenen ... olup olmadığının ...'a sorulduğu ve ...'ın bu konuda bir cevap vermediği, tüm ihale sözleşmelerinin aynı konu ve aynı esasa ilişkin olduğu, buna göre davalı ile davacının çalışmış olduğu firmalar arasında yapılan sözleşmelerin muvazaalı olduğu sonucuna varılarak davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir. Ne var ki İlk Derece Mahkemesince varılan sonuç eksik araştırmaya dayalıdır.
2. Asıl işveren alt işveren ilişkisi geçerli olarak kurulmuşsa muvazaa denetimi söz konusu olabilir. 4628 sayılı Kanun'da gerekli hâllerde üretim, iletim ve dağıtım tesislerinin işletilmesi ve bakım onarım işlerinin hizmet alımı yoluyla verilebileceği düzenlemiş, bu hüküm 6446 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılarak Kurul tarafından belirlenecek işlerin hizmet alımı yoluyla verilebileceği öngörülmüştür. Davacının da çalıştığı ... Şirketi ile ... arasında yapılan hizmet alım sözleşmelerinin muvazaalı olduğuna ilişkin olarak açılan davalar muvazaa tespiti yapılarak kesinleştiğinden, davacının ... Şirketinde çalıştığı dönem için muvazaanın kabulü isabetlidir.
3. Ancak 01.09.2017 tarihinden hesaplamanın yapıldığı 31.12.2017 tarihine kadar olan dönemde davacının, ...'ın hizmet alım sözleşmesi imzaladığı ... Müh. En. Tem. Gıda İnş. ve Tic. Ltd. Şti. (... Şirketi) nezdinde çalışması bulunduğu anlaşılmaktadır. İlk Derece Mahkemesince 31.12.2017 tarihini de kapsayacak şekildeki hesaplama doğrultusunda hüküm kurulmuş ise de; bu dönem yönünden davalı ile ... Şirketi arasındaki asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı olup olmadığı yönünden herhangi bir araştırma yapılmamıştır. Anılan Şirkette çalışılan döneme ilişkin olarak davacının görevi de neleştirilerek asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı olup olmadığı araştırılmalıdır.
4. Ayrıca İlk Derece Mahkemesince 01.09.2017 tarihinden sonraki dönem için muvazaa bulunup bulunmadığı yönünde değerlendirme yapılacağından ve bu dönemde 6446 sayılı Kanun yürürlükte bulunduğundan verilen işin "Kurul tarafından belirlenen" işlerden olup olmadığının tespit edilmesi gerekir. Hizmet alım sözleşmesi kanuni yetkiye uygun olarak yapılmış ise, burada artık 4857 sayılı Kanun'da öngörülen işletmenin ve işin gereği ile teknolojik uzmanlık gerektiren ... ve Alt İşverenlik Yönetmeliği'nde yer alan mal veya hizmet üretiminin zorunlu unsurlarından olan, işin niteliği gereği işletmenin kendi uzmanlığı dışında ayrı bir uzmanlık gerektiren ... şartı sınırlandırması aranamayacağından, yapılan sözleşme geçerli olacaktır.
5. Yapılacak araştırmada; 01.09.2017 tarihinden sonra verilen işin Kurul tarafından belirlenen işlerden olduğu, 6446 sayılı Kanun'un hukuki çerçevesinde işlem tesis edildiği ve böylece geçerli hizmet alım sözleşmesi yapılmış olduğu, yapılan sözleşmelerle alt işverene fiilen verilen işin aynı olduğu, davacı işçinin de bu ihale ile verilen ... kapsamında çalıştırıldığı belirlendiğinde, davalı ile dava dışı Şirket arasındaki ilişkinin asıl işveren alt işveren ilişkisi olduğu sonucuna varılarak işçilik alacakları bu tespite göre; 01.09.2017 tarihine kadar olan dönem için toplu ... sözleşmesi hükümlerine göre bu dönem sonrası için ise toplu ... sözleşmesi hükümleri dikkate alınmaksızın hesaplanarak hüküm altına alınmalıdır. 6446 sayılı Kanun'un hukuki çerçevesinde işlem tesis edilmediğinin, yapılan sözleşme ile alt işverene fiilen verilen işin aynı olmadığı ya da davacının ihale ile verilen ... dışında çalıştırıldığının tespit edilmesi hâlinde ise davacı işçinin sendika üyesi olduğu dikkate alınarak toplu ... sözleşmesi hükümlerine göre şimdiki gibi davaya konu alacaklarıyla ilgili hüküm kurulmalıdır. Eksik incelemeyle yazılı şekilde karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
13.02.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.