"İçtihat Metni"
I. BAŞVURU
Başvurucu vekili dilekçesinde; müvekkilinin Çankaya Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü ve Veterinerlik Müdürlüğü bünyesinde işçi olarak çalıştığını, başka bir işçinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yaptığı başvuru üzerine yapılan müfettiş incelemesinde işçilerin hafta tatili ve fazla çalışma ücretlerinin tam olarak ödenmediğinin tespit edildiğini, işçiler tarafından yapılan fazla çalışmaların bordrolarda "gece zammı" olarak gösterildiğini ve fazla çalışmaların kanuna ve toplu iş sözleşmesine uygun şekilde ödenmediğini, fazla çalışma ve hafta tatili alacağı için açtıkları diğer davalarda fazla çalışma alacağının da hüküm altına alındığını, ancak başvuru konusu kararda İlk Derece Mahkemesince fazla çalışma alacağının reddine karar verildiğini, karara karşı yaptıkları istinaf başvurusu üzerine Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesinin 2021/1474 Esas, 2023/744 Karar sayılı kararı ile fazla çalışma alacağına yönelik istinaf başvurusunun reddedildiğini, yalnızca faiz başlangıcı yönünden yaptıkları istinaf başvurusu kabul edilerek yeniden kurulan hükümde fazla çalışma alacağı talebinin reddine kesin olarak karar verildiğini, aynı Dairenin 2020/1630 Esas, 2022/2195 Karar sayılı kararı ile Ankara Bölge Adliye Mahkemesinin 5, 7, 8, 9 ve 29. Hukuk Daireleri kararlarında ise aynı taleplerle açtıkları davalarda fazla çalışma alacağının da hüküm altına alındığını ve kararların kesinleştiğini, aynı işyerinde çalışan ve aynı sebeple dava açan işçiler yönünden fazla çalışma alacağının hüküm altına alınması konusunda kararlar arasında uyuşmazlık bulunduğunu belirterek uyuşmazlığın giderilmesini talep etmiştir.
II. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULU KARARI
Ankara Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 09.10.2023 tarihli ve 2023/13 Karar sayılı kararı ile; başvuran davacı işçiler vekilinin dilekçesinde ileri sürdüğü hususlar, İlk Derece Mahkemesi kararları ve Ankara Bölge Adliye Mahkemesi Dairelerinin kararları, raportör görüşü ve Başkanlar Kurulundaki değerlendirmeler göz önüne alındığında; davacı işçilerin tamamının davalı Belediye işyerlerinde çalıştıkları, teftiş birimi tarafından Belediye kayıtları üzerinde yapılan incelemeler sonunda fazla çalışma ücreti ve hafta tatili ücretinin eksik ödendiği yönünde tespit yapıldığı, rapor ekinde bir liste hazırlandığı, davacı işçiler vekilinin 20 müvekkili adına fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacakları için dava açtığı, açılan davaların farklı mahkemelere tevzi edildiği ancak açılan bütün dava dosyalarına aynı deliller ibraz edildiği için fazla çalışma ücreti alacağı yönünden talebin kabul edildiği, bu kararlar aleyhine davalı Belediyenin istinafa başvurması üzerine dosyaların Bölge Adliye Mahkemesinin 5, 6, 7, 8, 9 ve 29. Hukuk Dairelerine tevzi edilerek istinaf incelmesinin bu Daireler tarafından yapıldığı; 5, 7, 8, 9 ve 29. Hukuk Daireleri fazla çalışma ücreti yönünden İlk Derece Mahkemesi gerekçesini benimseyerek davacı işçilerin fazla çalışma ücretini hak ettiklerini kesin olarak kabul ederken, 6. Hukuk Dairesinin incelediği bir dosyada farklı bir gerekçeyle İlk Derece Mahkemesinin fazla çalışma ücreti talebinin reddine dair verdiği karar aleyhine yapılan istinaf başvurusunun esastan reddine kesin olarak karar verdiği, diğer taraftan 6. Hukuk Dairesinin 2020/1630 Esas, 2022/2195 Karar sayılı kararı ile davacı işçinin fazla çalışma ücreti talebinin kabulüne karar verdiğinin anlaşıldığı; açıklanan ve dosyada bir örneği bulunan kararların hepsinde davalı Çankaya Belediyesinde çalışan işçilerin fazla çalışmalarının gece çalışması gibi gösterilerek fazla çalışma ücretinin eksik ödendiğini ileri sürdükleri, bu iddianın İlk Derece Mahkemelerince kabul edilerek eksik ödenen fazla çalışma ücretinin davacılara ödenmesine karar verildiği, bu kararların istinaf incelemesini yapan 6. Hukuk Dairesi dışındaki Dairelerce iddia doğrultusunda İlk Derece Mahkeme kararlarının gerekçesi benimsenmek suretiyle fazla çalışma ücreti alacağının kabul edildiği, 6. Hukuk Dairesinin ise davacı işçinin Belediye kayıtlarında gece çalışması olarak gösterilen puantaj cetvellerinin aksini, yani bu tahakkukların gece çalışması değil de gerçekte fazla çalışma olduğunu ispatlayamadığı gerekçesiyle fazla çalışma ücreti talebini kabul etmeyerek davayı reddettiği, raportör tarafından hazırlanan raporda " ... kararlar arasındaki çelişkinin giderilmesi talebinde bulunan Av. ... 05/06/2023 havale tarihli dilekçesinin ekinde Çankaya Belediye Başkanlığınca İş Teftiş Kurulu tarafından yapılan denetim sonrasında düzenlendiği iddia edilen ve 2014 Kasım - 2019 Kasım yılları arasında çalışanların hak ettikleri fazla mesaileri gösteren listeyi ibraz ettiği ve bu listede davacının da 33.090,07 TL alacağı bulunduğunun belirtilmesi karşısında bu belgeye karşı davalı tarafın savunma ve iddialarının hangi doğrultuda olduğu (fiziki dosyaya ulaşılamadığından) anlaşılamamış olup bu belge ile birlikte incelenen tüm kararlar doğrultusunda davalı işverenin 2014-2019 yılları arasında fazla çalışmaları gece çalışması olarak gösterip gece çalışması adı altında ödemeler yaptığı ve İş Teftiş Kurulu denetimi sonrasında farkları hesaplayıp fazla çalışmaları kısmen ödediği, ..." yönünde görüş bildirildiği; başvuran davacı işçilerin hepsinin iddia ve talepleri ile Mahkemelerin kararlarının benzer hatta aynı konuya ilişkin olduğu, ücret alacakları farklı miktarda olsa da davalardaki olaylar, puantaj kayıtları, deliller, beyanlar, savunmalar ve belgelerin aynı olduğu, ancak yorum ve değerlendirme farklı olduğundan 6. Hukuk Dairesi ve diğer Dairelerin farklı sonuca ulaştıkları, başvuruya konu kararların benzer konuya ilişkin ve kesin kararlar olduğu ve benzer konuya ilişkin kesin kararlar arsında uyuşmazlık bulunduğu anlaşılmakla; 5, 7, 8, 9 ve 29. Hukuk Dairesi kararlarının 6. Hukuk Dairesinin 2021/1474 Esas, 2023/744 Karar sayılı kararı ile çelişkili olduğu ve aralarında uyuşmazlık bulunduğundan bu uyuşmazlığın giderilmesi için uyuşmazlığın hangi karar doğrultusunda giderilmesi gerektiğine dair görüş belirtilmeden hazırlanan dosyanın Dairemize gönderilmesine karar verilmiştir.
III. UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KARARLAR
A. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesinin 02.03.2023 Tarihli ve 2021/1474 Esas, 2023/744 Karar Sayılı Kararı
Davalı Çankaya Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü ve Veterinerlik Müdürlüğü bünyesinde işçi olarak çalışan davacının; başka bir işçinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yaptığı başvuru üzerine yapılan müfettiş incelemesinde işçilerin hafta tatili ve fazla çalışma ücretlerinin tam olarak ödenmediğinin tespit edildiği, işçiler tarafından yapılan fazla çalışmaların bordrolarda "gece zammı" olarak gösterildiği ve fazla çalışmaların kanuna ve toplu iş sözleşmesine uygun şekilde ödenmediği iddiasıyla fazla çalışma ve hafta tatili alacağının tahsili amacıyla açtığı davada İlk Derece Mahkemesince; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu tarafından davalı işverene ait kayıtların ve işyeri çalışma koşullarının incelenmesi neticesinde, 15 işçinin hafta tatili ve fazla çalışma ile çalışma ücretlerinin eksik ödendiğinin tespit edildiği, İş Teftiş Kurulunun tespit yaptığı ve ücret farkı hesapladığı işçi gurubunun içinde davacının bulunmadığı, dosyaya sunulan bordrolarda sadece 2019 Mayıs ayında fazla çalışma ücreti tahakkuku bulunmakta olup bu ay için puantaj cetvelinde belirtilen saatin %100 zamlı olarak hesaplandığının tespit edildiği, bordrolarda hemen hemen her ay gece zammı tahakkuku bulunmakta olup bu miktarların sunulan aylık puantaj çizelgelerinde davacının yaptığı gece çalışmaları için + 1 yevmiye şeklinde hesaplandığı, toplu iş sözleşmesinde de gece çalışan işçiye gece yaptığı her bir çalışma için %100 zamlı yevmiye ödeneceğinin düzenlendiği, bu düzenlemede belirtilen 1 yevmiye karşılığı zaten aylık ücretin içinde olduğundan işverence %100 zamlı ifadesinin karşılığı olan + 1 yevmiyenin hesaplandığı, davacının iddia ettiği gibi puantaj ve bordrolarda gösterilen bu gece zammına ilişkin saatlerin fazla çalışma ücreti olduğu yönünde dosyada herhangi bir bilgi ve belge bulunmadığı, sunulan puantaj cetvellerinin aylık çalışılan hafta içi, hafta sonu ve gece günlerini gösterdiği, davacının günlük işe giriş çıkışını gösterir imzalı veya elektronik bir puantaj kaydı olmadığından fazla çalışma yapıldığının, gece çalışan sürelerin hafta içi gündüz yapılan 40 saatlik çalışmanın haricinde olduğunun davacı tarafça ispatlanamadığı gerekçesiyle fazla çalışma ücreti talebinin reddine, hafta tatili alacağının ise hüküm altına alınmasına karar verildiği; karara karşı taraf vekillerince istinaf başvurusunda bulunulması üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; İlk Derece Mahkemesi gerekçesi aynen benimsenerek davalının istinaf başvurusunun esastan reddine, davacının fazla çalışma alacağına yönelik istinaf başvurusunun reddi ile faize yönelik başvurusunun kabulü ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) nci alt bendi uyarınca İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve düzelterek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulü ile fazla çalışma alacağının reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
B. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesinin 03.06.2022 Tarihli ve 2020/1630 Esas, 2022/2195 Karar Sayılı Kararı
Davalı Belediyedeki çalışması sırasında Belediyenin, 4847 sayılı İş Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) fazla çalışmaya ilişkin hükümleri ile işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinin fazla çalışma ve gece çalışma ücretlerini belirleyen hükümlerini dikkate almadan eksik ödeme yaptığı, gündüz mesaisinde fazla çalışma yaptığı hâlde bordroda bunu gece zammı olarak tahakkuk ettirip ödediği, hafta tatili çalışmasının karşılığını da ödemediği iddiasıyla fazla çalışma ve hafta tatili ücreti talepleri ile açılan davada İlk Derece Mahkemesince; alınan bilirkişi raporunda sunulan puantaj kayıtlarında işe giriş çıkış saatlerinin gösterilmediği, puantaj başlığında "... Sabahından Akşamına ..." ibaresinin yazılı olduğu, söz konusu puantaj kayıtlarına göre davacının gündüz çalıştığı, davacının hiçbir zaman gece çalışmasının bulunmadığı, toplu iş sözleşmesinin 40 ıncı maddesinde "... bu sözleşme ile tespit edilen günlük çalışma süresini aşan çalışmalar fazla çalışma sayılır. ... Fazla çalışmanın ücreti normal ücretin %100 fazlasıdır." düzenlemesinin bulunduğu, bu düzenleme ve puantaj kayıtları kapsamında davacıya yapılan ödemeler mahsup edildikten sonra yapılan hesaplamada davacının bakiye fazla çalışma ücreti alacağı bulunduğu tespit edilmiş olup karşılığının ödendiği ispat edilemediğinden davacının fazla çalışma ücreti talebinin ve hafta tatili ücreti alacağı talebinin kabulüne karar verildiği; karara karşı taraf vekillerince yapılan istinaf başvurusu üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının fazladan yaptığı çalışmaların gündüz çalışması olduğuna yönelik iddiası ve puantaj kayıtları ile birlikte dosya kapsamına göre davacının hesaplamaya esas alınan kayıtlarda belirtilen çalışmaların gündüz çalışması niteliğinde olduğu, bilirkişi raporunda da sadece puantaj ve bordro kayıtları ile ilgili belgeler esas alınarak yapılan değerlendirme ve hesaplamaların isabetli olduğu gerekçesiyle davalının istinaf başvurusunun esastan reddine, davacının faize yönelik istinaf başvurusunun kabulü ile 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) nci alt bendi uyarınca İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve düzelterek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulü ile hafta tatili ve fazla çalışma alacaklarının hüküm altına alınmasına kesin olmak üzere karar verilmiştir.
C. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 02.02.2023 Tarihli ve 2021/2208 Esas, 2023/276 Karar sayılı; 2021/2209 Esas, 2023/177 Karar Sayılı Kararları
Davalı Belediye işyerinde toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre fazla çalışma ve hafta tatili ücreti çalışmalarının eksik olarak ödendiği, fazla çalışmalarının gece çalışması olarak gösterildiği, günlük çalışma süresinin 8 saat ve haftalık 40 saat olarak kararlaştırıldığı ve %100 üzerinden hesaplanarak ödenmesi gerektiği iddiasıyla fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacaklarının tahsili için açılan davalarda İlk Derece Mahkemesince, celp edilen kayıtlar, taraf açıklamaları, tanık beyanları, denetime elverişli bilirkişi raporundaki ayrıntılı tespit, değerlendirme ve hesaplamalar neticesinde davacının, davalı Belediye Başkanlığı işyerinde çalışarak emekli olduğu, çalıştığı süre içerisinde fazla çalışma ücretinin eksik ödendiği gerekçesiyle fazla çalışma alacağının hüküm altına alındığı, karara karşı taraf vekillerince istinaf yoluna başvurulması üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararları ile; hesaplamalara esas alınan bilirkişi raporunda, davacının talep edebileceği fazla çalışma ve hafta tatili fark ücretlerinin dosyada yer alan puantaj kayıtları ile ücret bordrolarında işveren tarafından gösterilen fazla çalışma süreleri ve hafta tatillerinde yapılan çalışmalar dikkate alınarak ve toplu iş sözleşmelerine göre belirlenen zamlı saat ücretleri üzerinden hesaplandığı ve işveren tarafından yapılan ödeme miktarları da mahsup edilerek sonuca ulaşıldığı gerekçesiyle davalının istinaf başvurusunun esastan reddine, davacının istinaf başvurusunun faiz yönünden (2021/2208 Esas sayılı dosya yönünden kamu düzeni yönünden yapılan incelemede talep aşımı bulunduğu da belirtilerek) kabulü ile 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) nci alt bendi uyarınca İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve düzelterek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle fazla çalışma ücreti alacağının hüküm altına alınmasına kesin olmak üzere karar verilmiştir.
D. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin 14.06.2022 Tarihli ve 2022/2068 Esas, 2022/2103 Karar; 2022/2065 Esas, 2022/2100 Karar; 2022/2066 Esas, 2022/2101 Karar; 2022/2067 Esas, 2022/2102 Karar Sayılı Kararları
Davalı işyerinde yapılan fazla çalışma ve hafta tatili çalışmalarının karşılığının kanuna ve toplu iş sözleşmesine göre tam olarak ödenmediği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerinin yaptığı incelemede, bahse konu ödemelerin eksik olarak yapıldığının tespit edildiği, gündüz mesaisinin yanı sıra mesaisini sürdürerek fazla çalışma yaptığı, gündüz çalışmasının dikkate alınmadığı, fazla çalışma ücretlerinin gece çalışması olarak gösterildiği, böylelikle gündüz mesaisinin yok sayıldığı iddiasıyla fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacaklarının tahsili için açılan davalarda İlk Derece Mahkemesince, dosya kapsamında bulunan puantajların incelenmesinde zamanaşımı dışında kalan fazla çalışmanın varlığının tespit edildiği ve alacağın ispatlandığı gerekçesiyle fazla çalışma alacağının hüküm altına alındığı; karara karşı taraf vekillerince istinaf başvurusunda bulunulması üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararları ile; hesaplamalara esas alınan bilirkişi raporunda davacının talep edebileceği fazla çalışma ücretinin dosyada yer alan puantaj kayıtları ile ücret bordrolarında işveren tarafından gösterilen fazla çalışma süreleri dikkate alınarak, toplu iş sözleşmelerine göre belirlenen zamlı saat ücretleri üzerinden hesaplandığı ve işveren tarafından yapılan ödeme miktarları mahsup edilerek sonuca ulaşıldığı gerekçesiyle tarafların istinaf başvurularının 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) inci alt bendi uyarınca esastan reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
E. Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin 20.01.2022 Tarihli ve 2020/550 Esas, 2022/85 Karar; 27.02.2022 Tarihli ve 2020/1399 Esas, 2022/524 Karar; 10.03.2022 Tarihli ve 2020/1444 Esas, 2022/665 Karar Sayılı Kararları
Davalı işyerinde yapılan fazla çalışma ve hafta tatili çalışmalarının karşılığının kanuna ve toplu iş sözleşmesine göre tam olarak ödenmediği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerinin yaptığı incelemede, bahse konu ödemelerin eksik olarak yapıldığının tespit edildiği iddiasıyla fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacaklarının tahsili için açılan davalarda İlk Derece Mahkemelerince, dosyadaki delil durumuna göre davacıların fazla çalışma yaptığını ispatladığı, karşılığı ücretlerin toplu iş sözleşmesine uygun şekilde ödenmediği gerekçesiyle fazla çalışma ve hafta tatili alacaklarının kabulüne karar verildiği; kararın davalı vekilince (2020/1444 Esas sayılı dosyada taraf vekillerince) istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararları ile; hesaplamalara esas alınan bilirkişi raporunda davacının talep edebileceği fazla çalışma ücretinin dosyada yer alan puantaj kayıtları ile ücret bordrolarında işveren tarafından gösterilen fazla çalışma süreleri dikkate alınarak, toplu iş sözleşmelerine göre belirlenen zamlı saat ücretleri üzerinden hesaplandığı ve işveren tarafından yapılan ödeme miktarları mahsup edilerek sonuca ulaşıldığı gerekçesiyle davalının istinaf başvurusunun 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) inci alt bendi uyarınca esastan reddine (2020/1444 Esas sayılı dosyada davalının istinaf başvurusunun esastan reddine, davacının istinaf başvurusunun faiz yönünden kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmünün kaldırılarak düzelterek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle fazla çalışma ve hafta tatili alacaklarının hüküm altına alınmasına) kesin olmak üzere karar verilmiştir.
F. Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 31.05.2022 Tarihli ve 2022/1005 Esas, 2022/1127 Karar; 2022/1004 Esas, 2022/1126 Karar; 2022/1007 Esas, 2022/1129 Karar; 2022/1006 Esas, 2022/1128 Karar; 2022/1008 Esas, 2022/1130 Karar; 08.11.2022 Tarihli ve 2021/1062 Esas, 2022/3890 Karar sayılı Kararları
Davalı işyerinde yapılan fazla çalışma ve hafta tatili çalışmalarının karşılığının kanuna ve toplu iş sözleşmesine göre tam olarak ödenmediği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerinin yaptığı incelemede, bahse konu ödemelerin eksik olarak yapıldığının tespit edildiği, gündüz mesaisinin yanı sıra mesaisini sürdürerek fazla çalışma yaptığı, gündüz çalışmasının dikkate alınmadığı, fazla çalışma ücretlerinin gece çalışması olarak gösterildiği, böylelikle gündüz mesaisinin yok sayıldığı iddiasıyla fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacaklarının tahsili için açılan davalarda İlk Derece Mahkemelerince, davacının fazla çalışma ücreti hesaplanırken gece çalışma saatleri dikkate alınarak hesaplanması gerektiği (2021/1062 Esas sayılı dosyada, sunulan puantaj kayıtlarında işe giriş çıkış saatlerinin gösterilmediği, puantaj başlığında "... Sabahından Akşamına ..." ibaresinin yazılı olduğu, söz konusu puantaj kayıtlarına göre davacının gündüz çalıştığının tespit edildiği, bu durumda dosyaya ibraz edilen puantaj kayıtları ile ücret bordrolarında "gece zammı saati" olarak gösterilen çalışma sürelerinin "fazla çalışma saati" olduğunun benimsendiği) gerekçesiyle fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacaklarının hüküm altına alındığı; kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararları ile; İlk Derece Mahkemesi kabulünün dosya içeriğine uygun olduğu (2021/1062 Esas sayılı dosyada, dosyadaki delil ve belgeler, özellikle puantajlarla bordrolar incelendiğinde davacıya fazla çalışmaların gece çalışması olarak ödendiği) gerekçesiyle tarafların istinaf başvurularının 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) inci alt bendi uyarınca esastan reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
G. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 29. Hukuk Dairesinin 23.11.2022 Tarihli ve 2020/3258 Esas, 2022/3758 Karar; 2020/3259 Esas, 2022/3762 Karar; 29.12.2022 Tarihli ve 2020/3771 Esas, 2022/4363 Karar; 2020/3772 Esas, 2022/4364 Karar; 21.02.2023 Tarihli ve 2021/591 Esas, 2023/653 Karar Sayılı Kararları
Davalı işyerinde yapılan fazla çalışma ve hafta tatili çalışmalarının karşılığının kanuna ve toplu iş sözleşmesine göre tam olarak ödenmediği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerinin yaptığı incelemede, bahse konu ödemelerin eksik olarak yapıldığının tespit edildiği (2020/3771, 2020/3772 ve 2021/591 Esas sayılı dosyalarda ilaveten gündüz mesaisinin yanı sıra mesaisini sürdürerek fazla çalışma yapmış ise de gündüz çalışmasının dikkate alınmadığı) iddiasıyla fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacaklarının tahsili için açılan davalarda, Bölge Adliye Mahkemesinin 2020/3771 ve 3772 Esasları ile 2021/591 Esasına kayıtlı dosyalar yönünden İlk Derece Mahkemelerince; dosya kapsamında yer alan bordrolarda davacı adına fazla çalışma ücreti tahakkuku bulunmadığı, ancak gece zammı ücreti ödendiğinin görüldüğü, dosyaya işveren tarafından sunulan puantaj kayıtlarının incelenmesinden; davacının gündüz vardiyasındaki çalışmaları (X) ile işaretlendikten sonra bazı günlerde aynı sütunun altına 8 saat daha çalışmanın gösterildiği ve davalı işverenlikçe bu 8 saatlik bildirimler toplanarak aylık toplam saati gece çalışması olduğu belirtilerek toplu iş sözleşmesi hükümleri ile uyumlu olarak gece zammı ödendiği, davacı tarafça gerçekte bu çalışmaların gece çalışması değil, fazla çalışma olduğunun ileri sürüldüğü, davacı vekili tarafından dosyaya sunulan 27.09.2019 tarihli dilekçe ekindeki 2019 yılına ait örnek bordrodan, davalı işveren tarafından denetim ve davalardan önce bordrolarda "gece çalışması" şeklinde yer verilen fazla çalışmaların sonradan fazla mesai ücreti olarak düzeltildiğinin görüldüğü, davalı Belediyeye karşı başka bir işçi tarafından Ankara 18. İş Mahkemesinin 2017/566 Esas, 2018/557 Karar sayılı dosyasıyla açılan davada alınan bilirkişi raporunda "bordrolarda gece çalışması olarak gösterilen çalışmaların gerçekte fazla mesai olduğu, ancak işveren tarafından bordro hilesi yoluna gidilerek gece çalışması olarak gösterildiği" tespit edilerek fazla çalışma ücretinin hesaplandığı ve Mahkemece bu yönde hüküm verildiği, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarından davacının düz beden işçisi olarak çalıştığı ve gece çalışma yapmasını gerektirir bir durumun olmadığı, tüm bu hususlar birlikte değerlendirildiğinde; puantaj kayıtlarındaki davacının gündüz vardiyasındaki çalışmaları (X) ile işaretlendikten sonra bazı günlerde aynı sütunun altında 8 saat daha gösterilen çalışmaların gerçekte gece çalışması değil, fazla çalışma olduğunun anlaşıldığı (2020/3258 ve 3259 Esas sayılı dosyalarda ise davacının davalı Belediye Başkanlığı nezdinde çalıştığı dönemde yasal süreyi aşan fazla çalışma süresinin bulunduğu, davalı tarafça bu çalışmalara ilişkin ödeme yapılırken toplu iş sözleşmesindeki hükümlere uygun hesaplama yapılmadığı ve davacıya eksik ödemede bulunulduğu) gerekçesiyle fazla çalışma ve hafta tatili ücreti alacaklarının hüküm altına alındığı; karara karşı davalı vekilince istinaf başvurusunda bulunulması üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararları ile; hesaplamalara esas alınan bilirkişi raporunda davacının talep edebileceği fazla çalışma ve hafta tatili ücretinin dosyada yer alan puantaj kayıtları ve ücret bordroları dikkate alınarak toplu iş sözleşmelerine göre belirlenen zamlı saat ücretleri üzerinden hesaplandığı, ayrıca işveren tarafından yapılan ödeme miktarları da mahsup edilerek sonuca ulaşıldığı, yapılan hesaplamaların toplu iş sözleşmeleri hükümleri, emsal kararlar ve dosya kapsamına uygun olduğu gerekçesiyle davalının istinaf başvurusunun 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) inci alt bendi uyarınca esastan reddine kesin olmak üzere karar verilmiştir.
IV. GEREKÇE
A. Uyuşmazlık
Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin yukarıda açıklanan kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlık, fazla çalışma alacağının ispatı ve hesaplanmasına ilişkindir.
B. İlgili Hukuk
1. Bölge adliye mahkemelerinin benzer olaylarda kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi isteminin hukuki dayanağı, 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un (5235 sayılı Kanun) 35 inci maddesinde yer alan düzenlemedir.
2. 5235 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinin birinci fıkrasının (3) üncü bendinde yer alan düzenlemeye göre; “Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtaydan bu konuda bir karar verilmesini istemek” bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
3. 4857 sayılı Kanun'un 41, 63, 68 ve 69 uncu maddeleri.
4. Dairemizin 23.03.2021 tarihli ve 2021/2839 Esas, 2021/6664 Karar sayılı kararı.
C. Değerlendirme
1.Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. Ücret bordrolarına ilişkin kurallar burada da geçerlidir. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Bir başka anlatımla bordronun sahteliği ileri sürülüp kanıtlanmadıkça imzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılır.
2. Fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş ve işyerinden çıkışı gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Ancak, fazla çalışmanın yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tanık beyanları ile sonuca gidilmesi gerekir. Bunun dışında herkesçe bilinen genel bazı vakıalar da bu noktada göz önüne alınabilir. İşçinin fiilen yaptığı işin niteliği ve yoğunluğuna göre de fazla çalışma olup olmadığı araştırılmalıdır.
3. İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. Ancak, işçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazı kaydının bulunması hâlinde, bordroda görünenden daha fazla çalışmanın ispatı her türlü delille yapılabilir. Bordroların imzalı ve ihtirazi kayıtsız olması durumunda, işçinin bordroda belirtilenden daha fazla çalışmayı yazılı belge ile kanıtlaması gerekir. İşçiye bordro imzalatılmadığı hâlde, fazla çalışma ücreti tahakkuklarını da içeren her ay değişik miktarlarda ücret ödemelerinin banka kanalıyla yapılması durumunda ise işçinin ihtirazı kayıt ileri sürmesi beklenemeyeceğinden, ödenenin üzerinde fazla çalışma yapıldığının her türlü delil ile ispatı mümkündür.
4. Fazla çalışmanın yazılı delil ya da tanıkla ispatı imkân dahilindedir. İşyerinde çalışma düzenini bilmeyen ve bilmesi mümkün olmayan tanıkların anlatımlarına değer verilemez.
5. Başvuru konusu kararlara ait davalarda, davalı Çankaya Belediyesinde çalışan işçilerin, fazla çalışma ve hafta tatili alacaklarının tahsilini talep ettikleri, fazla çalışma alacağı yönünden işverence bordrolarda "gece zammı" olarak gösterilip ödenen miktarların aslında fazla çalışma olduğu, yapılan fazla çalışmaların karşılığının %100 zamlı ücret üzerinden ödenmesi gerekirken gece zammı olarak ödendiği için eksik ödeme yapıldığı iddiasında bulundukları anlaşılmaktadır. Söz konusu davalar sonucunda Ankara Bölge Adliye Mahkemesinin 5, 7, 8, 9 ve 29. Hukuk Daireleri kararları ve 6. Hukuk Dairesinin 2020/1630 Esas ve 2022/2195 Karar sayılı kararında; işçilerin yaptıkları fazla çalışmaların bordrolarda "gece zammı" olarak gösterildiği, davacıların gündüz çalışan işçiler oldukları ve gece çalışmalarının bulunmadığı, bu sebeple fazla çalışma alacağının hesaplanarak "gece zammı" adı altında yapılan ödemeler de mahsup edildikten sonra bakiye fazla çalışma alacaklarının hüküm altına alınmasına karar verildiği hâlde 6. Hukuk Dairesinin 2021/1474 Esas, 2023/744 Karar sayılı kararında; dosyaya sunulan bordrolarda sadece 2019 yılı Mayıs ayında fazla çalışma ücreti tahakkuku bulunmakta olup bu ay için puantaj cetvelinde belirtilen saatin %100 zamlı olarak hesaplandığının tespit edildiği, bordrolarda hemen hemen her ay gece zammı tahakkuku bulunmakta olup bu miktarların sunulan aylık puantaj çizelgelerinde davacının yaptığı gece çalışmaları için + 1 yevmiye şeklinde hesaplandığı, davacının iddia ettiği gibi puantaj ve bordrolarda gösterilen bu gece zammına ilişkin saatlerin fazla çalışma ücreti olduğu yönünde dosyada herhangi bir bilgi ve belge bulunmadığı, fazla çalışma yapıldığının, gece çalışan sürelerin hafta içi gündüz yapılan 40 saatlik çalışmanın haricinde olduğunun davacı tarafça ispatlanamadığı gerekçesiyle fazla çalışma ücreti talebinin reddine karar verilmiştir.
6. Somut uyuşmazlıkta; davacı işçilerin gece çalışması yaptıklarına dair bir iddia bulunmadığı gibi gece çalışması yapıldığına dair ispat da bulunmamaktadır. Kararların içeriğinden; davalı işyerinde yapılan fazla çalışmaların, bordrolarda "gece zammı" adında tahakkuk ettirilerek toplu iş sözleşmesinin gece çalışmasına ilişkin hükümlerine göre ödeme yapıldığı anlaşılmaktadır. Bir kısım karar gerekçesinde de işyerinde 2014-2019 yılları arasında bu şekilde uygulama yapıldığı, teftiş raporunda da bu durumun ortaya konulduğu; ancak 2019 yılından itibaren yapılan fazla çalışmaların bordrolarda tahakkuk ettirildiği yönünde tespitlerde bulunulmuştur.
7. Her ne kadar hâkimin dosya içerisindeki delilleri serbestçe değerlendirmesi mümkün ise de somut uyuşmazlık bakımından, işçilerin iddiaları ile iddianın ispatı amacıyla sundukları deliller aynı olduğu gibi işveren uygulamasının da tüm davacılar yönünden aynı olduğu; bu durumda aynı delillerin değerlendirilmesi ile farklı sonuçlara ulaşıldığı anlaşılmaktadır.
8. Davacıların; gündüz yaptıkları fazla çalışmalarının karşılığının "gece zammı" adı altında ödendiğini, oysa gece çalışma yapmadıklarını, bu şekilde fazla çalışmalarının karşılığının eksik ödediğini iddia etmiş olmaları karşısında "gece zammı" adı altında yapılan ödemenin gerçekte gece zammı olmadığı açıktır. Bu durumda hesaplanacak fazla çalışma alacağından, "gece zammı" adı altında yapılan ödemenin mahsubu ile bakiye alacağın hüküm altına alınması gerekir.
9. Bu açıklamalara göre başvurusu konusu Bölge Adliye Mahkemesi kararları arasındaki uyuşmazlığın, fazla çalışma alacağının hüküm altına alınması yönündeki Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 5, 7, 8, 9 ve 29. Hukuk Daireleri kararları ile 6. Hukuk Dairesinin 03.06.2022 tarihli ve 2020/1630 Esas, 2022/2195 Karar sayılı kararı doğrultusunda giderilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
V. KARAR
1. Uyuşmazlığın, fazla çalışma alacağının hüküm altına alınması yönündeki Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 5, 7, 8, 9 ve 29. Hukuk Daireleri kararları ile 6. Hukuk Dairesinin 03.06.2022 tarihli ve 2020/1630 Esas, 2022/2195 Karar sayılı kararı doğrultusunda giderilmesine,
2. Dosyanın Ankara Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kuruluna gönderilmesine,
3. Karardan bir örneğin Bölge Adliye Mahkemelerinin hukuk dairelerine bildirilmesi için Hâkimler ve Savcılar Kurulu Genel Sekreterliğine gönderilmesine, 04.12.2023 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.