"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesinin 21.04.2021 tarihli kararı ile; İlk Derece Mahkemesinin 03.07.2020 tarihli kararının ortadan kaldırılmasına ve davanın yeniden görülmesi için dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yeniden yargılama yapan İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvuruların esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin 2001 yılına kadar geçici mevsimlik işçi statüsünde Köy Hizmetleri Müdürlüğünde çalıştığını, işe başladığı tarihten itibaren Yol-... Sendikasına üye olduğunu, 2001 yılında daimi işçi statüsüne geçirildiğini ancak kadrolu işçi statüsüne geçirilirken geçici işçilikte geçen kıdeminin dikkate alınmadığını, 2005 yılında Köy Hizmetleri Müdürlüğünün lağvedilmesi ile tüm hak ve alacaklarının ... İl Özel İdaresine devredildiğini, geçici işçilikten daimi statüye geçerken önceki hizmetleri dikkate alınarak intibak yapılması gerekirken bu şekilde uygulama yapılmaması sebebiyle emsal işçilere göre eksik ücret aldığını, ayrıca müvekkilin işe girdiği tarihten itibaren fiilen elektrik ustası olarak çalışmasına rağmen düz işçi kadrosunda gösterildiğini, bu durumların adalet ve eşit davranma ilkesine aykırı olduğunu ileri sürerek davacının kadrolu işçi statüsüne intibak işlemlerinin yanlış olduğunun tespiti ile olması gereken derece kademesi belirlenerek ücret, yıpranma primi, ilave tediye, akdi ilave tediye farkı alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davacının mevsimlik işçilikte geçen çalışma sürelerinin intibak hesabında dikkate alındığını, davacının derece ve kadem tespitinin yapılarak fark ücret alacaklarının ödendiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının 21.10.2002 tarihinde geçici işçi kadrosu ile çalışmaya başladığı, 27.12.2007 tarihinde kadroya geçirildiği ve dava tarihi itibarıyla çalışmaya devam ettiği, 11.11.2010 tarihinde ... Yol-... Sendikasına üye olduğu, fiilen çalıştığı pozisyonun elektrik ustası olduğu, buna rağmen düz işçi pozisyonunda gösterildiği; davacının fiilî çalıştığı pozisyon yerine daha düşük derece ve kademeden ücretinin ödenmesinin yasal dayanağı bulunmadığı, emsali işçilere göre düşük ücret almasına sebebiyet verildiği, fiilen çalıştığı kadro pozisyonları dikkate alınarak derece ve kademe tespitinin yapıldığı ve buna göre fark ücret alacaklarının doğduğu gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davalı vekili; davacının mevsimlik işçilikte geçen çalışmaları dikkate alınarak intibakının yapılmış olduğunu ve tüm ödemelerin kendisine yapıldığını, zamanaşımı def'i nedeniyle alacakların reddi gerektiğini, davacının davayı açmasının hakkaniyete uygun olmadığını belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılarak davanın reddine karar verilmesi istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
2. Davacı vekili; müvekkilinin alacaklarının eksik ve hatalı hesaplandığını, derece ve kademe tespitlerinin eksik yapıldığını, tespit talebi yönünden hatalı hüküm kurulduğunu ayrıca lehlerine verilen vekâlet ücretinin eksik olduğunu belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; dosyada yer alan belgelere göre davacının çalıştığı pozisyon ile fiilen yaptığı görevin farklı olduğu, buna göre bilirkişi raporunda yapılan derece ve kademe tespiti ile fark ücret alacakların hesaplanmasının yerinde olduğu gerekçesiyle taraf vekillerinin istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili; davacının daha önce ... ... ... Sendikasına üye olduğunu, bu dönem yönünden davacının derece ve kademe tespiti talebinde bulunamayacağını, davacının geçici görevlendirmelerde kendi muvafakati ile yer aldığını, bu görevlendirmelerin asıl kadro olarak görülmemesi gerektiğini ve alacakların zamanaşımına uğradığını belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacının davalı nezdinde fiilen çalıştığı pozisyon ile kadrosunun aynı olup olmadığı ve bu durumun derece ve kademelerini etkileyip etkilemediği, etkilemiş olması hâlinde derece ve kademelerinin tespiti ile davaya konu ücret, yıpranma primi, ilave tediye, akdi ilave tediye farkı alacaklarının bulunup bulunmadığına ve zamanaşımı savunması ile ilave tediye alacağının hesaplanması ile arabuluculuk dava şartının tüm hesap dönemi bakımından gerçekleşip gerçekleşmediği hususlarına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu'nun 39 uncu maddesi (Mülga 2822 sayılı Toplu ... Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu’nun 9 uncu maddesi), 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesinin Kaldırılması Hakkında Kanun'un 1 vd. maddeleri (6772 sayılı Kanun), 4857 sayılı ... Kanunu'nun 32 nci maddesi.
3. 7036 sayılı ... Mahkemeleri Kanunu'nun 3 üncü maddesi.
4. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 03.05.2017 tarihli ve 2017/22-2094 Esas, 2017/910 Karar; 13.12.2017 tarihli ve 2016/9(7)-100 Esas, 2017/1688 Karar; 13.12.2017 tarihli ve 2016/9(7)-594 Esas, 2017/1694 Karar sayılı kararları.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Muacceliyet en yalın anlatımıyla, ödeme zamanının gelmiş olmasıdır. Borcun ifası için bir vade öngörülmüşse kural olarak bu vadenin gelmesiyle muacceliyet oluşur. Muacceliyet ... başına temerrüdü sağlamaya yeterli değildir; ayrıca alacaklı tarafından borçluya bir ihtarda bulunulması da gerekir (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 10.10.2012 tarihli ve 2012/7-502 Esas, 2012/707 Karar sayılı ilâm).
3. İlave tediye alacağının ödeme zamanı 6772 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesine göre Cumhurbaşkanı tarafından belirlenmektedir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda ilave tediye alacağının 2020 yılı ilk dilimi için 13 gün üzerinden fark alacak hesaplaması yapılmıştır. İlgili döneme ilişkin Cumhurbaşkanlığı Kararı'nda 2020 yılı Ocak ayı ilave tediye alacağının ödeme zamanı 31.01.2020 tarihi olarak belirlenmiştir. Arabuluculuk son tutanak tarihi olan 13.01.2020 tarihi itibarıyla ilave tediye alacağı yönünden muacceliyet gerçekleşmemiştir. Bu hâlde Ocak 2020 dönemi için de fark ilave tediye alacağı hesaplanması ve bu miktarın hüküm altına alınması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
4. Ayrıca hükme esas alınan ve davacının ıslahına dayanak oluşturan bilirkişi raporunda, dava konusu alacaklardan fark ücret alacağına ilişkin hesaplama 18.02.2020 tarihine kadar yapılmıştır. Arabuluculuk faaliyeti ise tarafların anlaşamadığına ilişkin düzenlenen 13.01.2020 tarihli son tutanaktan önce muaccel olan alacaklar için gerçekleştirilmiştir. Arabuluculuk son tutanak tarihinden sonra muaccel hâle gelen talep dönemi için arabuluculuk dava şartının yerine getirilmediği dikkate alındığında; bu dönemin dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması hatalıdır.
5. Yol- ... Sendikası ile ... Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası arasında uyuşmazlık konusu dönemde yürürlükte bulunan toplu ... sözleşmelerinin 98 inci ve 99 uncu madde hükümlerinde kademe ilerlemesi ve derece terfine ilişkin düzenlemeler mevcuttur. Buna göre “Kademe ilerlemesi" başlıklı 98 inci maddesinin (a) bendinde "En az bir yıl ... sözleşmesi ilişkisi bulunmak, bulunduğu kademede en az bir yıl çalışmak, bulunduğu derecede ilerleyeceği kademe bulunmak, değerlendirme fişinde kişisel davranış bakımından en az 7 puan ve toplam 60 puan almak şartıyla her yıl Şubat ayı içerisinde işçilere bir kademe ilerlemesi yapılır ve izleyen Mart ayı başından itibaren uygulanır." hükmü, yine “Derece terfii" başlıklı 99 uncu maddesinde, "İşçilerin çok dereceli pozisyonlarda, alt derecelerden üst dereceye terfi edebilmeleri için; a) bulundukları derecede 2 yıl çalışmış olmaları, b) kademe ilerlemesine hak kazanmaları, c) bir önceki kademe ilerlemesi yapmış olması ve son yıla ait değerlendirme fişinde de en az 7 puan almış olması, d) terfi edebileceği üst derece olması şartır. Derece terfii kademe ilerlemesi yapıldıktan sonra ve kademe ilerlemesine hak kazandığı dönemlerde yaptırılır. Derece terfi ile işçi ancak bir üst dereceye yükselebilir. Derece terfiine hak kazanan işçi, kademe ilerlemesi yapıldıktan sonra bulunacak gündeliğine, bulunduğu derece ile yükseleceği derecenin birinci kademe gündelikleri arasındaki fark ilave edilmek suretiyle bulunacak rakam, yükseltilebileceği derecenin kademeleri arasında mevcutsa bu kademeye, değilse bu rakama en yakın lehte kademeye terfi ettirilir. Derece terfiine esas tarihler ve derece terfiine esas teşkil eden kademeye 103. maddeye göre tespit edilen 1 mart günü esas teşkil eder." hükmü yer almıştır.
6. Davalı Kurumca; mevsimlik işçilikte geçen 1.839 günlük süreye ve düz işçi kadrosuna göre, davacının derece ve kademesine 2 derece 5 kademe eklenerek 2013 tarihi itibarıyla yeni derece ve kademesi 4 derece 7 kademe olarak tespit edilmek suretiyle intibakı yapılmıştır. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda ise 11.11.2010 tarihi itibarıyla davacının elektrik ustası olarak 5 derece 1 kademeden başlatılması gerektiği ve mevsimlik işçilikte geçen süre göz önüne alınarak 2 derece 5 kademe eklendiğinde davacının 7 derece 6 kademede bulunduğu, 2013 yılında ise davacının olması gereken derece ve kademesinin 8 derece 8 kademe olduğu tespit edilmiş ve 2014 Eylül ayı itibarıyla aslında davacının 8 derece 9 kademede bulunması gerekirken davalı işverence 9 kademe yerine 11 kademe verildiğinden davacının 2014 Eylül itibarıyla 8 derece 11 kademede olduğu belirtilmiştir.
7. 01.03.2011-28.02.2013 tarihleri arası dönemi kapsayan 3. Dönem Toplu ... Sözleşmesi'nin geçici 3 üncü maddesinde; toplu ... sözleşmesinin eki olan Ek-2'de belirtilen pozisyon cetvelindeki pozisyonların gelebileceği son derecelerin 2 derece artırıldığı, artırılan derecelere toplu ... sözleşmesinin 99 uncu maddesi gereği yapılacak derece terfilerin, değerlendirme kurulu talimatı çerçevesinde 2012 yılı itibarıyla uygulanacağı, geriye doğru bir fark ödemesi yapılmayacağı hükmü bulunmaktadır. Buna göre düz işçinin derece aralığı 2012 itibarıyla 1-10 iken, elektrik ustasının derece aralığı 5-13 olup mevsimlik işçilikte geçen süreye denk gelen 2 derece ve 5 kademenin de eklenmesi ile davacının 11.11.2010 tarihi itibarıyla derece ve kademesinin 7 derece 6 kademe olduğu, doğru bir şekilde tespit edilmiştir. Ancak her bir yıl için 1 kademe, iki yıl için ise 1 derece verilmesi gerektiğinden; davacının 11.10.2014 tarihi itibarıyla 8 derece 10 kademede olduğunun tespit edilmesi gerekirken hükme esas alınan bilirkişi raporunda davalı Kurumca yapılan hatalı intibak işlemi devam ettirilerek davacının 11.10.2014 tarihi itibarıyla 8 derece 11 kademede olduğunun tespiti ve dava tarihi itibarıyla da hatalı tespit devam ettirilerek 11 derece 15 kademe olarak tespiti gereken derece ve kademinin 11 derece 16 kademe olarak tespiti ve buna göre fark alacakların hesaplanması hatalı olmuştur. Şu hâlde İlk Derece Mahkemesince; davacının 01.09.2014- 28.02.2015 tarihleri arasında 8 derece 10 kademede olduğunun kabulü ile yevmiye tespiti yapılmalı; sonraki yıllar için derece, bilirkişi raporundaki tespitlerle aynı şekilde kalmakla beraber kademe, her yıla bir kademe düşülmek suretiyle belirlenmeli ve bu şekilde yeniden yapılacak yevmiye tespitine göre fark alacaklar hesaplanmalıdır.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
28.11.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.