"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
SAYISI : 2018/348 E., 2021/368 K.
Taraflar arasında görülen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesince Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davalı ... Belediyesi Başkanlığı yönünden karar verilmesine yer olmadığına, diğer davalılar yönünden ise davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Mahkeme kararı davalılardan ... Büyükşehir Belediyesi Eshot Genel Müdürlüğü (Eshot Genel Müdürlüğü) ile ... Genel Hiz. Oto. Özel Eğit. İtf. ve Sağlık Hiz. Tic. AŞ (... AŞ) vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı ... Belediyesi Eshot Genel Müdürlüğünün işyerinde hat şoförü olarak çalıştırıldığını ancak davalı ... AŞ kadrosunda gösterildiğini, davalılar arasındaki hizmet alım sözleşmesinin muvazaalı olduğunu, muvazaa ilişkisi nedeniyle davacının başlangıçtan itibaren davalı Eshot Genel Müdürlüğü işçisi sayılması ve ... Sendikası ile davalı Eshot Genel Müdürlüğü arasında imzalanan toplu ... sözleşmesinden yararlandırılması gerektiğini, davalı Eshot Genel Müdürlüğü ile ... Sendikası arasında imzalanan toplu ... sözleşmesinde kabul edilen sosyal yardımların bir kısmının davalı ... AŞ ile Genel ... Sendikası arasında imzalanan toplu ... sözleşmesinde bulunmadığını, bir kısmının ise daha düşük uygulandığını, Eshot Genel Müdürlüğünde çalışan şoförler ile aynı işi yapıyor olmasına rağmen ücretinin daha düşük olduğunu, bu durumun eşitlik ilkesine ters olduğunu ileri sürerek fark ücret, fazla çalışma, ... bayram ve genel tatil ile hafta tatili ücreti alacaklarının, ayrıca toplu ... sözleşmesinden kaynaklanan sosyal yardım alacaklarının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı ... AŞ vekili cevap dilekçesinde; davacının muvazaa iddialarını kabul etmemek kaydı ile Mahkemece muvazaanın varlığına karar verilmesi hâlinde, davacının başından beri asıl işverenin işçisi sayılması gerekeceğini ve bu durumda kendileri hakkında husumet nedeniyle ret kararı verilmesi gerektiğini, davacının çalıştığı ihale konusu işin de Eshot Genel Müdürlüğü tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan bir ihale olduğunu, Eshot Genel Müdürlüğünün sürekli işçi sayısını, norm kadro yönetmeliği gereğince 304 işçi ile sınırlandırmak zorunda olduğunu, ancak görülen kamu hizmetinin bu sayı ile karşılanmasının mümkün olmadığını, bu sebeple toplu taşıma işi Belediyenin asli görevi de olsa 304’ün üzerindeki işçi temin etme ihtiyacını, 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun (5393 sayılı Kanun) 67 nci maddesi çerçevesinde, ihale yolu ile yüklenicilerden sağlama imkânına sahip olduğunu, bu durumun muvazaa olarak nitelenemeyeceğini, davacının işe girişinin 01.04.1997 olduğunu, ... başvurusunun doğrudan ... AŞ’ye yapıldığını, davacının işe giriş bildirgesinin, ücretinin ve sigorta primi ödemelerinin ... AŞ tarafından yapıldığını, davacının özlük dosyasının ve disiplin işlemlerinin de ... AŞ bünyesinde kurulan birimler ve kurullar eli ile yürütüldüğünü, üçüncü şahıslara verdikleri hasarların da ... AŞ'nin hak edişlerinden kesildiğini, toplu taşıma güzergahları ve hareket saatlerinin ... ili ulaşımını düzenleyen Eshot Genel Müdürlüğü tarafından bilinebileceğini, otobüslerin araç bakımlarını sağlayan atölyelerin ve garajların da Eshot Genel Müdürlüğü tarafından temin edilmesinin işin doğası gereği olduğunu, işçilerin ... kıyafetlerinin de ... AŞ tarafından sağlandığını, davacının ... AŞ ile Disk Genel ... Sendikası arasında imzalanan toplu ... sözleşmesi hükümlerinden zaten yararlandırıldığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Belediyesi Başkanlığı cevap dilekçesinde; davacının Eshot Genel Müdürlüğünün işçisi olduğunu ve Eshot Genel Müdürlüğünün ayrı bir tüzel kişiliği olduğunu, bu sebeple kendilerine husumet yöneltilemeyeceğini, zamanaşımı def’inde bulunduklarını, Eshot Genel Müdürlüğü ile ... AŞ arasında muvazaalı bir ilişki bulunmadığını, toplu taşıma işinin asıl ... olmasına rağmen 5393 sayılı Kanun'un 67 nci maddesi çerçevesinde ihale ile alt işveren firmalara yaptırılabileceğini ve bu durumun 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 2 nci maddesinin yedinci fıkrasına aykırılık teşkil etmediğini, Eshot Genel Müdürlüğünün kadrolu işçisi sayısının mevzuat gereğince kamu hizmetini görmeye yetmediğini, bu sebeple hizmetin ihale yolu ile alındığını, davacının çalıştığı ... AŞ’ye ait işyerinde de toplu ... sözleşmesi uygulanmakta olduğunu, davacının taraf sendikanın imzaladığı toplu ... sözleşmesi gereğince sosyal yardımlardan yararlandığını ve haklarının kısıtlanmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
3. Davalı Eshot Genel Müdürlüğü vekili cevap dilekçesinde; kendilerinden ihale yolu ile ... alan yüklenici firmalar ile aralarındaki ilişkinin ödünç ... ilişkisi olduğunu, 22 Şubat 2007 tarihli ve 26442 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik uyarınca çalıştırabilecekleri kadrolu işçi sayısının 304 olduğunu, şehir içi toplu taşıma işinin aksatmadan yürütülebilmesi için hizmet alım ihalesi yapıldığını, eksikliğin bu şekilde giderildiğini ve yüklenici firma işçilerinin durumunun 4857 sayılı Kanun'un 7 nci maddesi çerçevesinde çözülmesi gerektiğini, ... AŞ ile aralarındaki ilişkinin asıl işveren alt işveren olduğu kabul edilecek olsa dahi muvazaanın söz konusu olmadığını, yüklenici ... AŞ işçilerinin iyi koşullarda çalıştığını ve toplu ... sözleşmesi hükümlerinden yararlandığını, ulaşım ve toplu taşıma işlerinin 5393 sayılı Kanun’un 15 ve 67 nci maddeleri gereğince ihale yolu ile yaptırılmasına yasal olarak engel bulunmadığını, yüklenici işçilerinin sadece ihale konusu işte çalıştığını, işlerin idari ve teknik şartnameye uygun yapılıp yapılmadığını denetleme yetkisinin, güzergahlar, duraklar ve çalışma saatlerinin belirlenmesi hususundaki yetkinin Eshot Genel Müdürlüğünde olmasının muvazaa olarak değerlendirilemeyeceğini, bu durumun 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun 9 uncu maddesinden kaynaklandığını, muvazaa iddiası kabul edilse dahi davacının Eshot Genel Müdürlüğü işçilerinin yararlandığı toplu ... sözleşmesi hükümlerinden yararlanamayacağını, çünkü taraf sendika üyesi olmadığını ve dayanışma aidatı da ödemediğini ayrıca davacının taleplerinin zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 04.02.2015 tarihli ve 2013/812 Esas, 2012/32 Karar sayılı kararı ile davalı ... AŞ ile Eshot Genel Müdürlüğü arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğunun tespitine, diğer davalı ... hakkındaki davanın husumet yokluğundan reddine, davacının Genel ... Sendikası üyesi olduğu, bu itibarla Eshot Genel Müdürlüğü ile toplu ... sözleşmesi imzalayan ... Sendikası üyesi olmadığı ve bu sendikaya dayanışma aidatı ödediğine dair kanıt da bulunmadığı, davacının üyesi olmadığı ve dayanışma aidatı da ödemediği bir sendikanın imzaladığı toplu ... sözleşmesi hükümlerinden yararlanmasının mümkün olmadığı ve bu gerekçeye dayalı fark ücret alacağı taleplerinin yerinde olmadığı gerekçeleri ile davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesinin 08.05.2018 tarihli ve 2017/12746 Esas, 2018/11219 Karar sayılı kararıyla diğer temyiz nedenleri şimdilik incelenmeksizin, davalı Eshot Genel Müdürlüğü ve ... AŞ arasında imzalanan hizmet alım sözleşmelerinin muvazaalı olduğu tespit edilmek suretiyle karar verildiği, ancak davacının ... Sendikası üyesi olmaması nedeniyle Eshot Genel Müdürlüğü ile ... Sendikası arasında imzalanan toplu ... sözleşmesinde kabul edilen alacaklardan yararlanamayacağı gerekçesiyle alacak taleplerinin reddine karar verilmiş ise de davacının toplu ... sözleşmesinden kaynaklı olmayan alacak taleplerinin de bulunduğu iddiası nedeniyle Eshot Genel Müdürlüğünün davacı ile aynı ... yapan emsal işçisi olup olmadığı belirlenerek emsal işçinin bulunması hâlinde, taban ücreti üzerinden davacının fark ücret, fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacaklarının bulunup bulunmadığı tespit edilmek suretiyle sonucuna göre karar verilmesi gerektiği gerekçeleri ile hükmün bozulmasına karar verilmiştir.
B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davacının toplu ... sözleşmesinden kaynaklı olmayan alacak taleplerinin de bulunduğu bildirilmekle bozma ilâmı doğrultusunda bilirkişiden ek raporlar alınmış ve ....02.2020 tarihli üçüncü bilirkişi ek raporu ile tespit olunan alacaklar yönünden davacının talebinin kabulüne, diğer alacaklar yönünden davanın reddine karar verilmesi gerektiği gerekçeleri ile davanın ... Büyükşehir Belediyesi dışındaki diğer davalıları yönünden kısmen kabulüne, ... Büyükşehir Belediyesi yönünden ise husumetten ret kararı kesinleştiğinden bu konuda yeniden karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılardan Eshot Genel Müdürlüğü ile ... AŞ vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davalı Eshot Genel Müdürlüğü vekili temyiz dilekçesinde; ... AŞ ile aralarındaki ilişkinin muvazaalı olmadığı, Mahkemece keşif yapılmaksızın ve her bir ihale dönemi ayrı ayrı değerlendirilmeksizin muvazaa iddiasının kabul edilmesinin hatalı olduğu, Mahkemece bozma ilâmı kapsamı dışında kalan alacaklar hakkında kısmen kabul kararı verilemesinin de hatalı olduğu gerekçeleri ile İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz talebinde bulunmuştur.
2. Davalı ... AŞ vekili temyiz dilekçesinde; Eshot Genel Müdürlüğü ile aralarındaki ilişkinin muvazaalı olmadığı, Mahkemece keşif yapılmaksızın ve her bir ihale dönemi ayrı ayrı değerlendirilmeksizin muvazaa iddiasının kabul edilmesinin hatalı olduğu, Mahkemece bozma ilâmı kapsamı dışında kalan alacakları hakkında kısmen kabul kararı verilemesinin de hatalı olduğu gerekçeleri ile İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz talebinde bulunmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık, davalılar ... AŞ ile Eshot Genel Müdürlüğü arasındaki hizmet alım ilişkisinin muvazaalı kabul edilmesine göre Eshot Genel Müdürlüğü işyerinde davacıya emsal olabilecek işçinin tespiti, emsal kabul edilen işçinin davacıya emsal olup olmadığı ile bozmaya konu ücret farkı, fazla çalışma ile hafta tatili ücreti alacaklarının bulunup bulunmadığı ve bozma dışı kalmakla birlikte hüküm altına alınan toplu ... sözleşmesinden kaynaklanan alacaklar hakkında nasıl bir karar verilmesi gerektiğine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası atfıyla uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun 428 inci maddesi, 438 inci maddesinin yedinci fıkrası ile 439 uncu maddesinin ikinci fıkrası.
2. 6100 sayılı Kanun'un "Hükmün kapsamı" kenar başlıklı 297 nci maddesinin ikinci fıkrası şöyledir:
" Hükmün sonuç kısmında, gerekçeye ait herhangi bir söz tekrar edilmeksizin, taleplerden her biri hakkında verilen hükümle, taraflara yüklenen borç ve tanınan hakların, sıra numarası altında; açık, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterilmesi gereklidir."
3. 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesi.
4. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu'nun ilgili hükümleri ile uyuşmazlık konusu döneme ilişkin toplu ... sözleşmesinin ilgili hükümleri.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalılar Eshot Genel Müdürlüğü ile ... AŞ vekillerinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Mahkemenin ilk kararı Dairemizce, davacının toplu ... sözleşmesinden kaynaklı olmayan alacak taleplerinin de bulunması nedeniyle Eshot Genel Müdürlüğünün davacı ile aynı ... yapan emsal işçisi olup olmadığı belirlenerek emsal işçinin bulunması hâlinde, taban ücreti üzerinden davacının fark ücret, fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacakları bulunup bulunmadığının tespit edilmek suretiyle sonucuna göre karar verilmesi gerektiği gerekçeleri ile bozulmuştur. Mahkemece alınan üçüncü bilirkişi ek raporu doğrultusunda, davacının sorumluluk ... güçlüğü zammı, yemek yardımı, birleştirilmiş sosyal yardım alacaklarının kabulüne, bozma konusu yapılan alacak taleplerinin ise reddine karar verilmiştir.
3. Dosya kapsamında yapılan incelemede ise emsal işçi olarak kabul edilen U.G. ve B.D.’ye ait bordrolarda; sendika aidatı kesintisi yapıldığı, böylelikle her iki işçinin de davalı Eshot Genel Müdürlüğü ile ... Sendikası arasında imzalanan toplu ... sözleşmesi hükümlerinden yararlandıkları, emsal işçilerin taban ücretlerinin de ... Sendikasının imzaladığı toplu ... sözleşmesi hükümlerine göre tespit edildiği görülmektedir. Bu durumda fark ücret, fazla çalışma ve hafta tatili ücreti hesabının da yine aynı toplu ... sözleşmesi hükümleri doğrultusunda belirlenen yevmiye sayısı ve oranı üzerinden hesaplanacağı; bu itibarla emsal Eshot Eshot Genel Müdürlüğü işçileri U.G. ve B.D.’nin, ... Sendikası üyeliği sebebi ile yararlandığı toplu ... sözleşmesi hükümlerinden davacının yararlanamayacağı, zira davacının Eshot Genel Müdürlüğü ile toplu ... sözleşmesi imzalayan ... Sendikası üyesi olmadığı ve bu işçilerin, davacının dava konusu alacaklarının hesabı için için emsal kabul edilemeyecekleri anlaşılmaktadır.
4. Mahkemece davacının bozma konusu alacak talepleri hakkında ret kararı verilmesi yerinde ise de bozma konusu yapılmayan ve davacının üyesi olduğu sendikanın taraf olduğu toplu ... sözleşmesinden kaynaklanan sorumluluk ... güçlüğü zammı, yemek yardımı ve birleştirilmiş sosyal yardım alacaklarının kabulüne karar verilmesi hatalı olmuştur. Davacı, üyesi olduğu sendika ile yapılan toplu ... sözleşmesinden kaynaklı olan ve hüküm altına alınan alacakları dava konu etmemiştir. Davacı dava dilekçesindeki tüm fark alacak iddialarını, davacının muvazaa nedeniyle yararlanamadığını iddia ettiği, Eshot Genel Müdürlüğü ve ... Sendikası arasında imzalanan toplu ... sözleşmesi hükümlerine dayandırmıştır. Bu nedenle hüküm altına alınan sorumluluk ... güçlüğü tazminatı, yemek yardımı ve birleştirilmiş sosyal yardım alacaklarının reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olmuştur.
5. Mahkeme hükmünün 6100 sayılı Kanun'un 297 nci maddesinde yer alan unsurları içermesi, yargıda açıklık ve netlik prensibinin gereğidir. Aksi hâl, hükmün infazında zorluklara ve tereddütlere, yargılamanın ve davaların gereksiz yere uzamasına, davanın tarafı bulunan kişi ve kurumların mağduriyetlerine sebebiyet verecek ve kamu düzeni ve barışını olumsuz yönde etkileyecektir.
6. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 22.02.2012 tarihli ve 2012/13-747 Esas, 2012/84 Karar sayılı ilâmında ve Dairemizin emsal kararlarında belirtildiği gibi Yargıtayca bozulan karar, sonraki kararın eki niteliğinde değildir. Bozma ile birlikte önceki hüküm ortadan kalkarak hukuki geçerliliğini yitirir. Mahkemece bozulan karara atıf yapılarak yeni hüküm oluşturulamaz. Bozmadan önceki ve bozmadan sonraki kararlar 6100 sayılı Kanun'un 297 nci maddesine uygun olmalıdır.
7. Somut olayda, bozma sonrası Mahkemece “ a-) ... yönünden verilen husumetten red kararının temyiz edilmeksizin kesinleştiği anlaşılmakla yeniden karar verilmesine yer olmadığına ” şeklinde hüküm oluşturulmuştur. Mahkemece yukarıdaki kanuni düzenlemeler ve ilkeler dikkate alınmaksızın davalı ... Belediyesi Başkanlığı yönünden bozma öncesi kararda olduğu gibi davanın husumet yokluğundan reddine karar verilmesi gerekirken, “karar verilmesine yer olmadığına” şeklinde hüküm oluşturulması da hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
8. Kabul şeklinde göre de hüküm alınan alınan toplu ... sözleşmesinden kaynaklanan alacakların neye göre belirlendiği üçüncü bilirkişi ek raporundan anlaşılamamaktadır. Mahkemece denetime elverişli olmayan üçüncü bilirkişi ek raporuna göre karar verilmesi de hatalı olmuştur.
V. KARAR
Açıklanan sebeplerle ;
Temyiz olunan Mahkeme kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın Mahkemesine gönderilmesine,
13.02.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.