"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/2856 E., 2023/2745 K.
DAVA TARİHİ : 12.09.2022
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 29. İş Mahkemesi
SAYISI : 2022/530 E., 2023/220 K.
Taraflar arasındaki tespit davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacı ... Sendikasının, İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numaralı genel işler işkolunda kurulu Türk-İş Konfederasyonuna bağlı ve en son yayımlanan istatistiğe (Temmuz 2022) nazaran kurulu olduğu işkolunda çalışan işçilerin %12,81'inin üyesi olduğu sendika olduğunu, davacı ... tarafından İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) Genel Müdürlüğü ile ilgili olarak işkolu tespit kararı verilmesi amacıyla 02.12.2020 tarihli dilekçeyle davalı ... Bakanlığına başvurulduğunu, Belediye bağlı kuruluşu olan İSKİ Genel Müdürlüğü işletmesinde yapılan işlerin açık bir şekilde İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numarasında kayıtlı genel işler işkolu kapsamında olduğu belirtilerek 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun (6356 sayılı Kanun) 5 inci maddesi ve İşkolları Yönetmeliği hükümleri gereğince gerekli incelemenin yapılarak işkolu tespit kararı verilmesinin talep edildiğini, uzun bir süre geçtikten sonra yarım sayfadan ibaret bir yazı ile başvurunun reddedildiğini, talebin reddine ilişkin Bakanlık yazısında açıkça görüleceği üzere; ret gerekçesinin temyiz talebinden vazgeçme sonucu verilen 1994 tarihli bir yargı kararı olduğunu, yani o tarihte dahi temyizden vazgeçme olduğu için konunun hukuksal olarak değerlendirilmediğini, aradan 28 yıldan fazla bir süre geçtiğini, bu süre zarfında ASKİ işletmesinin yapısında büyük değişiklikler olduğu gibi ilgili mevzuatın ise neredeyse tamamen değiştiğini, Bakanlığın kararının talebin reddi sonucunu doğuran bir idari işlem olduğunu, belirtilen idari işleme karşı idari yargıda iptal davası açılıp Bakanlık tarafından usulünce işkolu tespit işlemi yapılmasının sağlanması gerektiğini, hukuka açıkça aykırı tutumu nedeniyle binlerce işçiyi ilgilendiren bir konuda uzun zaman kaybedildiğini, Bakanlığın işkolu tespiti yapmasının ve bu kararın Resmî Gazete'de yayımlanmasının bir zorunluluk olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle ... Çalışma Genel Müdürlüğünün 27.09.2021 tarihli ve 40785 sayılı kararının hukuka aykırı olduğunun tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; işkolu tespit başvurusunun incelenmek üzere Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına gönderildiğini, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığının 02.08.2021 tarihli ve 24643 sayılı yazısı ile Bakanlığın sendika yetki sistemi üzerinden yapılan incelemede; İSKİ Genel Müdürlüğüne ait işkolu tespiti yapılması istenilen 94 adet işyerinin İşkolları Yönetmeliği'nin 14 sıra numaralı enerji işkolunda bulunduğunu, İstanbul 3. İş Mahkemesinin 1994/2 Esas, 1994/156 Karar sayılı kararında; İSKİ Genel Müdürlüğünün faaliyet alanının enerji işkoluna girdiğinin belirtilmiş olduğunu, söz konusu karara karşı Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 1994/7665 Esas, 1994/8693 Karar sayılı ilâmında ... kararı temyiz etmiş ise de temyizden vazgeçtiği ve kararın 07.06.1994 tarihinde onandığının görüldüğünü, İstanbul 3. İş Mahkemesinin kararına karşı Belediye İş Sendikasınca önce temyiz talebinde bulunulup daha sonra da temyiz talebinden vazgeçilmesi üzerine Yargıtay 9. Hukuk Dairesince verilen 1994/7665 Esas, 1994/8693 Karar sayılı onama kararı tarihi olan 07.06.1994 tarihi itibarıyla İSKİ Genel Müdürlüğünün faaliyet alanının enerji işkoluna girdiğinin kesin olarak karara bağlandığının görüldüğünü, kesinleşmiş mahkeme kararı gereğince davalı Bakanlığın Rehberlik ve Teftiş Başkanlığınca söz konusu işyerinde işkolu tespiti incelemesi yapılamayacağının değerlendirildiğini, sözkonusu işyerinde yapılan işlerin niteliğinde herhangi bir değişiklik olmadığını ve bu işyerinin enerji işkolunda bulunduğunun Mahkeme kararı ile tespit edildiğini dava konusu işlemin hukuka ve mevzuata uygun olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacı Sendikanın, 02.12.2020 tarihli ve 12.2020/4-ÇB.4972 sayılı dilekçe ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvuruda bulunarak İSKİ Genel Müdürlüğüne ait işyerlerinin işkolu tespitinin yapılmasını talep ettiği, Bakanlık Çalışma Genel Müdürlüğünün 27.09.2021 tarihli ve E-26742869-55301-4785 sayılı yazı ile İstanbul 3. İş Mahkemesince 1994 yılında İSKİ Genel Müdürlüğüne ait işyerlerinin enerji işkoluna girdiğine dair kararının temyizden vazgeçme doğrultusunda Yargıtay 9. Hukuk Dairesince kesileştirildiği gerekçesiyle işkolu tespit istemini reddettiği, 07.11.2012 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 6356 sayılı Kanun ile tespitin dayanağı 2821 sayılı Kanun'un yürürlükten kaldırıldığı, 19.12.2012 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak İşkolları Yönetmeliği'nin yürürlüğe girdiği, davalı ... Bakanlığının işkolu tespit isteğini reddetmesine dayanak gösterdiği mevzuatın yürürlükten kaldırıldığı, iptale konu 27.09.2021 tarihli ve 26742869-553.01-40785 sayılı kararın bu nedenle hukuki dayanağının olmadığı, toplu iş sözleşmesi süreçlerini tıkamak amacıyla ardışık biçimde kötüniyetli olanlar hariç işkolu tespit istemleri hakkında Bakanlığa takdir hakkı tanınmadığı, Bakanlık Çalışma Genel Müdürlüğünün 27.09.2021 tarihli ve E-26742869-55301-4785 sayılı yazı ile işkolu tespit isteğinin ret kararının yerinde olmadığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili; cevap dilekçesinde belirttiği sebeplere ilaveten mülga İşkollan Tüzüğü'nde yer alan enerji işkolunun 19.12.2012 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren İşkollan Yönetmeliği'nde 14 sıra numaralı enerji işkolu olarak düzenlendiğini, enerji işkolu kapsamında yer alan faaliyetlerin, bu faaliyetlere karşılık gelen NACE kodları ile ifade edildiğini, dolayısı ile söz konusu işkolu kapsamında yer alan işlerin değiştirilmediğini, NACE kodları ile genişletildiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; 07.11.2012 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 6356 sayılı Kanun ile tespitin dayanağı 2821 sayılı Kanun'un yürürlükten kaldırıldığı, 19.12.2012 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak İşkolları Yönetmeliği'nin yürürlüğe girdiği, davalı ... Bakanlığının işkolu tespit isteğini reddetmesine dayanak gösterdiği mevzuatın yürürlükten kaldırıldığı, iptale konu 27.09.2021 tarihli ve 26742869-553.01-40785 sayılı kararın bu nedenle hukuki dayanağının olmadığı gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili; cevap ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespit isteminin reddine dair kararın hukuka aykırı olduğunun tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 6356 sayılı Kanun’un "Kuruluş serbestisi" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.”
3. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi şu şekildedir:
"(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir."
4. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 inci maddesi ise şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.”
5. 19.12.2012 tarihli ve 28502 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşkolları Yönetmeliği’nin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının tespit talebi tarihinde yürürlükte bulunan metni şöyledir:
“Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.”
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Somut uyuşmazlık hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukuki bilgiyle çözümlenmesi gereken nitelikte olduğundan 6100 sayılı Kanun’un 266 ncı maddesine aykırı olarak İlk Derece Mahkemesince bilirkişi raporu alınması hatalı ise de bu durum sonuca etkili görülmediğinden eleştiri ile yetinilmiştir.
3. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davalı vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,14.12.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.