"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
SAYISI : 2020/532 E., 2022/440 K.
Avukat ...
DAVA TARİHİ : ....11.2015
KARAR : Davanın kabulü
Taraflar arasında görülen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.
Mahkeme kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin ... nezdinde Akdeniz Üniversitesi Hastanesinde farklı alt işverenler bünyesinde çalıştığını, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu Başkanlığının davalı işyerinde yaptığı inceleme neticesinde davalı işveren ile dava dışı alt işveren Şirketler arasındaki ihale sözleşmelerine konu sağlık ve sağlık hizmetleri, genel temizlik hizmetleri, tesisatın bakım ve işletmesi hizmetleri, hasta yakını ve ziyaretçi yönlendirme hizmetleri, bilgisayarlı veri işlem hizmetlerinin asıl işveren ile alt işverenler arasında muvazaa tanımına uygun olarak yapıldığı ve bu kapsamda istihdam edilen personelin işin başından beri davalı Üniversite işçisi sayılmaları gerektiğinin ... Teftiş Kurulu Başkanlığının 26.02.2010 tarih ve İK 13 sayılı raporu ile tespit edildiğini, müfettiş raporuna itirazların ... 1. ... Mahkemesinin 2010/188 Esas, 2012/640 Karar sayılı kararı ile reddedilerek muvazaanın varlığının kabul edildiğini, muvazaa kararının Yargıtay denetiminden geçerek kesinleştiğini, buna bağlı olarak işçilerin işe başladıkları tarihten itibaren davalı Üniversitenin asıl işçisi konumuna geldiklerini, muvazaalı işlem nedeniyle ilave tediye alacağının davalıdan tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davacı vekili cevap dilekçesinde; davacı ile sözleşme yapılmadığını, Üniversitenin ihale makamı olduğunu, asıl işveren olmadığından davacının alacaklarından sorumlu tutulamayacağını, alacakların zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 09.02.2016 tarihli ve 2015/1106 Esas, 2016/124 Karar sayılı kararı ile; ... 1. ... Mahkemesinin 05.12.2012 tarih 2010/188 Esas, 2012/640 Karar sayılı kararına göre işçilerin muvazaa nedeniyle baştan itibaren davalı İdarenin işçisi olarak kabul edilmesi gerektiği ve ilave tediye alacağının kapsamı bakımından taraflara uygulanabileceği gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 15.10.2020 tarihli ve 2017/2562 Esas, 2020/12098 Karar sayılı kararıyla; her ihale sözleşmesinin kendi dönemi ve şartlarında değerlendirilebileceği, önceki ihale sözleşmelerinin kanuna uygun kurulmamış veya muvazaalı olmasının, sonrakilerin de aynı şekilde kanuna uygun kurulmadığı ya da muvazaaya dayandığını göstermeyeceği, daha sonra yapılan sözleşmelerin ayrıca kanuna uygunluk ve muvazaa yönünden değerlendirmeye tâbi tutulması gerektiği gerekçesiyle Mahkeme kararı bozulmuştur.
B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; müfettiş raporunda muvazaa tespitinin ihale bazında yapıldığı ve bu nedenle davacı ve ihaleye tâbi diğer işçiler açısından muvazaa tespiti yapılan ihalenin başlangıç tarihi itibarıyla davalı Üniversitenin işçisi sayılması gerektiği hususları birlikte değerlendirildiğinde; davacının bu başlangıç tarihinden itibaren ilave tediye alacağına hak kazanacağı gerekçesi ile davanın kabulüne karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili temyiz dilekçesinde; davalı Üniversitenin ihale makamı konumunda olduğunu, asıl işveren olmadığını, ... müfettişi raporu ile muvazaa tespiti yapılan ihale sözleşmeleri dışındaki ihaleler yönünden muvazaa kabulünün hatalı olduğunu belirterek temyiz talebinde bulunmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık, davacının çalıştığı dava dışı işverenler ile davalı Üniversite arasındaki asıl işveren alt işveren ilişkisinin kanuna uygun kurulup kurulmadığı ve muvazaaya dayanıp dayanmadığı noktasında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası atfıyla uygulanmasına devam olunan mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (1086 sayılı Kanun) 428 inci maddesi, 438 inci maddesinin yedi, sekiz ve dokuzuncu fıkraları ile 439 uncu maddesinin ikinci fıkrası, 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 2 nci maddesi, 6772 sayılı Kanun'un 1 vd. maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin geçerli olarak kurulabilmesi için iki işverenin bulunması, mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işin varlığı ve asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi hâlinde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektirme unsurunun gerçekleşmiş olması gerekir. Bundan başka asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle haklarının kısıtlanması veya daha önce asıl işveren tarafından o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulması gibi muvazaa kriterlerinin bulunmaması icap eder. Aksi hâlde alt işveren işçisi başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görecektir.
2. İşverenler arasında muvazaalı biçimde asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulmasının önüne geçilmek amacıyla 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinde bazı muvazaa kriterlerine yer verilmiştir. Muvazaa 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu'nda düzenlenmiş olup tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacıyla, kendi gerçek iradelerine uymayan, aralarında hüküm ve sonuç meydana getirmesini arzu etmedikleri, görünüşte bir anlaşma olarak tanımlanabilir. Muvazaada, taraflar arasında üçüncü kişileri aldatma kastı bulunmakta ve sözleşmedeki gerçek amaç gizlenmektedir. Muvazaa genel ispat kuralları ile ispat edilebilir. Bundan başka 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin yedinci fıkrasında sözü edilen hususların, aksi kanıtlanabilen adi kanuni karineler olduğu kabul edilmelidir.
3. Somut uyuşmazlıkta davacı vekili, müvekkilinin farklı alt işverenler bünyesinde çalıştığını, davalı işveren ile dava dışı alt işverenler arasındaki ihale sözleşmelerinin, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu Başkanlığının davalı işyerinde yaptığı inceleme neticesinde muvazaa tanımına uygun olarak yapıldığını ve bu kapsamda istihdam edilen personelin işin başından itibaren davalı Üniversite işçisi sayılmaları gerektiğine dair 26.02.2010 tarihli ve İnsan Kaynakları 13 sayılı raporun düzenlendiğini, müfettiş raporuna itirazların ... 1. ... Mahkemesinin 2010/188 Esas, 2012/640 Karar sayılı ilâmı ile reddedilerek muvazaanın varlığının kabul edildiğini ve bu suretle davalı işverenin işçisi sayılması gereken davacıya ilave tediye ödenmesi gerektiğini iddia etmiştir. Mahkeme bozma ilâmından önceki ilk kararında, davacının muvazaa tespiti yapılan dönemde muvazaa tespitinde adı geçen Şirketlerde çalışması bulunduğu gerekçesiyle zamanaşımına uğramayan tüm çalışma dönemi bakımından davanın kabulüne karar vermiştir.
4. Dairemizce, Mahkemece davacının çalışma dönemini kapsayan sözleşme ve şartnameler dosyaya celp edilerek söz konusu ihale dönemleri için muvazaanın varlığı bakımından kesinleşmiş bir yargı kararının bulunup bulunmadığının irdelenmesi gerektiği, davacının çalıştığı döneme ilişkin yapılan ihale sözleşmeleri hakkında kesinleşmiş bir yargı kararının bulunmaması hâlinde, döneme ilişkin ihalenin kapsamı tespit edilerek ve her ihale dönemini kendi arasında değerlendirilmek sureti ile yapılan işin asıl ... kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği, teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektirip gerektirmediği, aynı işte asıl işveren işçileri ile alt işveren işçilerinin birlikte çalışıp çalışmadığı belirlenerek ve gerektiği takdirde bu hususun tespiti için uzman bilirkişilerden rapor aldırılmak sureti ile asıl işveren-alt işveren ilişkisinin usulüne uygun olarak kurulup kurulmadığı tespit edildikten sonra sonuca gidilmesi gerektiği yönünde bozma kararı verilmiştir.
5. Mahkemece, bozma sonrası yapılan yargılamada müfettiş raporunda muvazaa tespitinin ihale bazında yapıldığı ve bu nedenle davacı ve ihaleye tâbi diğer işçiler açısından muvazaa tespiti yapılan ihalenin başlangıç tarihi itibarıyla davalı Üniversitenin işçisi sayılması gerektiği hususları birlikte değerlendirildiğinde; davacının bu başlangıç tarihinden itibaren ilave tediye alacağına hak kazanacağı gerekçesi ile davanın kabulüne karar verilmiştir.
6. Ne var ki bozma ilâmı doğrultusunda yapılan araştırma ile varılan sonuç örtüşmemektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu Başkanlığının 26.02.2010 tarihli ve İnsan Kaynakları 13 sayılı raporu ile muvazaalı olduğu tespit edilen ihale sözleşmeleri;
(a) 12.01.2009-31.12.2010 tarihlerini kapsayan ve Tamer Endüstriyel Proje ve Uygulamaları Tic. Ltd. Şti.ne ihale edilen sağlık ve sağlık destek hizmetleri işi,
(b) 01.03.2009-31.01.2011 tarihlerini kapsayan ve Akdeniz Temizlik İlaç Hiz. Org. Turizm İnşaat Bil. Danş. Ticaret Limited Şirketi ve Sefa Yemek Temizlik İlaç Müt. Dağ. Hiz. Teks. Deri Nakl. Sanayi Ticaret Limited Şirketi ... Ortaklığına ihale edilen Bilgisayar Veri İşlem ve Hasta Kabul Hizmetleri işi,
(c) 01.01.2010-30.04.2010 tarihlerini kapsayan ve Erhan Nakliyat Gıda İnş. Sanayi Ticaret Limited Şirketine ihale edilen Hasta, Hasta Yakım ve Ziyaretçi Yönlendirme Hizmetleri işi,
(d) 01/03/2009-31/12/2010 tarihlerini kapsayan ve Tamer Endüstriyel Proje ve Uygulamaları Tic. Ltd. Şti.ne ihale edilen Hastane Tesisatının Bakım ve İşletilmesi Hizmetleri işi,
(e) 01.....2008-31.05.2010 tarihlerini kapsayan ve Tamer Endüstriyel Proje ve Uygulamaları Tic. Ltd. Şti.ne ihale edilen Hastane Temizlik Hizmetleri (Genel Temizlik Hizmetleri) işine ilişkin olup bu tespit Yargıtay (Kapatılan) 7. Hukuk Dairesinin 25.02.2013 tarihli ve 2013/2637 Esas, 2013/1606 Karar sayılı ilâmı ile ... müfettiş raporuna karşı yapılan itiraz üzerine verilen mahkeme kararının kesin olması sebebiyle temyiz isteminin reddi üzerine kesinleşmiştir.
7. Bu sonuç doğrultusunda, kesinleşmiş yargı kararı ile muvazaalı olduğu belirlenen ihale sözleşmeleri döneminde çalışan işçilerin bu dönem ile sınırlı olarak ilave tediye alacağına hak kazanması gerektiğinin kabulünde bir isabetsizlik bulunmamaktadır. Ancak muvazaalı olduğu kesinleşen bu ihale dönemleri dışında dava dosyasına celp edilen ihale sözleşmeleri, işçi özlük dosyası ile tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; davacı işçinin görevinin temizlik elemanı olarak belirlendiği, davacının hizmet alım sözleşmelerine uygun şekilde çalıştırıldığı, yaptığı işlerin yardımcı ... kapsamında olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Şu hâlde, Mahkemenin işçinin çalışmasına konu tüm ihale sözleşmeleri yönünden muvazaa kabulü ile zamanaşımı dışında kalan tüm çalışma süresi için ilave tediye alacağı hesaplanan bilirkişi raporuna itibarla hüküm kurması yerinde olmamıştır.
8. Yukarıda yapılan açıklamalar dikkate alındığında; somut dosya bazında davacının sadece Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu Başkanlığının 26.02.2010 tarihli ve İnsan Kaynakları 13 sayılı raporu ile muvazaalı olduğu tespit edilen ihale sözleşmeleri döneminde geçen çalışması varsa bu dönem yönünden ilave tediye alacağına hak kazanacağı kabul edilmeli, belirtilen ihalelerin kapsamını ve tarihlerini aşan çalışmalar yönünden ilave tediye alacağı talebi reddedilmelidir. Belirtilen şekilde değerlendirme yapılarak dava konusu ilave tediye alacağı talebi hakkında bir karar verilmesi gerektiği gözetilmeden hüküm tesis edilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
V. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Mahkeme kararının BOZULMASINA,
Dosyanın Mahkemesine gönderilmesine,
30.03.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.