"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 26. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/1616 E., 2023/1459 K.
KARAR : İstinaf başvurularının esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 31. ... Mahkemesi
SAYISI : 2021/337 E., 2023/47 K.
Taraflar arasındaki işkolu tespitine itiraz davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalılar vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalılar vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı Bakanlıkça 14.02.2020 tarihli ve 31039 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2020/33 Karar No.lu işkolu tespit kararında; davalı ... Müdürlüğüne bağlı (1097343.034) işyeri sicil numaralı ... 1. Bölge Müdürlüğü ve (1260818.034) işyeri sicil numaralı ... 2. Bölge Müdürlüğü işyerlerinde yürütülen işin vakıf hizmetleri kapsamında büro faaliyetlerine yönelik olduğu belirtilerek, söz konusu işyerlerinin İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve ... sanatlar işkolunda yer aldığı yönünde tespitte bulunulduğunu, söz konusu işyerlerinde çalışan işçilerin tamamına yakınının müvekkili Sendikanın üyesi olduğunu, bu işçilerin ücret bordroları ile ... sözleşmeleri incelendiğinde; davalı ... Müdürlüğüne ait taşınmazların bakım, onarım ve korunması işlerinde, eski eser kurşun işçisi, kurşun ustası, boya, sıvacı, elektrikçi, tesisatçı, mahyacı, mezarcı gibi pozisyonlarda çalışan inşaat işçileri olduklarının görüleceğini, müvekkili Sendikanın dava konusu işyerlerinde uzun süredir örgütlü olduğunu, işyerlerindeki çalışma düzeninde, sendikal yapıda ve toplu ... sözleşmelerinde hiçbir değişiklik ve uyuşmazlık bulunmamasına rağmen, işkolu tespit talebinde bulunulması ve nihayetinde işyerlerinin ticaret, büro, eğitim ve ... sanatlar işkolunda yer aldığının değerlendirilmesinin iyiniyetli olmadığını belirterek 14.02.2020 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan, 2020/33 Karar sayılı tespit kararının iptaline, ... 1. Bölge Müdürlüğünün (1097343.034) işyeri sicil numaralı işyeri ile ... 2. Bölge Müdürlüğünün (1260818.034) işyeri sicil numaralı işyerinin, İşkolları Yönetmeliği'nin 13 sıra numaralı inşaat işkolunda yer aldığının tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı Bakanlık vekili cevap dilekçesinde; davalı ... Müdürlüğünün talebi üzerine işyerlerinin hangi işkoluna girdiğinin tespiti için yapılan inceleme neticesinde (1097343.034) işyeri sicil numaralı ... 1. Bölge Müdürlüğü ve (1260818.034) işyeri sicil numaralı ... 2. Bölge Müdürlüğü işyerlerinde yürütülen işin İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve ... sanatlar işkolunda yer aldığının tespit edildiğini, 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 92 nci maddesinin üçüncü fıkrasına göre davacının bu tespitlerin aksini ispatlaması gerektiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; 14.02.2020 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 2020/33 Karar sayılı tespit kararını veren Kurumun müdürlükleri olmadığını, kendilerine husumet yöneltilemeyeceğini savunarak davanın reddini istemiştir.
3. Diğer davalılar cevap dilekçesi sunmamışlardır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; dosyanın teknik bakımdan inceleme yapılmak üzere üç kişilik bilirkişi heyetine tevdi edildiğini, bilirkişilerce yapılan inceleme ve değerlendirmeye göre davaya konusu işyerlerinde çalışan işçilerin asıl işlerinin; asansörcülük, boyacılık, kurşun ustalığı, inşaat ustalığı, eski eser kurşun işçiliği, iskelecilik, eski eser mezarlık işçiliği, tesisatçılık, marangozluk işleri olduğunun tespit edildiğini, işyerlerinde kesimhane ve aşevlerinde makbuz kesenlerin, veterinerlerin, gıda teknikerlerinin, kasapların, temizlik görevlilerinin, çaycıların bulunduğunu, ... ... 1. ve 2. Bölge Müdürlüklerinde yapılan asıl işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 13 sıra numaralı inşaat işkolu kapsamında bulunduğunu, dava konusu işyerlerinde yapılan işlerin niteliği itibarıyla İşkolları Yönetmeliği'nin 10 sıra numaralı ticaret, büro, eğitim ve ... sanatlar işkolu kapsamında yer almadığından bahisle davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davalı ... vekili; İlk Derece Mahkemesi tarafından hatalı değerlendirme yapıldığını, Bakanlığın işkolu tespiti kararında hata bulunmadığını belirterek istinaf yoluna başvurmuştur.
2. Davalı ... vekili; iptaline karar verilen tespit kararının müvekkili tarafından verilmediğini davanın müvekkili yönünden reddine karar verilmesi gerektiğini belirterek istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, İlk Derece Mahkemesinin vakıa ve hukuki nitelendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı, davaya konu işyerlerinde yürütülen işlerin Bakanlık tespitinin aksine inşaat işkolu kapsamında olduğu yönündeki tespitin dosya kapsamına uygun olduğu, yine davalı ... Müdürlüğünce iptali istenen kararın diğer davalı tarafından alındığı iddiasının davanın mahiyeti gereği yerinde olmadığı, Vakıflar Genel Müdürlüğünün taraf olarak gösterilmesinin usul ve yasaya aykırı olmadığı gerekçesiyle istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davalı ... vekili; istinaf dilekçesinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı ... vekili; istinaf dilekçesinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) 4 ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6356 sayılı Kanun’un "Kuruluş serbestisi" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“...Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.”
2. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:
“...Bir işyerinin girdiği işkolu bu işyerinde yürütülen asıl işe göre belirlenir. İşyerindeki yardımcı işler de asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılır. Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu ... artık asıl işveren yönünden yardımcı ... olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl ... kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir. ...”
4. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 inci maddesi ise şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu ... sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu ... sözleşmesini etkilemez.”
5. 19.12.2012 tarihli ve 28502 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşkolları Yönetmeliği’nin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.”
6. 5737 sayılı Vakıflar Kanunu ile ... ... ve Taşra Teşkilatı Görev, Çalışma, Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik'in 1 vd. maddeleri.
7. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Uyuşmazlık, işkolu tespitine itiraz istemine ilişkin olup ... toplu ... hukukundaki normatif düzenlemelerde işkolu kavramı önemli bir yer tutmaktadır. 6356 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesine göre sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunurlar. İşkolunun belirlenmesi konusunu düzenleyen 6356 sayılı Kanun'un 5 inci maddesine göre işkolu tespiti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılacaktır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılan tespit ile ilgili kararın Resmî Gazete'de yayımlanmasını müteakip bu tespite karşı ilgililer, on beş gün içinde dava açabilir. Belirtilen süre, hak düşürücü süredir.
2. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre işkolları, Kanun'a ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir. Maddenin ikinci fıkrasına göre ise bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de asıl işin girdiği işkolundan sayılır. Yine aynı maddede, bir işkoluna giren işlerin neler olacağının, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir.
3. İşkolu kavramı sendikaların faaliyet alanlarını belirleyen temel bir öğedir. Birbirine benzer işler bir hukuki kalıp altında toplu ... hukukuna sunulmaktadır. İşkolu tespitinde birim olarak işyerinin esas alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin gerekçesinde işyeri; teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olarak belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında işyerine bağlı yerler ile eklentiler ve araçların bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması hâlinde bunların ... işyeri mi yoksa birbirinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda amaçta birlik, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile yönetimde birlik ve aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir.
4. İşkolu tespit davalarında, her işverenin işyerinin bağımsız işyeri olarak kabul edilip o işyerinde yapılan işlerin niteliği itibarıyla işkolu tespiti gerekir. Alt işverenin işkolu tespiti asıl işverenin yaptığı işe göre belirlenmez. Alt işverenin işkolu tespitinin, asıl işverenden ayrı olarak yapılması gerektiği gibi alt işverene ait işyerinde yapılan işlerin, asıl işverene ait işyerinde yapılan işlere yardımcı ... olarak değerlendirilmesi de doğru olmaz. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen, bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işlerin de asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılacağı kuralı, bir işyeri sınırları ve organizasyonu içerisinde yürütülen işler için önem taşır. Yoksa birbirinden ayrı işyerlerinde farklı işkoluna giren işler yapılıyorsa asıl ... yardımcı ... kavramı geçerli olmaz. Alt işveren işçileri ise alt işverene ait bağımsız işyeri çalışanları olduklarından, bağlı bulundukları işkolunun, asıl işverenden ayrı olarak belirlenmesi gerekir. Nitekim 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin gerekçesinde “Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu ... artık asıl işveren yönünden yardımcı ... olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl ... kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir.” şeklinde anılan durum açık olarak belirtilmiştir.
5. Somut olayda davacı ... Yol-... Sendikası tarafından dava konusu işyerlerinde çalışanların; Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait taşınmazların bakım, onarım ve korunması işlerini yapmak üzere, eski eser kurşun işçisi, kurşun ustası, boya, sıvacı, elektrikçi, tesisatçı, mahyacı, mezarcı vb. işlerde istihdam edilen inşaat işçileri olduğu iddia edilmektedir.
6. Hükme esas alınan 23.05.2021 tarihli bilirkişi raporunda; işyerinde ... ... ve Taşra Teşkilatı Görev, Çalışma, Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 29 uncu maddesinde sayılan görevler çerçevesinde faaliyetlerin devam ettiği, pandemi dönemi nedeniyle yoğun bir faaliyet olmadığı, asıl işin hayır hizmetleri (aşevi hizmetleri, yurt içi ve yurt dışı kuru gıda yardımları), kültürel faaliyetler (müzeler, kaçakçılıkla mücadele), uluslararası faaliyetler (organizasyonlar, uluslararası anlaşmalar), yapım onarım, restorasyon vb. işler olduğunun görüldüğü, dava konusu işyerlerinde işçilerin yaptığı işlerin, işçilerin ücret bordroları esas alınarak yapılan bir değerlendirme ile sonuca ulaşıldığı ve raporun uyuşmazlığın esasını aydınlatacak yeterlilikte olmadığı anlaşılmıştır.
7. Açıklanan bu maddi ve hukuki olgular karşısında İlk Derece Mahkemesince; aralarında hukuk fakültesi ... hukuku anabilim dalında görev yapan öğretim üyesi, endüstri mühendisi ve insan kaynakları/işletme uzmanı bilirkişilerin yer aldığı bir bilirkişi kurulu teşkili ile işçilerin fiilen yaptıkları işin belirlenmesi noktasında işyerlerinde keşif yapılmalı ve her bir işyerinde yapılan ..., birden fazla ... yapılıyorsa ağırlıklı ... belirlenerek açıklığa kavuşturulmalı, ağırlıklı ... belirlenirken de işçilerin hangi işleri yaptıkları, birden fazla ... yapılıyorsa işçilere göre istatistiksel verilerin nasıl olduğu, bir işçi birden fazla ... yapıyorsa ayrı ayrı zamanının ne kadarını söz konusu işlere ayırdığı gibi kriterler değerlendirilerek bilirkişilerden rapor alınmalı ve oluşacak sonuca göre karar verilmelidir. Belirtilen hususlar gözetilmeksizin, eksik inceleme sonucunda İlk Derece Mahkemesince yazılı şekilde hüküm tesisi ve bu karara karşı yapılan istinaf başvurusunun esastan reddi kararı hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde davalı ... Müdürlüğüne iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
16.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.