"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/1447 E., 2023/2723 K.
DAVA TARİHİ : 08.05.2018
KARAR : Davanın kısmen kabulü
TEMYİZ EDENLER : Taraf vekilleri
Taraflar arasında Ankara 1. İş Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı ve davalılar vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin yurt dışı iş sözleşmesi ile 23.02.2000-14.07.2015 tarihleri arasında davalı Şirketlerin Rusya'daki şantiyelerinde aylık net 1.800,00 Amerikan doları (USD) ücretle, her gün saat 07.00-21.00 saatleri arasında, dinî bayramların ilk günü haricindeki geriye kalan bayram, genel tatil ve hafta tatilleri dâhil olmak üzere çalıştığını, iş sözleşmesinin davalı işveren tarafından haksız feshedildiğini beyan ederek kıdem ve ihbar tazminatları ile fazla çalışma, hafta tatili ve ulusal bayram genel tatil ücreti alacaklarının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... Şirketi vekili cevap dilekçesinde; davacının yurt dışı iş sözleşmesi ile belirli süreli iş sözleşmesi kapsamında Rusya Federasyonu kanunlarına tâbi olarak istihdam edildiğini, davacının yurt dışı iş sözleşmesinden kaynaklanan alacaklarının Rusya Federasyonu hukukuna göre değerlendirilmesi gerektiğini, dava konusu alacakların zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Uluslararası İnş. Yat. San. Tic. AŞ vekili cevap dilekçesinde; müvekkili ile davacı arasında iş ilişkisi bulunmadığını, dava konusu alacakların zamanaşımına uğradığını, davacının taleplerinin çalıştığı ülke mevzuatına göre değerlendirilmesi gerektiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
Ankara 1. İş Mahkemesinin 10.09.2019 tarihli ve 2018/121 Esas, 2019/434 Karar sayılı kararıyla; aynı orginazasyon kapsamında iş yapan davalıların, emsal işçilerin dosyalarında verilen kararlar gözetilerek dava konusu işçilik alacaklarından müştereken ve müteselsilen sorumlu oldukları, Türk vatandaşı olan davacı hakkında Türk hukukunun uygulanması gerektiği, yapılan işin niteliğine göre taraflar arasındaki ilişkinin belirsiz süreli iş sözleşmesine dayandığı, davacının 23.02.2000-15.07.2015 tarihleri arasında, toplam 8 yıl, 6 ay, 25 gün süreyle, davalılara ait yurt dışı işyerlerinde çalıştığı, yapılan işin niteliği, geçmiş tecrübesi ve emsal nitelikli kesinleşmiş karar suretleri birlikte değerlendirilerek, davacının tazminata esas çıplak ücretinin net 1.800,00 USD kabul edildiği gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı ve davalılar vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 18.11.2021 tarihli ve 2019/3943 Esas, 2021/2773 Karar sayılı kararıyla; davalılardan ... Şirketinin diğer davalının Rusya'da çalışabilmek için Rusya kanunlarına göre kurulması zorunlu Şirketi olduğu, davalılar arasında organik bağ olmakla davacı alacaklarından müştereken ve müteselsilen birlikte sorumlu oldukları, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'un (5718 sayılı Kanun) 5 ve 27 nci maddeleri uyarınca uyuşmazlığın Türk hukuk mevzuatına göre çözümlenmesinde isabetsizlik olmadığı; ancak davacının ücretinin hatalı brütleştirildiği gerekçesiyle davacı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddi, davalılarının istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı ve davalılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
2. Dairemizin 29.03.2022 tarihli ve 2022/1838 Esas, 2022/4098 Karar sayılı ilâmı ile; davacının 23.02.2000-15.01.2010 tarihleri arası çalışmaları yönünden yabancılık unsuru mevcut ise de taraflar arasında hukuk seçimi anlaşması yapıldığına dair bir iş sözleşmesi bulunmadığından anılan dönemde Türk hukukunun ve 4857 sayılı İş Kanunu (4857 sayılı Kanun) hükümlerinin uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı; ancak davacının 18.11.2013-15.07.2015 tarihleri arası Rusya’da yaptığı çalışmalar yönünden taraflar arasında bir hukuk seçimi anlaşması bulunduğundan, ilgili dönemde Rusya hukukunun uygulanması gerektiği, yine davacının 12.04.2013-10.07.2013 tarihleri arası dönemde davalılar nezdinde çalıştığının ispatlanamadığı gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. Bölge Adliye Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; dosyanın bilirkişiye tevdi edilmesiyle Rusya Federasyonu mevzuatı uygulanmak suretiyle rapor aldırıldığı, bozma öncesi yargılamada alınan bilirkişi raporu doğrultusunda 22.08.2019 tarihli ıslah dilekçesi ile davacı tarafın kıdem ve ihbar tazminatı taleplerini artırdığı, bozma sonrası yapılan yargılama esnasında aldırılan ek bilirkişi raporu sonrası davacı tarafın 23.06.2023 tarihli fazla çalışma ile ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacak talepleri yönünden talep artırım dilekçesi sunduğu, bu taleplerinin belirsiz alacak davasına konu edilmesi nedeniyle dosya kapsamında yer alan 24.05.2023 tarihli bilirkişi raporu esas alınarak talep artırım dilekçesine de değer verilerek davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı ve davalılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili; Rusya hukukunda ihbar tazminatının bulunduğunu, bu nedenle yabancı hukuk uygulanmasını kabul anlamına gelmemekle birlikte davacının ihbar tazminatının reddedilmesinin isabetli olmadığını, hükme esas alınan bilirkişi raporunda Türk hukukuna göre hesaplanan giydirilmiş brüt ücretin hatalı olduğunu, davacının fazla çalışma, hafta tatili ile ulusal bayram ve genel tatil alacağının ispatında tanık beyanlarına itibar edilmediğini belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı ... Şirketi vekili; Rusya hukukuna göre dava konusu alacakların 3 aylık hak düşürücü süresinde talep edilmediğinden reddi gerektiğini, davacının iş sözleşmesinin belirli süreli olduğunu ve sözleşmenin süresinin sona erdiğini, bu nedenle dava konusu kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanılamayacağını, davacının hizmet süresinin ve ücretinin hatalı olduğunu, tanıkların menfaat birliği içinde olduğunu, davacının ikinci ıslah dilekçesine itibar edilemeyeceğini belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
3. Davalı ... Uluslararası İnş. Yat. San. ve Tic. AŞ vekili temyizinde; Rusya hukukuna göre dava konusu alacakların 3 aylık hak düşürücü süresinde talep edilmediğinden reddi gerektiğini, Rusya hukukdan ihbar tazminatının düzenlenmediğini, müvekkili Şirkete husumet yöneltilemeyeceğini, davacının iş sözleşmesinin belirli süreli olduğunu ve sözleşmenin süresinin sona erdiğini bu nedenle dava konusu kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanılamayacağını, davacının hizmet süresinin ve ücretinin hatalı olduğunu, tanıkların menfaat birliği içinde olduğunu, davacının ikinci ıslah dilekçesine itibar edilemeyeceğini belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık; iş sözleşmesine ilgili dönem için Rusya hukukunun doğru uygulanıp uygulanmadığı, zamanaşımı, hizmet süresi ve ücretin tespiti, kıdem ve ihbar tazminatları, fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacaklarının ispat ve hesabı noktalarında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 5718 sayılı Kanun'un 2, 5, 8, 24, 27, 40 ve 44 üncü maddeleri.
3. 5718 sayılı Kanun'un "Zamanaşımı" kenar başlıklı 8 inci maddesi şöyledir:
"Zamanaşımı, hukukî işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir."
4. Rusya Federasyonu İş Kanunu'nun 178, 180 ve 392 nci maddeleri.
5. 4857 sayılı Kanun'un 11, 17, 25 ve 32 nci maddeleri ile ek 3 üncü maddesi, geçici 8 inci maddesi, 120 nci maddesi atfıyla hâlen yürürlükte olan mülga 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14 üncü maddesi.
6. Dairemizin 21.09.2023 tarihli ve 2023/13415 Esas, 2023/12542 Karar sayılı; 22.05.2023 tarihli ve 2023/9196 Esas, 2023/7471 Karar sayılı ilâmları.
3. Değerlendirme
1. Temyizen incelenen Bölge Adliye Mahkeme kararında ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı ve bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; taraf vekillerinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Bölge Adliye Mahkemesince bozma ilâmına uyularak yargılama sonucunda; 18.11.2013-15.07.2015 tarihleri arasındaki son çalışma dönemi yönünden bir hukuk seçimi anlaşması bulunduğundan Rusya hukukunun uygulanması gerektiği belirtilerek dava konusu alacakların kısmen kabulüne karar verilmiştir.
3. Maddi hukukun bir müessesesi olan zamanaşımı, 5718 sayılı Kanun'un 8 inci maddesi uyarınca hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir. Hakkın özüyle bağlantılı olması nedeniyle hak düşürücü sürelerin de hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanacak hukuka tâbi olduğu kabul edilmelidir (Vahit Doğan, Milletlerarası Özel Hukuk, Ankara, 2022, s.315; Gülin Güngör, Türk Milletlerarası Özel Hukuku, Ankara, 2021, s.127).
4. İş sözleşmesinden doğan taleplerde, talebin tâbi olduğu hukukun (esasa uygulanan hukuk) zamanaşımı ve hak düşürücü süre bakımından da yetkili olduğu dikkate alındığında Rusya Federasyonu İş Kanunu'nun bu konudaki hükümlerinin uyuşmazlıkta uygulanması, 5718 sayılı Kanun'un 2 ve 8 inci maddelerinin bir gereğidir.
5. Rusya Federasyonu İş Kanunu'nun 392 nci maddesinde sözü edilen mahkemeye başvurma süreleri, hak düşürücü süre niteliğinde olup resen dikkate alınmalıdır. Davacının iş sözleşmesinin fesih tarihinin 15.07.2015, dava tarihinin ise 08.05.2018 olduğu dikkate alındığında; açılan davanın Bölge Adliye Mahkemesince süresinde olduğunun kabulü hatalı olmuştur. Bölge Adliye Mahkemesince; davacının 18.11.2013-15.07.2015 tarihleri arasındaki son çalışma dönemi yönünden davanın hak düşürücü süre içerisinde açılmadığının ve bu dönem yönünden dava konusu taleplerinin reddine karar verilmesi gerektiği gözetilmeden karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
6. Davacının 23.02.2000-15.01.2010 tarihleri arası çalışmaları yönünden Türk hukukunun ve 4857 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanması hususunun bozma kapsamı dışında bırakıldığı ve bu döneme ilişkin ihbar tazminatı talebinin reddine karar verilmesinin isabetli olmadığı anlaşılmış olup Bölge Adliye Mahkemesince davacının 23.02.2000-15.01.2010 tarihleri arası dönem yönünden kıdem ve ihbar tazminatlarının hesaplanarak hüküm altına alınması gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA,Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgililere iadesine,Dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,11.12.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.