"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 33. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/277 E., 2022/498 K.
DAVA TARİHİ : 05.02.2019
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 39. ... Mahkemesi
SAYISI : 2019/52 E., 2020/615 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı ... ... AŞ vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı ... ... AŞ vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin 17.....2015-08.12.2018 tarihleri arasında davalılar Proyap İnşaat AŞ (Proyap Şirketi) ve Doranet ... İnş. AŞ (Doranet Şirketi) bünyesinde ... makinesi operatörü olarak çalıştığını, asıl işveren ... ... AŞ'nin uzmanlık gerektiren altyapı işleri için Proyap Şirketi ile anlaştığını, Proyap Şirketinin de Doranet Şirketi ile anlaştığını, bu nedenle davalılar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunduğunu ileri sürerek ödenmediğini iddia ettiği fazla çalışma, hafta tatili, ... bayram ve genel tatil ile ücret alacağının davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... Şirketi vekili cevap dilekçesinde; Şirketin erişim şebekeleri bakım ve onarım sözleşmesi kapsamında üstlendiği işin bir kısmını anahtar teslim ... olarak diğer davalı Doranet Şirketine devrettiğini, davacının Doranet Şirketi ile sözleşme imzaladığını, devredilen ... bakımından müvekkili Şirketin bir sorumluluğu bulunmadığını, davacı ile aralarında işçi işveren ilişkisi bulunmadığını, müvekkili Şirkete husumet yöneltilemeyeceğini savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... ... AŞ vekili cevap dilekçesinde; zamanaşımı def'i ve husumet itirazında bulunarak davanın belirsiz alacak davası olarak açılamayacağını, müvekkili Şirketin ihale makamı konumunda olduğunu, diğer davalı Şirketler ile arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmadığını, davacının işverenlerinin diğer Şirketler olduğunu, dava konusu işi ihale ile Proyap Şirketinin aldığını, işbu Şirketin diğer davalı Şirket ile sözleşme imzaladığını, müvekkili Şirketin sorumluluğu bulunmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
3. Davalı Doranet Şirketi, cevap dilekçesi sunmamıştır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davalılar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunduğunun anlaşıldığı, davacının ücret alacaklarının ödendiğinin davalı tarafça ispatlanamadığı ve davacının talep ettiği ücret alacaklarına ha kazandığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... ... AŞ vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı ... ... AŞ vekili; davacının ... ... AŞ işçisi olmadığını, davalı Şirketin ihale makamı olduğunu, erişim şebekesi yapım işinin anahtar teslimi yoluyla diğer davalılardan Proyap Şirketine verildiğini, müvekkili Şirket ile diğer davalılar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi olmadığını, davacının muhatabının diğer davalı Şirket olduğunu, davacının ücretinin de hatalı belirlendiğini, tanıkların davacı ile menfaat birliği içinde olduğunu belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması ve davanın reddine karar verilmesi istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; yapılan işin niteliği ve deliller dikkate alındığında davalı ... ... AŞ'nin asıl işveren olduğu ve bu itibarla asıl işverenin işçinin alacakları yönünden sorumlu tutulmasının isabetli olduğu, tanıkların husumetli olmasının ... başına beyanlarının hükme esas alınamayacağını gerektirmediği, emsal dosya içerikleri gözetildiğinde işyerinde fazla çalışma yapıldığı, tatil günlerinde çalışıldığı, davacının yaptığı ..., kıdemi, emsal ücret ve tanık beyanları gözetilerek tespit edilen aylık ücretinin de dosya kapsamı ile uyumlu olduğu gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı ... ... AŞ vekili; istinaf dilekçesinde ileri sürülen gerekçeleri tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması ve davanın reddine karar verilmesi istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davalılar arasındaki ilişkinin hukuki niteliği ile bu bağlamda ... ... AŞ'nin sorumluluğu noktasında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1. 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 2 nci maddesinin yedinci fıkrası,
2. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 07.02.2019 tarihli ve 2015/29718 Esas, 2019/2927 Karar sayılı kararının ilgili kısmı şu şekildedir:
"...
Alt işverene verilen ..., işyerinde mal veya hizmet üretiminin yardımcı işlerinden olmalıdır. Asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi durumunda ise, verilen ... işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir ... olmalıdır.
Asıl alt işveren ilişkisinin gerçekleşmesi için, asıl işverenin mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işi yada asıl işin bir bölümünü alt işverene vermesi gerekir. Verilen ..., mal veya hizmet üretimine ilişkin olmayan bir ... ise, bu tür bir ilişki doğmaz.
Alt-asıl işveren arasındaki ilişki, niteliğine göre, eser, taşıma, kira gibi sözleşmelere dayanır. Alt işveren üstlendiği işi sözleşme koşulları doğrultusunda, ama kendi adına ve bağımsız bir biçimde yürütür. Çalıştırdığı işçilerle kendi adına ... sözleşmesi yapar; gerekli talimatları verir; işçilere ücretlerini kendisi öder; ücret bordrolarını düzenler; SSK primlerini yatırır.
Öncelikle asıl ..., yardımcı ... ve anahtar teslimi ... kavramları üzerinde durmak gerekir.
Asıl ..., mal ve hizmet üretiminin esasını oluşturan iştir ve bu ... doğrudan üretim organizasyonu içinde yer alır ve üretimin zorunlu unsurdur. Asıl işverenin faaliyet alanına göre belirlenir.
Yardımcı ..., işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin olmakla beraber, doğrudan üretim organizasyonu içerisinde yer almayan, üretimin zorunlu bir unsuru olmayan, ancak asıl ... devam ettikçe devam eden ve asıl işe bağımlı olan iştir.
Anahtar teslimi işten bahsedilmesi için;
Alt işverenin asıl işverenden aldığı işin,
Asıl işverenin sigortalı çalıştırdığı işe göre ayrı ve bağımsız bir nitelik taşıması,
İşyerindeki üretimle ilgisinin olmaması veya asıl işin tamamlayıcısı niteliğinde bulunmaması, verilen işin asıl ... yada yardımcı ... niteliğinde olmayıp, başkaca bağımsız bir ... olması gerekir.
Burada önemli olan asıl işverene ait “...” kavramının hangi ... olduğudur. Asıl işverene ait olan ve alt işverenin yapacağı ..., asıl işverenin ürettiği mal ve hizmet süreci içinde veya tamamlayıcı olmalıdır.
İşin bir bölümünde işçi çalıştırmayan, işin tamamını anahtar teslimi ve ihale yolu ile başkasına devreden ve işten elini çeken kişi asıl işveren olarak nitelendirilemez.
Görüldüğü gibi anahtar teslimi işte, işverenin asıl faaliyet alanı olan mal ve üretim alanı dışında bir yapım işi söz konusudur.
..."
3. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 21.....2022 tarihli 2022/4626 Esas, 2022/8090 Karar sayılı kararında 4857 sayılı Kanun'un 36 ncı maddesinin kapsamı şöyle açıklanmıştır:
" ...
2. 4857 Sayılı Kanun’da, kamu kurumları ve kuruluşları bakımından ücretin korunması kapsamında özel bir sorumluluk hâli öngörülmüştür. Bu çerçevede Kanun'un 36 ncı maddesinde, “Kamu makamlarının ve asıl işverenlerinin hak edişlerinden ücreti kesme yükümlülüğü” başlığı altında “Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler veya kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar; asıl işverenler müteahhide verdikleri her türlü bina, köprü, hat ve yol inşası gibi yapım ve onarım işlerinde çalışan işçilerden müteahhit veya taşeronlarca ücretleri ödenmeyenlerin bulunup bulunmadığının kontrolü, ya da ücreti ödenmeyen işçinin başvurusu üzerine, ücretleri ödenmeyen varsa müteahhitten veya taşeronlardan istenecek bordrolara göre bu ücretleri bunların hakedişlerinden öderler” şeklinde kurala yer verilmiştir.
3. İhale makamı olan kamu kurumunun, her hak ediş dönemine ilişkin üç aylık ücretten sorumluluğu, kanundan doğan bir sorumluluktur. Yukarıda değinildiği gibi ihale makamı için öngörülen bu sorumluluk sadece ilgili hükümde belirtilen kamu kurum ve kuruluşlarıyla sınırlıdır.
..."
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı ... ... AŞ vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Taraflar arasındaki uyuşmazlık, davalılar arasındaki hukuki ilişki ve bu ilişkinin davaya etkisi noktasındadır.
3. Davalı ... ... AŞ ile davalı ... Şirketi arasında 22.07.2014 tarihinde erişim şebekeleri yapım sözleşmesi imzalanmış olup sözleşmenin 2 nci maddesinde sözleşme konusu; "... bu sözleşme, bir çerçeve yapım sözleşmesi niteliğinde olup, sözleşmenin konusu, ... ... işyerleri dışında ayrıntıları ek protokollerde belirtilecek olan, fiber optik ve bakır kablolu erişim şebekesi yapım işleri ile proje ve ankastre yapımı işlerinin kısımlar halinde veya bir bütün olarak yapılması ve bu işlerde kullanılacak malzemenin temin edilmesi de dahil ve fakat bunlarla sınırlı olmamak üzere her türlü Erişim Şebekesi yapım işinin Yüklenici tarafından yerine getirilmesi ile tarafların söz konusu işin yerine getirilmesinden doğan hak ve yükümlülükleri ile taraflar arasındaki hesaplaşma esas ve usullerini belirlemektir." şeklinde açıklanmıştır. Sözleşme, 3 yıl sürelidir ve idari şartnamede ihtiyaç duyulması hâlinde bir yıl daha uzatılabileceği kararlaştırılmıştır.
4. Davalı ... Şirketi ile diğer davalı Doranet Şirketi arasında ise 18.08.2014 tarihinde yüklenici sözleşmesi başlığı ile ... ... AŞ ile Proyap Şirketi arasında 22.07.2014 tarihinde imzalanan sözleşme kapsamında belirtilen işlerin yüklenici tarafından yapılması konulu bir sözleşme imzalanmıştır. Davacı, bu sözleşme kapsamında ... makinesi operatörü olarak 17.....2015 tarihinden fesih tarihine kadar çalışmıştır.
5. İlk Derece Mahkemesince, davalı ... ... AŞ ile davalı ... Şirketi arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi olduğu, bu ... kapsamında davalı Doranet Şirketinin de alt yüklenici olarak davalı ... Şirketinden ... aldığı kabul edilmiş ve dava konusu alacaklardan tüm davalılar müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulmuştur.
6. Ne var ki dosya içeriğindeki bilgi ve belgeler ile özellikle davalılar ... ... AŞ ile davalı ... Şirketi arasında düzenlenen sözleşme içeriğinden, ... ... AŞ'nin Anadolu Merkez Bölgesine ait her türlü erişim şebekesi yapım işini, anahtar teslimi suretiyle davalı ... Şirketine verdiği ve davalı ... Şirketinin bu kapsamda sözleşmede belirli olan tüm yapım işlerini yapmayı üstlendiği anlaşılmaktadır.
7. İlgili Hukuk kısmının (3) numaralı paragrafında yer verilen Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin kararında da vurgulandığı üzere, 4857 sayılı Kanun'un 36 ncı maddesinde ihale makamı için öngörülen sorumluluk sadece ilgili hükümde belirtilen kamu kurum ve kuruluşlarıyla sınırlıdır. Davalı ... ... AŞ ise özel hukuk tüzel kişisi olduğundan Şirketin, bu madde hükmüne göre ücret alacağı yönünden de herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır.
8. Hâl böyle olunca davalı ... ... AŞ yönünden davanın husumet yokluğu nedeniyle reddine karar verilmesi gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz harcının istek halinde davalı ... ... AŞ'ye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
21.03.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.