"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
SAYISI : 2022/411 E., 2023/285 K.
KARAR : Davanın kabulü
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen yetki tespitine itiraz davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalı ... ve dâhili davalı ... Endüstri Sanayi ve Ticaret AŞ vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; ... Metal Sendikasının ... İşçi Sendikaları Konfederasyonu ...-...'e bağlı metal işkolunda faaliyet gösteren bir işçi sendikası olduğunu, Sendikanın üye sayısı bağlamında ...'nin en büyük işçi sendikalarından biri olduğunu, Sendikanın hedeflerinden birinin bütün metal işçilerinin sendika çatısı altında örgütlenmesi olduğunu, bu kapsamda Sendikanın kendi işkolunda örgütlenme hakkından yararlanamayan, henüz sendikalı olmamış işçilerin sendika çatısı altında toplanarak ve toplu ... sözleşmesi ile daha güvenceli bir çalışma ilişkisinden yararlandırmak amacına sahip olduğunu, Sendikanın ... Endüstri Sanayi ve Ticaret AŞ bünyesinde çalışan işçiler arasında hukuka uygun bir şekilde sendikal örgütlenmeyi gerçekleştirdiğini ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu'nun (6356 sayılı Kanun) 41 ve 42 nci maddelerinde öngörüldüğü üzere işletme yetki tespiti başvurusu için gerekli olan %40 çoğunluğu sağladığını, Sendikanın Şirkete ait olan ... ve ...'da bulunan iki işyerine ilişkin işletme yetki tespiti başvurusunu 04.09.2019 tarihinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğüne gerçekleştirdiğini, Bakanlığın 11.09.2019 tarihli cevabi yazısıyla Sendika tarafından gerçekleştirilen mezkur yetki tespiti başvurusunu reddettiğini, söz konusu ret yazısının Sendika tarafından 16.09.2019 tarihinde tebliğ alındığını, toplam çalışan sayısının 276 olduğu iki işyerinde işletme yetki tespiti için gerekli olan çoğunluğu sağlamak amacıyla 100 sendikalı işçinin mevcudiyetinin yeterli olduğunu, nitekim sendikalı işçi sayısı 125 olup belirtilen sayının aşıldığını, gerekli çoğunluğun epey üzerinde olmasına rağmen Bakanlığın Sendika tarafından yapılan yetki tespiti başvurusunu hukuka aykırı bir şekilde reddettiğini, Sendika tarafından ... işyerindeki sendikal örgütlenmenin Ağustos 2019'un ilk günlerinde başladığını, Şirket bünyesindeki çalışanların sendikaya üye olduklarını öğrenmeye başladıktan sonra çalışanların sendikal haklarını gasp eder ve engeller nitelikteki faaliyetlerini artırdığını, Şirket bünyesinde belirsiz süreli ... sözleşmesiyle 20.10.2015 tarihinde çalışmaya başlayan Sendika üyesi E.C. adlı işçiyi 08.08.2019 tarihi itibarıyla sendikal sebeplerle işten çıkardığını, E.C. tarafından sendikal tazminat ve işe iade talebi ile ... 2. ... Mahkemesinin 2019/608 Esasına kayıtlı dava açıldığını, Şirket yetkililerinin sendikal faaliyetleri engellemek için korkunç derecede cebir ve tehdit uyguladığını, sendikalı işçiler ve Sendika tarafından ... Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyuruları yapıldığını, bu konuda 2019/14923 Soruşturma ve 2019/15012 Soruşturma sayılı dosyalarının bulunduğunu iddia ederek Sendika tarafından yapılan yetki başvurusunun reddine ilişkin 11.09.2019 düzenleme ve 16.09.2019 tebellüğ tarihli Bakanlık yazısına ilişkin itirazın kabulüne, 6356 sayılı Kanun'un 41 ve 42 nci maddelerinde öngörüldüğü üzere Sendika tarafından gerekli çoğunluk sağlandığı için Sendikanın toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkili olduğunun tespitine karar verilmesini istemiştir.
II. CEVAP
1. Davalı T.C. ... vekili cevap dilekçesinde; davacı vekilinin iddialarına katılmanın mümkün olmadığını, yetki tespit başvuruları değerlendirilirken işverenler tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) yapılan işyerlerine ilişkin tescil ve işçi bildirimlerinin esas alındığını, buna göre davacı Sendikanın 20.09.2019 tarihi itibarıyla Bakanlığa yaptığı yetki tespit başvurusu üzerine ... Endüstri San. Tic. AŞ ile ilgili Bakanlık ve e-Devlet kayıtları üzerinden yapılan incelemede; işverene ait işyerinde çalışan toplam işçi sayısının 273, ... Metal Sendikasının başvuru tarihi (04.09.2019) itibarıyla üye kayıt sayısının ise 127 olduğu tespit edilmiş olup resmî kayıtlara göre işyerinde toplu ... sözleşmesi için Kanun'un aradığı üye çoğunluğunu sağlayamayan ... Metal Sendikasına 11.09.2019 tarih 2235003 sayılı kararla olumsuz yetki tespiti kararı verildiğini ve taraflara tebliğ edildiğini, yetki tespit başvuruları değerlendirilirken işverenler tarafından SGK’ya yapılan işyerlerine ilişkin tescil ve işçi bildirimleri esas alınmakta olup buna göre SGK kayıtlarında ... Endüstri San. Tic. AŞ işverenine ait 0392924.034 sicil numaralı ...'daki işyerinin 31.08.2019 tarihinde kapatılmış olduğunun görüldüğünü, işverene ait ... bir işyeri olduğundan da işyeri düzeyinde değerlendirme yapıldığını, kapanış işleminin Ticaret Sicili'ne 12.09.2019 tarihinde bildirilmesinin bu durumu değiştirmediğini, bu sebeple işverenliğin adı geçen işyeri ile ilgili kapanış dilekçesi, işten çıkış bildirgeleri gibi kapanış işlemlerine ilişkin evrakın SGK'dan talep edilmesi gerektiğini, ayrıca işyeri kapanışının muvazaalı olduğunu ve işçilerin sendikal sebeplerle işten çıkarılmış olduğunu da iddia eden davacı vekilinin bunu ispatlayabilecek bir belge sunmadığını, devam eden soruşturma ve davalarla ilgili olarak da kesinleşmiş bir mahkeme kararı olmadığı sürece bu davayı etkilemeyeceğini, usulüne uygun olarak verilmiş olumsuz yetki tespit kararının kaldırılmasının mümkün görünmediğini savunarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
2. Dâhili davalı ... Endüstri AŞ vekili dilekçesi ile olumsuz yetki tespitine itiraz olarak açılan işbu davada zorunlu dava arkadaşlığından bahsetmenin mümkün olmadığını, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 59 uncu maddesinde mecburi dava arkadaşlığının "Maddi hukuka göre, bir hakkın birden fazla kimse tarafından birlikte kullanılması veya birden fazla kimseye karşı birlikte ileri sürülmesi ve tamamı hakkında ... hüküm verilmesi gereken hallerde, mecburi dava arkadaşlığı vardır." şeklinde tanımlandığını ancak işbu davaya konu itirazın ileri sürülmesindeki amaç Bakanlığın olumsuz yetki tespitini düzeltmek ve yetki işlemlerine devam etmek olduğu için, yapılacak itirazda davalı tarafın ... olduğunu, davalı Bakanlık ile müvekkili Şirket arasında mecburi dava arkadaşlığının bulunmadığını, kabul anlamına gelmemek şartıyla davada davalı sıfatını haiz oldukları düşünülse dahi işbu davanın reddine karar verilmesi gerektiğini, davanın açılması ve ardından taraflarına ihbar edilmesi neticesinde, ihbar edilen sıfatı ile davanın esası hakkında beyanlarını içerir dilekçenin 04.09.2020 tarihinde dosyaya sunulduğunu, Sendikanın yetki tespit talebi öncesinde 0392924.034 sicil numaralı ...'daki işyerinin kapandığını, müvekkili işverene ait ... bir işyeri olmasından dolayı Sendikanın yetki istemi kapsamında göz önüne alınacak oranın %50 olduğunu, müvekkili Şirket bünyesinde çalışan toplam işçi sayısı 273 iken Sendikanın 04.09.2019 tarihli başvurusunda üyelerinin sayısının 127 olması sebebiyle söz konusu çoğunluğu sağlayamadığını, müvekkili işveren tarafından, işçilerin ... sözleşmelerinin bir kısmının (ekonomik nedenle) geçerli nedenle feshedildiğini, müvekkili Şirket tarafından sendikal faaliyetleri engellemek adına herhangi bir eylem veya söylemde bulunulmadığını, müvekkili Şirketin davacı Sendikanın işkolu sınıfında yer almadığını, netice itibarıyla davalı Bakanlık ile müvekkili Şirket arasında mecburi dava arkadaşlığı olmadığının sabit olduğunu, bu hâlde ek bir dilekçe ile dava dışı müvekkilinin davalı sıfatı ile davaya dâhil edilmesinin hukuken mümkün olmadığını savunarak davacının, müvekkilinin davaya dâhil edilmesine yönelik talebinin reddine karar verilmesini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin ....10.2021 tarihli ve 2019/613 Esas, 2021/537 Karar sayılı kararı ile; davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 26.01.2022 tarihli ve 2022/59 Esas, 2022/176 Karar sayılı kararı ile başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 01.....2022 tarihli ve 2022/4262 Esas, 2022/6906 Karar sayılı kararı ile; olumsuz yetki tespitine itiraz neticesinde davanın sonucundan etkileneceği açık olan, davada hukuki menfaati bulunan aynı işkolunda yer alan ve o işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birini üye kaydeden diğer sendikaların da davalı olarak yargılamada yer alması gerektiği, ilgili sendikalar davaya dâhil edilerek taraf teşkili sağlandıktan sonra yargılama yapılması gerekirken usuli işlemler tamamlanmadan yargılamanın sonuçlandırılmasının doğru olmadığı, ayrıca dosya içeriğine göre yetki başvuru tarihinden önce kapatıldığı kabul edilen işyerinde çalışan işçilerin işten çıkış bildirimlerinin Kuruma ne zaman yapıldığı hususu açıklığa kavuşturulmadan ve bu noktada bir gerekçe oluşturulmadan sonuca gidilmesinin de usul ve kanuna aykırı olduğu gerekçesiyle bozma kararı verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; uyulan bozma kararı doğrultusunda taraf teşkili sağlandıktan sonra gerekli araştırma yapılarak, somut olayda davacı Sendikanın yetki başvuru tarihi olan 04.09.2019 tarihi itibarıyla davalının ...'daki işyerinin faal olduğu, zira işçilerin SGK çıkış bildirimlerinin dahi henüz yapılmadığı, çıkış bildirimlerinin 09.09.2019 tarihinde geçmişe dönük olarak SGK'ya bildirildiği, ...'daki işyerinin kapatma kararının 12.09.2019 tarihinde sicile tescil ettirildiği, tüm bu hususlar birlikte değerlendirildiğinde davalı işverenin yetki tespitinde yeterli çoğunluğun önünde geçebilmek ve işletme düzeyinde yetki yeter sayısının sağlanamaması için ...'daki işyerini muvazaalı olarak kapattığı kanaatine varıldığı, yetki tarihinde davalının 2 işyeri olduğu ve bu durumda yetki tespitinin işletme düzeyinde yapılması gerektiği, %40 çoğunluğun yeterli olduğu ve Sendikanın gerekli çoğunluğu sağladığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... ve dâhili davalı ... Endüstri Sanayi ve Ticaret AŞ vekilleri temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davalı ... vekili; Bakanlığın SGK kayıtlarını esas alarak yetki tespit başvurularını değerlendirmesi gerektiğine ilişkin hükümlere karşın Mahkemece 31.08.2019 tarihinde kapatılmış bir işyerinin 04.09.2019 tarihli yetki tespit başvurusunda faaliyette kabul edilerek işletme düzeyinde tespit yapılması gerektiğine ilişkin kararının hukuka aykırı olup bozulması gerektiğini, zira ...'daki işyerinin muvazaalı olarak kapatıldığının kesin olarak ispat edilemediğini, dinlenen tanıkların kesin bilgi sahibi olmadan duyumlarını dile getirdiğini, resmî kayıtların aksi kesin bir şekilde ispat edilmeden SGK kayıtlarının aksine verilen kararın hukuka aykırı olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın bozulmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... Endüstri Sanayi ve Ticaret AŞ vekili; Sendikanın yetki tespit talebi öncesinde 0392924.034 sicil No.lu işyerinin kapatıldığını, sendikaların yetki hususunda işletmeler için getirilen %40 oranının söz konusu olabilmesi için aynı işverene ait aynı çalışma örgütü içerisinde faal durumda iki veya daha fazla işyerinin bulunması gerektiğini, müvekkilinin ikinci işyeri konumundaki 0392924.034 sicil numaralı ...'daki işyerinin Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarından da görüleceği üzere 31.08.2019 tarihli Yönetim Kurulu kararı ile söz konusu tarihte kapatıldığını, işyerinin kapanış işleminin Ticaret Sicili'ne 12.09.2019 tarihinde bildirilmiş olmasının mevcut durumu da değiştirmediğini, zira işyerinin SGK nezdinde de kapanışının 31.08.2019 tarihi olduğunu, plastik alanında üretim yapan müvekkili Şirkette metal işkolunda faaliyet gösteren bir sendikanın örgütlenmesinin mümkün olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 41 inci ve devamı maddeleri kapsamında yetki tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 2709 sayılı ... Cumhuriyeti Anayasası’nın (Anayasa) “Toplu ... sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu ... sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu ... sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki Tespiti İçin Başvuru” kenar başlıklı 42 nci maddesi ise şöyledir:
“(1) Toplu ... sözleşmesi yapmak isteyen işçi sendikası Bakanlığa başvurarak yetkili olduğunun tespitini ister. İşveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren de Bakanlığa başvurarak yetkili işçi sendikasının tespitini isteyebilir.
(2) Bakanlık, kayıtlarına göre başvuru tarihi itibarıyla bir işçi sendikasının yetkili olduğunu tespit ettiğinde, başvuruyu, işyeri veya işletmedeki işçi ve üye sayısını, o işkolunda kurulu işçi sendikaları ile taraf olacak işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene altı ... günü içinde bildirir.
(3) İşçi sendikasının yetki şartlarına sahip olmadığının ya da işyerinde yetki şartlarına sahip bir işçi sendikasının bulunmadığının tespiti hâlinde, bu bilgiler sadece başvuruyu yapan tarafa bildirilir.
(4) Sigortalılığın başlangıcı ile sona ermesine ilişkin bildirimlerden yasal süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılmayanlar, yetkili işçi sendikasının tespitinde dikkate alınmaz.
(5) Yetki tespiti ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki İtirazı” kenar başlıklı 43 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) Kendilerine 42 nci madde uyarınca gönderilen tespit yazısını alan işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren; taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığı veya kendisinin bu şartları taşıdığı yolundaki itirazını, nedenlerini de göstererek yazının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı ... günü içinde mahkemeye yapabilir.
(2) İtiraz dilekçesi görevli makama kayıt ettirildikten sonra mahkemeye verilir. Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin yüzde birinden daha az üyesi bulunan işçi sendikası, yetki itirazında bulunamaz.
(3) İtiraz dilekçesinde veya ekinde somut delillerin yer almaması hâlinde itiraz incelenmeksizin reddedilir. İşçi ve üye sayılarının tespitinde maddi hata ve süreye ilişkin itirazları mahkeme altı ... günü içinde duruşma yapmaksızın kesin olarak karara bağlar. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/34 md.) Bunların dışındaki itirazlar için mahkeme, duruşma yaparak karar verir ve bu karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi bir ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/34 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir.
(4) 42 nci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı bildirilen işçi sendikası, altı ... günü içinde yetkili olup olmadığının tespiti için dava açabilir. Mahkeme açılan davayı o işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birini üye kaydeden işçi sendikaları ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene de bildirir. Mahkeme davayı iki ay içinde sonuçlandırır.
(5) İtiraz, karar kesinleşinceye kadar yetki işlemlerini durdurur.”
5. 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen lk Derece Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozma ile kesinleşen ve karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesinin hukukça mümkün olmadığı anlaşılmakla; temyiz dilekçelerinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Davalı ... ile dâhili davalı ... Endüstri Sanayi ve Ticaret AŞ vekillerinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Aşağıda yazılı temyiz giderinin temyiz edenlerden dâhili davalı ... AŞ'ye yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
05.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.