"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
SAYISI : 2021/699 E., 2023/400 K.
KARAR : Davanın reddi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildi.
Davacı vekilince temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılması istenilmiş ise de 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin ikinci fıkrası gereğince duruşma isteğinin miktardan reddine ve incelemenin dosya üzerinden yapılmasına karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalıya bağlı ... Barajı inşaatında çalıştığını ve ... Sendikası üyesi olduğunu, davalı tarafından 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 2 nci maddesine aykırı olarak asıl ... bölünmek suretiyle davacının işvereni konumunda gösterilen firmalara ihale edildiğini, müvekkilinin ilk işe girdiği tarihten itibaren asıl işveren olan davalı Şirket çalışanı olduğunun ... 4. ... Mahkemesinin 2014/609 Esas sayılı dosyasında açılan davada tespit edildiğini ve Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesi denetiminden geçerek kesinleştiğini ileri sürerek davacının muvazaalı olarak çalıştırıldığının tespit edilmesi nedeni ile 22.05.2014 tarihinden dava tarihine kadar ... güçlüğü tazminatı, ikramiye, sosyal yardım, ilave tediye alacaklarının davalıdan tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; ihale makamı olan davalı Kuruma husumet yöneltilemeyeceğini, talep konusu alacaklardan davalı Kurumun sorumlu olmadığını, davacının alt işveren işçisi olduğunu ve geçerli asıl işveren alt işveren ilişkisinden dolayı alt işveren işçilerinin, davalı Kurum işçilerine sağlanan haklardan yararlanamayacağını savunarak davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
... 36. ... Mahkemesinin 25.07.2019 tarihli ve 2018/1 Esas, 2019/30 Karar sayılı kararıyla; yapılan yargılama sonucunda toplanan deliller ve bilirkişi raporuna dayanılarak, taraflar arasında görülen ... 4. ... Mahkemesinin 2014/609 Esas sayılı dava dosyasında muvazaanın kabul edildiği, kararın Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesi denetiminden geçerek kesinleştiği, davacının toplu ... sözleşmesinden kaynaklı alacaklarından faydalanması gerektiğinin hüküm altına alındığı, davacının toplu ... sözleşmelerinden yararlanma hakkına sahip olduğu gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin 01.04.2021 tarihli ve 2019/1417 Esas, 2021/824 Karar sayılı kararıyla; davacının davalı Şirkete bağlı olarak ... Baraj inşaatında çalıştığı, benzer ya da aynı işin yapıldığı davalı işverenin çeşitli işyerlerindeki asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaaya dayandığı hususunun Yargıtay kararları ile tartışmasız hâle geldiği, aynı doğrultuda davacı tarafından ... 4. ... Mahkemesinin 2014/609 Esas sayılı açılan dava dosyasında muvazaa nedeniyle davacının başından itibaren davalı işçisi olduğu gözetilerek 22.05.2014 tarihine kadar toplu ... sözleşmesi hükümlerine göre ücret farkı, ... güçlüğü tazminatı, ikramiye, sosyal yardım, ilave tediye alacak taleplerinin hüküm altına alındığı, verilen kararın kesinleştiği gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar vermiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin ....10.2021 tarihli ve 2021/9519 Esas, 2021/13780 Karar sayılı ilâmı ile; 4628 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun'un 15 inci maddesi ile gerekli hâllerde üretim, iletim ve dağıtım tesislerinin işletilmesi ve bakım onarım işlerinin hizmet alımı yoluyla verilebileceğini düzenlediği, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun (6446 sayılı Kanun) ise bu hükmü yürürlükten kaldırdığı ve Kurul tarafından belirlenecek işlerin hizmet alımı yoluyla verilebileceğini öngördüğü, davacının da çalıştığı ... Turizm Madencilik Enerji İth. İhr. ve Tic. Ltd. Şti. (... Şirketi) ile Elektrik Üretim AŞ (...) arasında yapılan hizmet alım sözleşmelerinin muvazaalı olduğuna ilişkin olarak açılan davalarda muvazaa tespiti yapılarak kesinleştiğinden, davacının ... Şirketinde çalıştığı dönem için muvazaanın kabulünün isabetli olduğu, ancak davacı 01.09.2017 tarihinden hesaplamanın yapıldığı 28.02.2018 tarihine kadar ... Mühendislik Enerji Tem. Gıda İnş. ve Tic. AŞ'de (... Şirketi) çalışmış olup bu dönem için de muvazaa bulunup bulunmadığı yönünde araştırma yapılarak sonuca gidilmesi gerektiği, yapılacak araştırmada; 01.09.2017 tarihinden sonra verilen işin Kurul tarafından belirlenen işlerden olduğu, 6446 sayılı Kanun'un hukuki çerçevesinde işlem tesis edildiği ve böylece geçerli hizmet alım sözleşmeleri yapılmış olduğu, yapılan sözleşmelerle alt işverene fiilen verilen işin aynı olduğu, davacı işçinin de bu ihale ile verilen ... kapsamında çalıştırıldığı belirlendiğinde, davalı ile dava dışı şirketler arasındaki ilişkinin asıl işveren alt işveren ilişkisi olduğu sonucuna varılarak 01.09.2017 tarihine kadarki dönem için toplu ... sözleşmesi hükümlerine göre, bu dönem sonrası için ise toplu ... sözleşmesi hükümleri dikkate alınmaksızın hesaplanarak hüküm altına alınması; 6446 sayılı Kanun'un hukuki çerçevesinde işlem tesis edilmediğinin, yapılan sözleşmelerle alt işverene fiilen verilen işin aynı olmadığı ya da davacının ihale ile verilen ... dışında çalıştırıldığının tespit edilmesi hâlinde ise davacı işçinin sendika üyesi olduğu dikkate alınarak toplu ... sözleşmesi hükümlerine göre şimdiki gibi davaya konu alacaklarıyla ilgili hüküm kurulması gerektiği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davalı ... ile dava dışı ... Şirketi ve yine dava dışı ... Şirketi arasındaki sözleşmenin, 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinde düzenlenen alt işverenlik sözleşmesi olduğu, bu sözleşmeye göre davalı ...'ın asıl işveren, diğer dava dışı şirketlerin ise alt işveren olduğu, davalı ...'ın, ... HES, ... HES ve ... HES’in güvenlik hariç, enerji üretimini gerçekleştirmek üzere, işletme, periyodik bakım, onarım, arıza giderme, revizyon işleri ve bu işlerle ilgili diğer hizmetlerin yapılması işlerinin, hiçbir organik bağı bulunmayan, 6102 sayılı ... Ticaret Kanunu'na göre kurulmuş ticari şirket olan alt işverenler ile hizmet alım sözleşmesi imzalayarak hizmet alımı yaptığı, dosya içeriği, Yargıtay ilâmı ile tarafların beyan ve itirazları birlikte değerlendirildiğinde; asıl işveren alt işveren arasındaki ilişkinin muvazaalı olmadığı yönünde kanaat hasıl olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde; Elektrik Piyasası Denetleme Kurumuna (EPDK) sorulduğu takdirde 6446 sayılı Kanun'un 22 nci maddesi kapsamında alınan herhangi bir Kurul kararı olmadığı hususunun açıklığa kavuşacağını, emsal kararlarla muvazaa olgusunun sabit olduğunu, davacı tarafından ... 4. ... Mahkemesinin 2014/609 Esas sayılı dosyasında açılan davada muvazaanın kabul edildiği, Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesi denetiminden geçerek kesinleştiği, bozma ilâmında davacının ... Şirketinde çalıştığı dönem için muvazaanın kabulü ile 01.09.2017 tarihine kadarki dönem için davacının alacaklarının toplu ... sözleşmesine göre hüküm altına alınması şeklinde belirtilerek ... Şirketi açısından muvazaa olgusunun kabulüne karar verildiğini, davanın reddine karar verilmesinin hukuka aykırı olduğunu, hükmedilen vekâlet ücreti ve yargılama giderinin hatalı olduğunu belirterek temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın kapsamı ve mahiyetine göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; bozma ilâmına uygun araştırma yapılıp yapılmadığı, davalı ile dava dışı ... Şirketi arasındaki asıl işveren alt işveren ilişkisinin kanuna uygun kurulup kurulmadığı ve muvazaaya dayanıp dayanmadığı, buna göre de davacının talep ettiği alacaklara hak kazanıp kazanmadığına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 6446 sayılı Kanun'un "Hizmet Alımı" başlıklı 22 nci maddesinin birinci fıkrası şöyledir;
“Lisans sahibi tüzel kişiler, lisansları kapsamındaki faaliyetlerle ilgili olarak hizmet alımı yapabilirler. Ancak, bu durum ilgili lisans sahibi tüzel kişinin lisanstan kaynaklanan yükümlülüklerinin devri anlamına gelmez. Hangi faaliyetlerin hizmet alımı yoluyla yaptırılabileceği Kurul tarafından belirlenir.”
3. Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin (Yönetmelik) "Lisans sahiplerinin genel hak ve yükümlülükleri" başlıklı 29 uncu maddesinin ikinci fıkrası şöyledir;
“Lisans sahibi, lisanstan kaynaklanan yükümlülükleri saklı kalmak koşuluyla, lisansı kapsamındaki faaliyetlerinden, bu Yönetmelik ile belirlenenleri hizmet alımı yolu ile gördürebilir.”
4. Yönetmelik'in "Hizmet alımı" başlıklı 48 inci maddesi şöyledir;
“(1) Lisans sahibi tüzel kişiler, lisansları kapsamındaki faaliyetlerle ilgili olarak hizmet alımı yapabilirler.
(2) Dağıtım şirketleri, lisansları kapsamındaki faaliyetlerle ilgili olarak;
a) Kanunun 23’üncü maddesi çerçevesinde, her yıl, takip eden beş yıl için ve takip eden on yıl için olmak üzere sistemlerine bağlanabilecek bölgesel üretim tesisi kapasitelerinin belirlenmesi,
b) SCADA’ nın işletilmesi ile ilgili mevzuat uyarınca proje onayı ve kabul işlemleri, üretim ve tüketim tesislerinin dağıtım sistemine bağlantısı ile ilgili görüşlerin verilmesi ve 21/12/2012 tarihli ve 28504 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan Elektrik Dağıtımı ve Perakende Satışına İlişkin Hizmet Kalitesi Yönetmeliği kapsamındaki yükümlülüklerin yerine getirilmesi,
c) Yapım işleri ile mal ve hizmet alımı işlerinde, ihale dokümanlarının hazırlanması ve tekliflerin değerlendirilmesi gibi yüklenici ve/veya tedarikçi ile sözleşme imzalanmasına kadar olan sürece ilişkin işlemlerin yapılması,
ç) Tüketicilere yönelik çağrı hizmetleri dışında, tüketici hizmetleri merkezlerinin ... ve işlemleri, konularında hizmet alımı yapamaz.
(3) Görevli tedarik şirketleri;
a) Faturalandırma ve tahsilat işlemleri ile tüketici hizmetleri merkezlerinin tüketicilere yönelik çağrı hizmetleri için,
b) Nüfusu elli binin altında olan ilçelerde tüketici hizmetleri merkezlerinin tüm faaliyetleri için, hizmet alımı yapabilirler. Görevli tedarik şirketleri hizmet alımına ilişkin uygulamasını, her yıl, ... İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan nüfus sayılarını esas alarak takip eden yılın sonuna kadar bu fıkra hükmüne uygun hale getirir.
(4) Dağıtım şirketleri ile görevli tedarik şirketleri, bu madde kapsamındaki hizmet alımlarını dağıtım ve perakende satış faaliyetlerinin hukuki ayrıştırması çerçevesinde belirlenen ve bu Yönetmelik ile ilgili diğer mevzuatta yer alan düzenlemelere aykırı olmamak koşuluyla yapabilirler.
(5) Bu madde kapsamında düzenlenen hizmet alımı, ilgili lisans sahibi tüzel kişinin lisanstan kaynaklanan yükümlülüklerinin devri anlamına gelmez.”
5. Yönetmelik'in “Üretim lisansı sahibinin hak ve yükümlülükleri” başlıklı 30 uncu maddesinin ilgili bentleri şöyledir;
(1) (Değişik:RG-24/2/2017-29989) Üretim lisansı, sahibine;
a) Lisansında belirtilen üretim tesisini kurma ve işletme,
...
(2) Üretim lisansı sahibi, ilgili mevzuatta sayılanların yanısıra;
a) Mücbir sebepler ile yıllık programlı bakım takvimi dışında, üstlenilmiş bulunan yükümlülükleri yerine getirecek şekilde üretim tesisini işler halde tutmak,
..."
6. Yönetmelik'in “Hizmet alımına ilişkin sürenin başlangıcı başlıklı" geçici 12 nci maddesinin birinci fıkrası şöyledir;
"48 inci madde kapsamında öngörülen hizmet alımına ilişkin düzenlemeler, 1/1/2014 tarihinden itibaren yürürlüğe girer.”
7. 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu'nun (6098 sayılı Kanun) 19 uncu maddesinin birinci fıkrası şöyledir;
"Bir sözleşmenin türünün ve içeriğinin belirlenmesinde ve yorumlanmasında, tarafların yanlışlıkla veya gerçek amaçlarını gizlemek için kullandıkları sözcüklere bakılmaksızın, gerçek ve ortak iradeleri esas alınır."
8. 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin yedinci ve sekizinci fıkraları.
3. Değerlendirme
1. Dairemizin ....10.2021 tarihli bozma ilâmında, davacının da çalıştığı ... Şirketi ile davalı ... arasında yapılan hizmet alım sözleşmelerinin muvazaalı olduğuna ilişkin olarak açılan davalarda muvazaa tespiti yapılarak kesinleştiğinden 01.09.2017 tarihine kadarki dönem için toplu ... sözleşmesi hükümlerine göre davacının alacaklarının hesaplanması gerektiği, davacı, 01.09.2017 tarihinden hesaplamanın yapıldığı 25.12.2017 tarihine kadar ... Şirketinde çalıştığından ve bu dönem için kesinleşmiş bir muvazaa tespiti bulunmadığından bu dönem için muvazaa bulunup bulunmadığı yönünde araştırma yapılarak sonuca gidilmesi gerektiği belirtilmiştir.
2. Dairemizin ....10.2021 tarihli bozma ilâmında davalı ile ... Şirketi arasındaki muvazaa olgusunun sabit olduğu ifade edildiğinden, Mahkemece bozma sonrasında sadece ... Şirketi dönemi yönünden araştırma yapılması gerekirken davalı ... ile dava dışı ... Şirketi ve ... Şirketi arasındaki asıl işveren alt işveren ilişkisinin 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesine göre geçerli olduğu ve muvazaalı bulunmadığı sonucuna varılarak davanın reddine karar verilmiştir. Varılan bu sonuç bozma ilâmında işaret edilen hususlara, bozma gerekçelerine ve dosya kapsamına uygun düşmemektedir.
3. Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından 6446 sayılı Kanun'a dayanılarak hazırlanan ve 02.11.2013 tarihli 28809 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Yönetmelik'in "Amaç" başlıklı 1 inci maddesi; "Bu Yönetmeliğin amacı; elektrik piyasasındaki önlisans ve lisanslandırma uygulamalarına ilişkin usul ve esaslar ile önlisans ve lisans sahiplerinin hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesidir." şeklindedir. Aynı Yönetmelik'in "Kapsam" başlıklı 2 nci maddesi ise; "Bu Yönetmelik; elektrik piyasasında faaliyette bulunulabilmesi için alınması zorunlu olan önlisans ve lisanslar ile bu lisanslara ilişkin temel hükümleri, lisanslandırma işlemlerini, önlisans ile lisans sahibi tüzel kişilerin hak ve yükümlülüklerini kapsar." düzenlemesi yer almaktadır. Mezkur Yönetmelik ile üretim ve tedarik lisansı olan davalı ...'ın lisansı kapsamındaki hak ve yükümlülükleri belirlenerek hangi faaliyetlerde bulunabileceği açık bir şekilde düzenlenmiştir. Dosya içeriğine göre dava konusu dönemde davalı ... tarafından dava dışı ... Şirketine hizmet alım sözleşmesi ile verilen ... 72 kişi ile 3 aylık ... HES ... HES ve ... HES’in işletme bakım ve onarım hizmet alım işi olup davacının bu sözleşme kapsamında makine teknisyeni olarak çalıştığı, hizmet alım sözleşmesi ile verilen işin, Yönetmelik'in 30 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ve ikinci fıkrasının (a) bendi uyarınca davalı ...'ın üretim lisansı kapsamında hizmet alım sözleşmesi ile verebileceği işlerden olduğu anlaşılmaktadır. Alt işverenlik sözleşmeleri kanuni yetkiye uygun olarak yapılmış ise 4857 sayılı Kanun'da öngörülen işletmenin ve işin gereği ile teknolojik uzmanlık gerektiren ... ve Alt İşverenlik Yönetmeliği'nde yer alan mal veya hizmet üretiminin zorunlu unsurlarından olan, işin niteliği gereği işletmenin kendi uzmanlığı dışında ayrı bir uzmanlık gerektiren ... şartı sınırlandırması burada aranamayacağından, bu sözleşmeler geçerli olacaktır. Davacının hizmet alım sözleşmesi kapsamında çalıştırıldığı, başka bir işte çalıştırılmadığı da açıktır. Bu durumda ancak 6098 sayılı Kanun'un 19 uncu maddesi çerçevesinde muvazaa denetimi yapılabilir.
4. Tüm bu açıklamalar göz önüne alındığında, davalı ... ile dava dışı ... Şirketi arasındaki ilişkinin hukuken geçerli olarak kurulduğu ve muvazaalı olmadığı sonucuna varılmış olup Mahkemenin bu dönem yönünden tespiti yerindedir.
5. Ancak belirtildiği gibi ... Şirketi döneminde muvazaa kesinleştiğinden Mahkemece yapılacak ...; davacının ... Şirketinde çalıştığı dönem için muvazaanın kabul edilmesi ve 01.09.2017 tarihine kadarki dönem için davacının alacaklarının toplu ... sözleşmesine göre hüküm altına alınması; 01.09.2017 tarihinden sonrası için alt işverenin işçisi olan davacı, davalı asıl işverenin tarafı olduğu toplu ... sözleşmesinden yararlanamayacağından toplu ... sözleşmesine dayananan alacakları ile ilave tediye alacağı isteminin reddine karar vermektir. Yazılı şekilde karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
18.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.