"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; asıl davanın ve birleşen davaların kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1. Davacı vekili asıl dava dilekçesinde; müvekkilinin davalı Belediyenin toplu taşıma araçlarında şoför olarak çalıştığını, davacının çalıştığı işin organizasyonunun tamamen davalının kontrol ve idaresinde yürütüldüğünü, davacının davalı işyerinde örgütlü ve yetkili olan ... Sendikasına üye olduğunu, fakat muvazaalı bir biçimde yüklenici firmaların işçisi olarak gösterildiğinden sendika ile davalı Kurum arasında imzalanan toplu ... sözleşmesi ve 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun İkinci Maddesinin Kaldırılması Hakkında Kanun'dan (6772 sayılı Kanun) faydalanamadığını, müvekkilinin muvazaalı olarak alt işveren işçisiymiş gibi gösterildiğini, bu uygulama ile kendisi ile aynı konumda olan beraber çalıştığı Belediye kadrolu elemanı olarak çalışan işçinin ücretinden az ücret almak toplu ... sözleşmesinin bu işçilere sağladığı bilet, prim, yol parası, ikramiye, yıllık izin ... sayısı gibi kazanımları ve 6772 sayılı Kanun'un sağladığı hakları alamaması nedeniyle mağdur olduğunu ileri sürerek eksik ödenen fark ücret alacağı, ilave tediye alacağı, ikramiye, fazla çalışma, ... ... ve genel tatil, hafta tatili, yıllık izin, asgari geçim indirim alacağı, aile yardımı, yemek yardımı, yol yardımı, eğitim yardımı, çocuk yardımı, giyim yardımı, yakacak yardımı, ek gıda yardımı ve bilet ücreti (direksiyon primi) alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
2. Davacı vekili birleşen ... 3. ... Mahkemesinin 2018/515 Esas sayılı dosyanın dava dilekçesinde; davacının ... sözleşmesine haklı bir sebep olmaksızın son verildiğini ileri sürerek kıdem ve ihbar tazminatı ile ... yardımı, risk ve sorumluluk zammı ve kart38 bilet ücreti alacaklarının davalıdan tahsilini talep etmiştir.
3. Davacı vekili birleşen ... 3. ... Mahkemesinin 2021/378 Esas sayılı dosyanın dava dilekçesinde; İşe iade davası sonucunda işe iade başvurularına rağmen davalının davacıyı işe başlatmadığını, bunun yerine bir kısım işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre ücretine yönelik ödeme yapıldığını, Yargıtayın bozma ilamına göre kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık izin ücreti talepli davaların hak doğmadan açılmış olması sebebi ile usulden reddine karar verileceğinden bu nedenle bu dava ile hizmet süresine 4 ay eklenerek hesaplanacak kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık izin ücretinin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili asıl davaya cevap dilekçesinde; alacak kalemlerinin zamanaşımına uğradığını, davacının yüklenici firma işçisi olduğunu, bu nedenle davanın husumet yokluğu nedeniyle reddine karar verilmesi gerektiğini, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun (5393 sayılı Kanun) 14 üncü maddesinde ulaşım hizmetinin belediyelerin görev ve sorumlulukları arasında sayıldığını, İdare olarak birçok hizmette taşeron firmalar ile alt işveren ilişkisi kurulduğunu, yapılan alt işveren ilişkisinin kanunen geçerli olduğunu, davacının muvazaa iddiasının hukuka aykırı olduğunu, alt işveren ile 5393 sayılı Kanun çerçevesinde hukuki ve yasal bir alt işveren asıl işveren ilişkisi kurulduğunu savunarak davanın reddini istemiş, yargılama sırasında birleşen davalara ilişkin olarak da birleşen davayı kabul etmediklerini ve ayrıca birleşen ... 3.... Mahkemesinin 2021/378 Esas sayılı dosyasına ilişkin derdestlik itirazında bulunduklarını belirtmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 26.09.2019 tarihli ve 2017/1396 Esas, 2019/889 Karar sayılı kararıyla; tüm dosya kapsamındaki bilgi ve belgeler, ihale sözleşmeleri, davalıların tâbi olduğu mevzuat birlikte değerlendirildiğinde muvazaaya dayanan bir asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunduğu gerekçesiyle davanın ve birleşen davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin 31.12.2019 tarihli ve 2019/105 Esas, 2019/169 Karar sayılı kararıyla; işveren tarafından gerçekleştirilen feshin haklı veya geçerli bir nedene dayanmadığı, davalılar arasındaki ilişkinin işçi teminine yönelik olduğu, davalılar arasında geçerli bir asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmadığı, ilişkinin muvazaaya dayandığı, davacının ... itibaren davalı Belediyenin işçisi sayılması gerektiği, İlk Derece Mahkemesi tarafından bu hususlarda yapılan tespit ve değerlendirmelerin isabetli olduğu, alacakların zamanaşımına uğramadığı böylelikle davalının istinaf talebinin yerinde olmadığı gerekçesi ile davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 25.03.2021 tarihli ve 2020/5146 Esas, 2021/6989 Karar sayılı ilâmı ile; İlk Derece Mahkemesince davalı ... ile dava dışı hizmet alım sözleşmesi imzalanan Şirketler arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğu gerekçesi ile davacı işçinin davalının taraf olduğu toplu ... sözleşmelerinin tamamından yararlanabileceğinin kabul edildiği, davacının söz konusu toplu ... sözleşmelerinden yararlanması için sendikaya üye olması, üyeliğin işverene bildirilmesi veya dayanışma aidatı kesilmesini talep etmesi gerektiği, davacının muvazaa nedeniyle ... itibaren davalı Belediyenin işçisi sayılmasının başkaca bir işleme gerek kalmaksızın davalı Belediyenin tarafı olduğu toplu ... sözleşmelerinden yararlandırılmasına imkân vermeyeceği gözetilmeksizin dava konusu alacaklara hükmedilmesinin isabetli olmadığı, davacının üyeliğinin hangi tarihte davalı Belediyeye bildirildiği ve toplu ... sözleşmelerinden hangi tarih itibarı ile faydalanabileceğinin belirlenmesi ve sonucuna göre toplu ... sözleşmesinden kaynaklanan fark ücret talepleri ile ilgili bir karar verilmesi gerektiği, dosya içerisinde olmayan toplu ... sözleşmesinin dosya arasına eklenerek denetime elverişli rapor aldırılması gerektiği ve ayrıca davacı tarafça ... 4. ... Mahkemesi’nin 2017/1384 Esas sayılı dava dosyası ile açılan işe iade davasının sonucu Mahkemece araştırılmadığından, Mahkemece bu konuda gerekli araştırma yapılarak, kıdem ve ihbar tazminatları ile yıllık ücretli izin alacağı konusunda bu araştırmanın sonucuna göre açıklanan hususlarda gözetilerek bir karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılmasına, İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; bozma ilâmına uyulduğu açıklanarak bilirkişi raporu aldırıldığı, hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının ücret bordrosunda sendika aidatı veya dayanışma aidatına rastlanmadığı ancak Mart 2017 tarihinden itibaren sair kesinti adı altında yarım yevmiye tutarında kesinti olduğu bu nedenle davacının Mart 2017 itibari ile toplu ... sözleşmesinden faydalanacağının belirtildiği, davacının işe iade davasının kabul edilerek 05.05.2019 tarihinde kesinleştiği, işe iade alacaklarının ödendiğine ilişkin 08.09.2019 tarihli gönderme emrinin sunulduğu, birleşen ... 3. ... Mahkemesinin 2021/378 Esas sayılı dosyasının konusu ile asıl 2021/557 Esas sayılı dosyasının konusunu ve fesih tarihinin farklı olması sebebi ile derdestlik itirazının yerinde görülmediği, birleşen ... 3. ... Mahkemesinin 2018/515 Esas sayılı dosyasında feshe bağlı alacaklar yönünden ... açıldığından kabulü ile kıdem ve ihbar tazminatı talebinin ve aynı gerekçeyle asıl dava yönünden yıllık izin ücretin hukuki yarar yokluğundan reddine karar vermek gerektiği gerekçe gösterilerek asıl ve birleşen davaların kısmen kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili temyiz dilekçesinde; sendika üyelik tarihinden alt işverenin haberdar olmasının , asıl işvereninde haberdar olduğu anlamına geldiğini, müvekkilinin en geç toplu ... sözleşmesinin akdedildiği 01.04.2016 tarihi itibari ile en ... yararlanmaya başlaması gerektiğini, fark ücret ve direksiyon primi alacağının emsal işçiye göre hesaplanması gerektiğinden tüm dönem için hesaplanması yerine sendika üyeliğinin bildirim tarihi esas alınarak hesaplanmasının hatalı olduğunu, vekalet ücretinin de hatalı belirlendiğini ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
2. Davalı vekili temyiz dilekçesinde; davanın zamanaşımı nedeniyle reddine karar verilmesi gerektiğini, davacı ile aralarında ... ilişkisi bulunmadığını, davanın husumetten reddi gerektiğini, birleşen ... 3. ... Mahkemesinin 2021/378 Esas sayılı dava dosyasında talep edilen kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık izin ücreti alacakları yönünden hesaplama yapılamayacağını zira derdest dava olduğunu bu nedenle birleşen bu davanın derdestlik nedeniyle usulden reddi gerektiğini, muvazaa iddiasının yerinde olmadığını, davacının sendika üyeliğinin davalı Belediyeye bildirilmesi gerektiğini ancak sendika üyeliğinin bildirilmediğini, İdarenin taraf olduğu toplu ... sözleşmesinin hesaplamalarda esas alınamayacağını, davacının Şirket işçisi olduğundan ilave tediyeye hak kazanamayacağını davacının alacaklarının tam olarak ödendiğini ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık, davacının asıl işverenin taraf olduğu toplu ... sözleşmesinden yararlanıp yararlanamayacağına, yararlanabilir ise hangi tarihten itibaren yararlanabileceğine, asıl dava ile birleşen ... 3. ... Mahkemesinin 2018/515 Esas sayılı dosyasında talep edilen kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık izin ücreti alacakları yönünden işe iade davası sonucuna göre ne yönde hüküm kurulması gerektiği, vekâlet ücreti ile asıl davanın ve birleşen ... 3. ... Mahkemesinin 2018/515 Esas sayılı dava dosyasının birleşen ... 3. ... Mahkemesinin 2021/378 Esas sayılı dava dosyası yönünden derdest kabul edilip edilemeyeceği ve birleşen ... 3. ... Mahkemesinin 2021/378 Esas dava dosyasında derdestlik dava şartının söz konusu olup olmadığına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 114 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ve 371 ... maddesi.
2. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu'nun 39 uncu maddesi, 4857 sayılı ... Kanunu’nun 2 nci maddesi, Alt İşverenlik Yönetmeliği'nin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi.
3. Dairemizin 16.03.2021 tarihli ve 2020/2612 Esas, 2021/6254 Karar sayılı; 17.10.2022 tarihli, 2022/13480 Esas, 2022/12661 Karar sayılı; 13.12.2022 tarihli, 2022/15670 Esas, 2022/16492 Karar sayılı; 04.04.2023 tarihli, 2023/5106 Esas, 2023/4904 Karar sayılı ilâmları.
3. Değerlendirme
1. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkeme kararında ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı ve bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla taraf vekillerinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Somut uyuşmazlıkta; davacı işçinin asıl işverenin taraf olduğu toplu ... sözleşmelerinden hangi tarihten itibaren yararlanması gerektiğinin açıklığa kavuşturulması gereklidir.
3. Dairemizin yukarıda belirtilen bozma ilâmında, davalı Belediyenin asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı olmasının davacı işçinin davalının taraf olduğu toplu ... sözleşmesinin tamamından faydalanması için ... başına yeterli bir kriter olmadığı açıklandıktan sonra davacının üyeliğinin hangi tarihte davalıya bildirildiğinin tespitiyle ilgili bir değerlendirme yapılarak sonuca gidilmesi için Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
4. Bozma ilâmına uyan Mahkemece, ... sözleşmesi 13.11.2017 tarihinde sona ... davacı yönünden sendika üyelik bildiriminin davalı Belediyeye 05.03.2018 tarihinde yapılmış olduğu gözetilmeksizin alacak hesabının toplu ... sözleşmelerine göre kabul edilmesi isabetsizdir.
5. Davacının asıl işverenin taraf olduğu toplu ... sözleşmesinden faydalanması ancak davacının üyeliğinin bu işverene bildirimi ile mümkün olup emsal işçinin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından incelenen dosyasında da (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 16.03.2022 tarihli ve 2021/(22)9-310 Esas, 2022/331 Karar sayılı kararı) davacının üyeliğinin davalı Belediyeye bildirilmemesinin Belediyenin muvazaalı işleminden kaynaklandığı, davalının bildirim yapılmasını engellediği, bu durumda kendi kusuruna dayanarak bir hak elde edemeyeceği, davacının sendika üyeliğinin bildirilmesi şartı aranmaksızın toplu ... sözleşmesi hükümlerinden yararlanabileceği şeklindeki görüş Yargıtay Hukuk Genel Kurulu çoğunluğunca benimsenmeyerek direnme kararının ... Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden bozulmasına hükmedilmiştir.
6. Bozma ilâmı sonrasında davacının sendika üyeliğinin davalı Belediyeye bildirilip bildirilmediğine ilişkin olarak davalı ... tarafından ve ilgili Sendika tarafından dosyaya sunulan yazı cevapları ve belgelere göre davacının 13.07.2015 tarihinde sendikaya üye olduğu, sendikanın 27.02.2018 tarihli yazısı ile sendika üyeliğinin davalı Belediyeye bildirildiği ve bildirimin 05.03.2018 tarihinde davalı Belediyeye tebliğ edildiği görülmüştür.
7. Yukarıda açıklanan ve Mahkemece uyulmasına karar verilen bozma ilâmında davacının davalı işyerinde uygulanan toplu ... sözleşmesinden yararlanabilmesi için üyeliğin davalı Belediyeye bildirilmesi gerektiği açıklanmış olup yapılan araştırmada davacının sendika üyeliğinin davalı Belediyeye ... sözleşmesinin feshinden sonraki bir tarihte bildirildiği anlaşılmaktadır. Bu hâlde uyulan bozma ilâmının gereği olarak davacının toplu ... sözleşmesinden yararlanamayacağı değerlendirilerek sonuca gidilmesi gerekirken davacının Belediyenin taraf olduğu toplu ... sözleşmesinden yararlanacağı kabul edilerek yazılı şekilde hüküm kurulması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
8. Davacı, davalı işverence bilet primi (direksiyon primi) ödemesi yapıldığını, yapılan bu ödemenin toplu ... sözleşmesinden kaynaklanmadığını, işverence ... yeri uygulaması hâline getirilmiş bir ödeme olduğunu iddia ederek bilet primi talebinde bulunmuş, bozma sonrasında hükme esas alınan bilirkişi raporunda ise davacının Mart 2017 tarihinden itibaren toplu ... sözleşmesinden faydalanacağı kabul edilerek bu tarih itibarı ile bilet primi hesaplanmıştır. Ancak dosyada yer ... Belediye yazı cevabına göre bilet primi ödemesinin 31.01.2016 tarihinde son bulduğu, bu tarihten sonra ise destek ücreti adı altında ödenmeye devam olunduğu ve ödeme miktarının 2016 yılında 428,00 TL, 2017 yılında ise 453,00 TL olduğunun bildirildiği ve bu itibarla söz konusu ödemenin toplu ... sözleşmesinden kaynaklanmadığı anlaşılmıştır. Bu nedenle toplu ... sözleşmesinden yararlanıp yararlanmama durumundan bağımsız olarak bilet primi alacağının hesaplanması gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi ayrıca bozma sebebidir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgililere iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
02.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.