"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/3285 E., 2022/3009 K.
DAVA TARİHİ : 12.07.2021
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 9. ... Mahkemesi
SAYISI : 2021/222 E., 2022/453 K.
Taraflar arasındaki işkolu tespitine itiraz davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı Sağlık Bakanlığı (Bakanlık) vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı Bakanlık vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili işyerinin İşkolları Yönetmeliği'nin 16 sıra numaralı gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve depoculuk işkollarında yer aldığının belirlendiğini, oysaki müvekkili Şirketin işyerlerinde yaptığı işlerin, verdiği hizmetlerin gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve depoculuk işkolu ile hiçbir ilgisi bulunmadığı, müvekkili Şirketin işyerinde/işyerlerinde yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkoluna girdiğinin görüleceğini, 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunun alt sınıflarında 49.41.01 “Karayolu ile şehir içi yük taşımacılığı” 99.09.05 “Hamallık Hizmetleri” şeklinde belirlendiğini, müvekkili Şirketin iştigal konusu da hammaliye ve taşımacılık faaliyeti olduğundan Bakanlıkça eksik inceleme ve hatalı değerlendirme sonucu işkolunun yanlış olarak tespit edildiğini iddia ederek 2021/93 sayılı karar ile yayımlanan 16 numaralı gemi yapım ve deniz taşımacılığı, ardiye ve depoculuk işkolu tespit kararının iptali ile müvekkili Şirketin faaliyet alanının 15 sıra numaralı taşımacılık işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı Bakanlık vekili cevap dilekçesinde; davanın süresinde açılıp açılmadığının tespiti ile süresinde açılmamış ise usulden reddini talep ettiklerini, işyerinin girdiği işkolunun işyerinde yürütülen asıl işe göre belirlendiğini, mülkiyeti ... Ticaret AŞ unvanlı işyerine ait olan "Alaşarköy Mah. 12. Ada Sk. A Blok Apt. No: 13 Osmangazi/..." adresindeki teftişe konu işyerine yapılan ... olarak Ülke çapındaki tedarikçi firmalardan satın alınan malların tedarikçi firmaya ait araçlarla dağıtım merkezine getirildiğini, burada malların indirme sayım ve kayır işlemleri sonucunda sınıflandırılarak siparişi bulunan mağazalara iletilmek üzere tekrar anlaşmalı araçlarla gönderildiğini, ürünlerin mağazalara gönderilinceye kadar depoda stoklandığını, bu bağlamda bozulma ihtimali yüksek ürünlerin (yaş sebze, meyve, şarküteri ve süt ürünleri gibi) aynı gün içerisinde diğer ürünlerin ise 1 gün ila 174 gün arasında değişen sürelerde bekledikten sonra mağazalara teslim edildiğini, mağazalardan iade edilen ürünlerin aynı araçlarla geri getirilerek imha işlemlerinin yapılabilmesi amacıyla transfer araçlarıyla dağıtım merkezinden gönderildiğini, işyerinde istihdam edilen işçilerin tamamının söz konusu yükleme, boşaltma, sayma, iade ve depo içi sevkiyat işlerinde çalıştırıldıklarını, incelenen kayıt ve belgeler ile işyerinin fiziki olarak incelenmesi neticesinde işyerinde ağırlıklı olarak yapılan ve asıl ... olarak nitelendirilen işin depo içerisinde yapılan işler olduğunun anlaşıldığını, bu nedenle ... kodları ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) işkolu kodu dikkate alındığında işyerinin İşkolları Yönetmeliği'nin eki işkolları listesinde yer alan 16 sıra numaralı gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk işkolunda bulunduğu kanaatine varıldığını, teftiş esnasında tutulan tutanakta da belirtildiği üzere Şirketin ana sözleşmesinde amaç ve konusunun başlıca taşımacılık olarak belirlendiğini, yine faaliyet belgesinde işyerinin faaliyet konusunun Şirket her türlü gıda maddelerinin, yaş sebze ve meyvelerin, tahıl hububat ve bakliyat şeker ve şekerden mamüllerin, et, süt ve mamül gıda maddelerinin, gıda sanayinde kullanılan mayalanmış konservelenmiş gıdaların, alkollü ve alkolsüz içkilerin, kaynak ve memba sularının paketlenmesi, hammaliye, indirme, boşaltma ve nakliye işlerini yapmak, yaptırmak ve 09.11.2016 tarihinde tescil edilen tadil tasarısında yazılı olan diğer işler olduğunun tespit edildiğini, söz konusu işyerlerinin tespit edilen işkolunda faaliyet gösterdiğinin açık ve net olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Diğer davalı, davaya cevap vermemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davalı işverenin tüm faaliyetinin karayolu ile gerçekleştiği, hiçbir biçimde deniz ya da iç suyolu ile taşıma yapılmadığı, tedarikçilerden karayolu ile gelen gıda, malzeme ve ürünün depolarda tasnif edilip ayı gün yada ertesi gün dava dışı şirket şubelerine teslim edildiği, tüm bu sevkiyatın karayolu ile yapıldığı, alt kollarda belirlenen işlerin incelenmesinde ise Şirketin faaliyetinin gemi yapımı, deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk kapsamında değerlendirilmesinin mümkün olmadığı, bu hâli ile davacı Şirketin faaliyet konusunun açıkça taşımacılık olduğu, kullanılan araçların, malzemelerin, irsaliye ve faturaların bu durumu desteklediği anlaşılmakla 08.....2022 tarihli bilirkişi raporunda yapılan tespite itibar edildiği gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Bakanlık vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı Bakanlık vekili istinaf dilekçesinde; İlk Derece Mahkemesince verilen kararın usul ve kanuna aykırı olduğunu ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını istemiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davacı Şirketin bilirkişi raporunda belirtildiği şekliyle, SGK işe giriş bildirgelerinde işkolunun 5224 kargo yükleme boşaltma hizmetlerine girdiğinin tescil edildiği, tespiti istenilen işyerinin depo olduğu, çalışanların ağırlıklı kısmının ve işin niteliğinin depoculuk ve buna bağlı olarak da karayolunda taşıma ve nakliye işi olduğu belirlenmekle yapılan işlerin taşımacılık işkolu alt sınıflarına girdiği, davacı işyerine ait işyerinin İşkolları Yönetmeliği’nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer aldığının anlaşılmasına göre de İlk Derece Mahkemesi kararı yerinde olduğu gerekçesiyle istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Bakanlık vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı Bakanlık vekili temyiz dilekçesinde; rapora karşı itirazlarının hiç dikkate alınmadığını, işkollarının belirlenmesinde temel ölçütün yapılan işin niteliği olduğunu, işyerinin bir depo olduğu konusunun tartışmasız olduğunu, 16 sıra numaralı gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk işkoluna giren işler listesine bakıldığında “52.10 Depolama ve Ambarlama” alt başlığının bu duruma uyduğunun açık ve net olduğunu, oysa 15 sıra numaralı taşımacılık işkoluna giren işlere bakıldığında söz konusu işyerinin durumuna uyan bir tanımın bulunmadığının görüleceğini, söz konusu işyerinin bir nakliye firması olarak faaliyet göstermediğini, asıl işin niteliğinin depoculuk olduğunu, taşımacılık kısmı ise yalnızca şubelere mal tesliminden ibaret olduğundan Mahkemenin tespit kararının usul ve kanuna aykırı olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu'nun (6356 sayılı Kanun) 4 üncü ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6356 sayılı Kanun’un "Kuruluş serbestisi" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“ (1) ... Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.
...”
2. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:
“...Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu ... artık asıl işveren yönünden yardımcı ... olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl ... kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir. ...”
4. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 inci maddesi ise şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu ... sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu ... sözleşmesini etkilemez.”
5. 19.12.2012 tarihli ve 28502 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşkolları Yönetmeliği’nin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“(1) Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.”
6. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Uyuşmazlık, işkolu tespitine itiraz istemine ilişkin olup ... toplu ... hukukundaki normatif düzenlemelerde işkolu kavramı önemli bir yer tutmaktadır. 6356 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesine göre sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunurlar. İşkolunun belirlenmesi konusunu düzenleyen 6356 sayılı Kanun'un 5 inci maddesine göre işkolu tespiti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılacaktır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılan tespit ile ilgili kararın Resmî Gazete'de yayımlanmasını müteakip bu tespite karşı ilgililer, on beş gün içinde dava açabilir. Belirtilen süre hak düşürücü süredir.
2. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre işkolları, Kanun'a ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir. Maddenin ikinci fıkrasına göre ise bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de asıl işin girdiği işkolundan sayılır. Yine aynı maddede, bir işkoluna giren işlerin neler olacağının, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak yönetmelikle düzenleneceği belirtilmiştir.
3. İşkolu kavramı sendikaların faaliyet alanlarını belirleyen temel bir öğedir. Birbirine benzer işler bir hukuki kalıp altında toplu ... hukukuna sunulmaktadır. İşkolu tespitinde birim olarak işyerinin esas alınacağı normatif düzenlemelerin tartışmasız bir sonucudur. 4857 sayılı ... Kanunu'nun 2 nci maddesinin gerekçesinde işyeri; teknik bir amaca, diğer bir deyişle mal ve hizmet üretimine yönelik ve değişik unsurlardan meydana gelen bir birim olarak belirtilmiştir. İşyerinin sınırlarının saptanmasında işyerine bağlı yerler ile eklentiler ve araçların bir birim kapsamında oldukları belirtildikten sonra özellikle bir işyerinin mal ve hizmet üretimi için ayrı bir alanı da kullanması hâlinde bunların ... işyeri mi yoksa birbirinden bağımsız işyerleri mi sayılacağı konusunda amaçta birlik, aynı teknik amaca bağlı olarak üretimde bulunma, nitelik yönünden bağlılık ile yönetimde birlik ve aynı yönetim altında örgütlenmiş olma koşullarının aranacağı düzenlenmiştir.
4. İşkolu tespit davalarında, her işverenin işyerinin bağımsız işyeri olarak kabul edilip o işyerinde yapılan işlerin niteliği itibarıyla işkolu tespiti gerekir. Alt işverenin işkolu tespiti asıl işverenin yaptığı işe göre belirlenmez. Alt işverenin işkolu tespitinin, asıl işverenden ayrı olarak yapılması gerektiği gibi alt işverene ait işyerinde yapılan işlerin, asıl işverene ait işyerinde yapılan işlere yardımcı ... olarak değerlendirilmesi de doğru olmaz. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasında öngörülen, bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işlerin de asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılacağı kuralı, bir işyeri sınırları ve organizasyonu içerisinde yürütülen işler için önem taşır. Yoksa birbirinden ayrı işyerlerinde farklı işkoluna giren işler yapılıyorsa asıl ... yardımcı ... kavramı geçerli olmaz. Alt işveren işçileri ise alt işverene ait bağımsız işyeri çalışanları olduklarından, bağlı bulundukları işkolunun, asıl işverenden ayrı olarak belirlenmesi gerekir. Nitekim 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin gerekçesinde “Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu ... artık asıl işveren yönünden yardımcı ... olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl ... kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir.” şeklinde anılan durum açık olarak belirtilmiştir.
5. Bu genel açıklamalar ışığında temyiz itirazlarının değerlendirilmesi gerekmektedir.
6. Somut uyuşmalıkta; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 30.....2021 tarihli ve 31527 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2021/93 sayılı kararı ile M.B.M. Taşımacılık Tem. Hiz. Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti. unvanlı işverene ait 13288593.016 SGK sicil numaralı işyerinde Ülke çapındaki tedarikçi firmalardan satın alınan malların indirme, sayım ve kayıt işlemleri sonucunda sınıflandırıldığı, ürünlerin siparişi bulunan mağazalara gönderilinceye kadar depoda stoklandığı, ağırlıklı olarak yapılan ve asıl ... olarak nitelendirilen işin depo içerisinde yapılan işler olduğu, bu nedenle yürütülen faaliyetlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 16 sıra numaralı gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk işkolunda yer aldığı tespiti yapılmış; akabinde de eldeki dava ile bu işkoluna yapılan itiraz üzerine İlk Derece Mahkemesince söz konusu işyerinin faaliyet konusunun açıkça taşımacılık olduğu gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
7. Dosya kapsamındaki inceleme raporunda; işkolu tespitine konu işyerinde ... Mağazalarına transfer edilmek üzere tedarikçi firmalardan temin edilen ürünlerin mağazalara teslim edilinceye kadar stoklandığı ve ihtiyaç duyulan malların sevkiyat işlemlerinin yapıldığı, bu bağlamda mağazalardan gelen ihtiyaçlar doğrultusunda bozulma ihtimali yüksek ürünlerin kısa sürede, dayanıklı malların ise bir müddet sonra stok alanından çıkışlarının yapıldığı tespit edilmiş ve bu kapsamda ifadesi alınan işveren vekili de malların taşındığı tırların Şirkete ait olmadığını açıkça beyan etmiştir. Keza yapılan inceleme neticesinde bu işyerinde istihdam edilen işçilerin tamamının ise yükleme, boşaltma, sayma, iade ve depo içi sevkiyat işlerinde çalıştıkları belirlenmiştir.
8. Dosyadaki ifadelerden, davalı Bakanlıkça yaptırılan inceleme ile yargılama safhasındaki keşif delilinden tespite konu işyerinin depo olarak kullandığı sabit olup aksi bir iddia ve ispatın bulunmadığı anlaşılmaktadır.
9. Nitekim yargılama safhasında alınan bilirkişi raporunda da tespiti istenen işyerinin depo olduğu ve çalışanların ağırlıklı kısmının ve işin niteliğinin depoculuk olduğuna ilişkin bir tespit ve değerlendirmenin de yapıldığı görülmüştür.
10. Buna karşın hükme esas alınan bilirkişi raporunda tespite konu işyerinde depoculuk faaliyetine bağlı olarak karayolunda taşıma/nakliye işi olduğu, ancak bu yapılan işlerin gemi yapımı ve deniz taşımacılığı ve bu tanımla bağlı işler içinde yer almadığından yapılan işkolu tespitinin yerinde olmadığı değerlendirilmiştir. Ancak bu değerlendirme İşkolları Yönetmeliği'ne göre isabetsizdir.
11. 19.12.2012 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşkolları Yönetmeliği'ne ekli listede, 16 sıra numaralı gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk işkolunda yer alan sınflar arasında "52.10 Depolama ve ambarlama"nın yer aldığı ve burada depolama faaliyetlerinin suyolu üzerinden yapılmasına ilişkin sınırlandırıcı bir tanımlamanın da yapılmadığı görülmektedir.
12. Yine İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer alan sınıf ve alt sınıflandırmalarda da depoculuk faaliyetine yer verilmemiştir.
13. Hâl böyle iken işkolu tespitine konu işyerindeki faaliyetin 16 sıra numaralı gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk işkolunda yer alan sınflar arasındaki "52.10 Depolama ve ambarlama" kapsamında yer aldığı açıktır. Bu düzenleniş şekline göre Derece Mahkemelerinin aksi yöndeki değerlendirmeleri hukuken isabetsizdir.
14. Açıklanan bu maddi ve hukuki olgulara göre ... tarafından yayımlanan işkolu tespit kararı isabetli olduğundan davanın reddine karar verilmesi gerekmektedir.
15. Belirtilen sebeplerle, 6356 sayılı Kanun'un 5 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca hükümlerin bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
VI. HÜKÜM
Açıklanan sebeplerle;
Yukarıda tarih ve sayısı belirtilen İlk Derece Mahkemesi kararı ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
1. Davanın REDDİNE,
2. Karar tarihi itibarıyla alınması gerekli olan 179,90 TL harçtan, peşin alınan 59,30 TL harcın mahsubu ile bakiye 120,60 TL harcın davacıdan tahsili ile Hazineye irat kaydına,
3. Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalı ... Bakanlığının yaptığı 349,00 TL yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalı Bakanlığa ödenmesine,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi'ne göre 9.200,00 TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalılara verilmesine,
5. Yatırılan gider avanslarından varsa kullanılmayan bakiyelerinin ilgili tarafa iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
15.02.2023 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.