"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen tespit davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili İdareye bağlı tüzel kişiliği olmayan Türkgeldi Tarım İşletmesi Müdürlüğüne tebliğ edilen ... (...) ... Teftiş Kurulu Başkanlığının 09.12.2014 ... ve 7190-17/9210-18 sayılı inceleme raporuna konu olan 2013-2014 yıllarını kapsayan hizmet alımı sözleşmesi ve ihale şartnameleri ile kurulan alt işveren asıl işveren ilişkisinin muvazaalı olduğunun tespitinin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davacı Kurumun hizmet alım sözleşmesi çerçevesinde kurulan asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı konusunda ... ... Teftiş Kurulu Başkanlığınca yapılan tespitin usul ve kanuna uygun olduğunu, bu nedenle açılan davanın reddi gerektiğini belirterek davanın reddini savunmuştur.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemecesinin 16.03.2017 tarihli kararıyla; davanın reddine dair verilen ilk hükmün ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin kaldırma kararı ile kaldırılması üzerine, Mahkemenin 20...2019 tarihli ve 2018/397 Esas, 2019/362 Karar sayılı kararı ile kaldırma kararı gerekçesi doğrultusunda, mahallinde muvazaa tespiti yönünden keşfen bilirkişi incelemesi yaptırılması yoluna gidilerek talimat Mahkemesince alınan 20.03.2019 tarihli raporda yer ... davacı ... (TİGEM) Türkgeldi Tarım İşletmesi Müdürlüğü ile Seyitoğlu Temizlik Yemek İnşaat ve Turizm San. Tic. Ltd. - Yıltaş Sosyal Hizmetler Yemek Otomasyon Bilgisayar İnşaat San. Tic. Ltd. Şti. ... Ortaklığı arasında 2013-2014 yıllarını kapsayan asıl işveren alt işveren ilişkisinde yapılan işin davacı TİGEM'in Ana Tüzüğü'nde belirlenen asıl işlerden olması, yapılan işin teknolojik bilgi ve beceriyi gerektirmemesi, kullanılan alet, edevat ve teçhizatın davacı TİGEM tarafından temin edilmesi, aynı işi yapan kadrolu daimi işçilerin olması, alt işverenler vasıtasıyla işçi temininin sağlanması, özellikle de alt işveren işçilerin ücretlerinin kadrolu işçilerin ücretlerine nazaran az olması gibi nedenlerden dolayı 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 2 nci maddesine göre muvazaalı olduğunun belirlendiği gerekçesiyle davacı ile dava dışı şirketler arasında yapılan mal ve hizmet üretimine ilişkin sözleşmenin muvazaalı bir sözleşme olduğu kanaatine varılarak davalı Kurum işleminin iptaline yönelik davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 11.01.2022 tarihli 2019/4782 Esas, 2022/4 Karar sayılı kararıyla; davalı Kurumun 09.04.2000 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Ana Statüsü'nün 4 üncü maddesinde kuruluşun amacının tarım ve tarıma dayalı sanayinin ihtiyacı olan her türlü mal ve hizmetleri üretmek olduğunun belirtildiği, 5 ... maddede ise faaliyet konuları sayılmış olup hayvansal ve bitkisel ürünlerinin yetiştirilip üretilmesinin ... faaliyet alanı olarak belirlendiği, iptali istenen teftiş raporunda davacı İdare ile Seyitoğlu-Yıltaş Şirketlerinin oluşturduğu adi ortaklık arasında imzalanan işletmenin 2013-2014 yılı hayvan bakım işçiliği hizmet alımının muvazaalı olduğunun belirtildiği, sözleşmede yapılacak işin hayvan bakım, besleme, sağım vs. işçiliği olduğunun anlaşıldığı, söz konusu işin davacı Kurumun Ana Statüsü gereği asıl faaliyet alanına girdiğinin açık olduğu, aynı işin davacı Kuruluşun asıl işçileri ile ihale ... firma işçileri tarafından birlikte yapıldığının mahallinde yapılan keşif, dinlenen tanık beyanları ve davacının dilekçelerinden anlaşıldığı, yaptırılan ... yönünden yüklenici işçilerine ... ve talimatların davacı Kurum amirleri tarafından verildiği, ihale ile ... ... Şirketin araç ve gerecinin bulunmadığı, her iki tip işçilerin davacı Kurum araçlarını kullandıkları, yüklenici şirketin, işyerinde davalı İdareden ayrı ve bağımsız olarak kendine özgü organizasyon yapısının bulunmadığı, davacı ile dava dışı şirketlerin aralarındaki ilişkinin işçi temini niteliğinde olduğu, davacının asıl işin bir bölümünü teknolojik nedenlerle bölerek dava dışı şirketlere ... olmadığı, aksine aynı işin bir kısmının kendi işçileri bir kısmının ihale ile ... verilen şirket işçileri eliyle ve birlikte yürütüldüğünün anlaşıldığını, öte yandan davacının faaliyet alanına ilişkin işlerin üçüncü kişilere gördürülebileceğine ilişkin bir düzenleme bulunmadığı gibi Ana Statüsü'nde genel müdürlüğün amaç ve faaliyetlerini doğrudan kendisi, işletmeleri ve diğer birimleri eliyle yerine getirebileceğinin belirtilmesi karşısında asıl işin bir bölümünün yerine getirilmesi için işçi teminine ilişkin sözleşmenin muvazaalı olduğu sonucuna varılmakla Mahkemece davanın reddine karar verilmesinin isabetli olduğu, İlk Derece Mahkemesi kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu gerekçesiyle istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 30.03.2022 tarihli ve 2022/3338 Esas, 2022/4160 Karar sayılı kararının gerekçesinde açıklandığı üzere İlk Derece ve Bölge Adliye Mahkemeleri kararlarında Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü Ana Statüsü'nün 5 ... maddesinin (e) bendinde “Amaç ve faaliyetlerini gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu her türlü mal ve hizmeti yurt içi ve yurt dışından temin eder.” şeklinde açık düzenleme bulunduğunun göz ardı edildiği, mevzuatın ... olduğu yetkiye dayanılarak işin gördürülmesinin işçi teminine yönelik olarak değerlendirilemeyeceği, Şirket işçilerinin davacı TİGEM’in faaliyet alanındaki işlerde çalıştırılması, bir kısım ... ve talimatların davacı yetkililerinden almalarının muvazaa kriteri olarak değerlendirilemeyeceği, ayrıca talimat yoluyla yapılan keşifte davacı Kurum insan kaynakları şefi olarak çalışan R.Ö'nün, davacının kadrolu personel sayısının sınırlı olduğunu, alt işveren işçilerinin işe alındığı birim dışında başka ... yapmadığını, kadrolu işçilerin genellikle işlerin yürütülmesi için işin başında durduğunu, kadrolu işçiler ile alt işveren işçilerinin yaptığı işlerin ... ... benzer olduğunu, alt işverenin bağımsız odasının olup işlerini buradan yürütmekte olduğunu, alt işveren işçilerinin ... ve talimatları TİGEM personelinden aldığını beyan ettiği görülmüş olup Kurumun kendi şefleri ve denetim görevlilerince işin denetlenmesinin aynı işi yapma olarak değerlendirilemeyeceği, bu nedenle Türkgeldi Tarım İşletmesi Müdürlüğüne tebliğ edilen ... ... Teftiş Kurulu Başkanlığının 09.12.2014 ... ve 7190-17/9210-18 sayılı inceleme raporuna konu olan 2013-2014 yıllarını kapsayan davacı İdare ile Seyitoğlu-Yıltaş Şirketlerinin oluşturduğu adi ortaklık arasında imzalanan işletmenin 2013-2014 yılı hayvan bakım işçiliği hizmet alımının muvazaalı olduğuna dair tespitinin hatalı olduğu, bu nedenle muvazaa tespitinin iptaline dair davacı talebinin kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile reddinin isabetsiz olduğu gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; bozma ilâmına uyularak davanın kabulü ile ... ... Teftiş Kurulu Başkanlığının 09.12.2014 ... ve 7190-17/9210-18 sayılı raporun iptaline karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili temyiz başvuru dilekçesinde; tarımsal işletmelerde çalışma koşullarının iyileştirilmesi amacıyla yapılan teftiş incelemesi sonucu Türkgeldi Tarım İşletmesi de dâhil 5 işletmede teftiş sonucunda muvazaaya ilişkin tespit yapıldığını ve yapılan tespitlere ilişkin iptale yönelik davaların reddedilerek onandığını, alt işverenlerin Kuruma ait araçları kullandıklarını, işin uzmanlık gerektiren işlerden olmadığını, asıl faaliyet alanına girdiğini, ... ve talimatın Kurum yetkilileri tarafından verildiğini muvazaa tespitinin yasal kurallara göre yapıldığını ve davanın reddi gerektiğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık, ... ... Teftiş Kurulu Başkanlığının 09.12.2014 ... ve 7190-17/9210-18 sayılı inceleme raporuna konu olan 2013-2014 yıllarını kapsayan davacı Kurum ile Seyitoğlu-Yıltaş Şirketleri arasında yapılan hizmet alımı sözleşmesi ve ihale şartnameleri ile kurulan alt işveren asıl işveren ilişkisinin kanuna uygun olup olmadığına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 ... maddeleri.
2. 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin yedinci fıkrası, 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu’nun 19 uncu maddesi, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü Ana Statüsü.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 ... maddesinde yer ... sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen İlk Derece Mahkemesi kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozmaya uyulmakla karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakla; davalı vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Davalı vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,
Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına;
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
17.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.