"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 27. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/3171 E., 2023/594 K.
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : Enez Asliye Hukuk (...) Mahkemesi
SAYISI : 2021/159 E., 2022/111 K.
Taraflar arasındaki tespit davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince davacı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından düzenlenen raporda müvekkili ile ... Madencilik San. ve Tic. AŞ (... AŞ) arasındaki ilişkide muvazaanın mevcut olduğu sonucuna varıldığını belirterek Teftiş Kurulunun raporundaki muvazaa tespitine yönelik raporun geçersiz olduğununa, alt işverenlik sözleşmesinin muvazaalı olmadığının tespiti ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulunun 14.07.2021 tarih ve 9873İNC-21 10547 İNC-24 sayılı raporun iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; uyuşmazlık konusu olayda iptali talep edilen inceleme raporunun ... başına bir yaptırım hükmü ihtiva etmediğini, rapor kendisine iletilen ilgili ... ... Kurumu İl Müdürlüğünün idari para cezası tesisini gerçekleştireceğini, idari para cezası denetiminin sulh ceza hâkimliğince denetleneceğini, bu nedenle raporun iptalinin talep edilmesinde hukuki yarar bulunmadığını, söz konusu teftişin hukuka ve mevzuata uygun olarak yapıldığını savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; asıl işveren Şirket ile alt işveren arasında yapılan anlaşma çerçevesinde alt işverenin işçilerinin gerçekleştirdiği faaliyetlerin asıl işverenin uzmanlık gerektirmeyen bir bölümünde çalışıp çalışmadıklarının incelenmesi gerektiği, dosyada yer alan tüm deliller, iptali istenilen teftiş raporu, tanık beyanları ve bilirkişi raporu bir arada değerlendirildiğinde; Metal-San alt işvereni bünyesinde çalışan işçilerin asıl işverene ait işlerde de çalıştırıldığı, emirlerini ... Firmasının vardiya amirinden aldıklarının anlaşıldığı, 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 2 nci ve 3 üncü maddeleriyle Alt İşverenlik Yönetmeliği hükümlerine aykırı bir şekilde muvazaalı asıl işveren alt işveren ilişkisi kurulduğunun anlaşıldığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf başvurusunda; dava dilekçesinde ileri sürdüğü hususlarla birlikte davalı Bakanlık tarafından yapılan tespitlerin muvazaa konusunda karar verilmesi için yeterli olmadığını, muvazaa iddiasının amaç yönünden incelenmediğini, hükme esas alınan bilirkişi raporunun denetime elverişsiz ve yetersiz olduğunu ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacı işçilerinin yaptığı işlerin asıl işin bir bölümü olduğu, yardımcı ... sayılamayacağı, yapılan işlerin ayrı bir teknolojik uzmanlık gerektirmediği, aynı işte asıl işveren işçileri ile birlikte çalışma hususu sabit olduğundan davacı ile dava dışı Şirket arasındaki asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı olduğu yönündeki tespitin yerinde olduğu, İlk Derece Mahkemesinin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden kanuna aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz başvurusunda; istinaf başvurusundaki sebepleri tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 4857 sayılı Kanun'un 92 nci maddesine göre teftiş raporunun iptali istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 24 üncü maddesi, 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 4857 sayılı Kanun'un 2, 91 ve 92 nci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Somut olayda uyuşmazlık, davacı asıla ait olan Metal San Şirketi ile dava dışı ... AŞ arasında imzalanan "Bakım ve Onarım Hizmetleri ile İnşaat ve Tamirat İşleri Sözleşmesi" uyarınca asıl işveren alt işveren ilişkisinin kanuna uygun kurulup kurulmadığı ve muvazaaya dayanıp dayanmadığı noktasında toplanmaktadır.
3. 4857 sayılı Kanun’un 2 nci maddesinin yedinci fıkrasında asıl işveren alt işveren ilişkisi; “bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde ... alan ve bu ... için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile ... aldığı işveren arasında kurulan ilişki” olarak tanımlanmış; aynı maddenin sekizinci fıkrasında “asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl ... bölünerek alt işverenlere verilemez” kuralına yer verilmiştir.
4. Asıl işveren alt işveren ilişkisinin geçerli olarak kurulabilmesi için iki işverenin bulunması, mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işin varlığı ve asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi hâlinde “işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektirme” unsurunun gerçekleşmiş olması gerekir. Bundan başka asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle haklarının kısıtlanması veya daha önce asıl işveren tarafından o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulması gibi muvazaa kriterlerinin bulunmaması icap eder. Aksi hâlde alt işveren işçisi başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görecektir.
5. İşverenler arasında muvazaalı biçimde asıl işveren alt işveren ilişkisi kurulmasının önüne geçilmek amacıyla 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinde bazı muvazaa kriterlerine yer verilmiştir. Muvazaa 6098 sayılı Borçlar Kanunu'nda düzenlenmiş olup tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacıyla, kendi gerçek iradelerine uymayan, aralarında hüküm ve sonuç meydana getirmesini arzu etmedikleri, görünüşte bir anlaşma olarak tanımlanabilir. Muvazaada, taraflar arasında üçüncü kişileri aldatma kastı bulunmakta ve sözleşmedeki gerçek amaç gizlenmektedir. Muvazaa genel ispat kuralları ile ispat edilebilir. Bundan başka 4857 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin sekizinci fıkrasında sözü edilen hususların, aksi kanıtlanabilen adi kanuni karineler olduğu kabul edilmelidir.
6. Somut uyuşmazlıkta davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili tarafından kurulan Metal San Şirketi ile dava dışı ... AŞ arasında "Bakım ve Onarım Hizmetleri ile İnşaat ve Tamirat İşleri Sözleşmesi" imzalandığını, sözleşme gereği müvekkili tarafından ... Firmasına fabrika işyerindeki teknik bakım ve onarım işleri ile devamlılık arz etmeyen fabrika ve idari bina ile eklentilerindeki çatı onarımı, çit yapımı ve benzeri yapım ve onarım işleri ile ilgili hizmet verildiğini, bu işlerden çatı onarımı, çit yapımı gibi işlerle ilgili sunulan hizmetlerin ... AŞ'nin asıl işi veya yardımcı işi olmayıp bağımsız bir ... olduğunu, müvekkilinin bağımsız işveren olduğunu, müvekkili tarafından sunulan hizmetin ... AŞ'nin yardımcı işlerine ilişkin olduğunun teftiş raporunda da belirtildiğini, teftiş raporunda muvazaa kriteri olarak ... AŞ işçilerinin de bakım onarım ustalık belgesine sahip olarak müvekkilinin aldığı işlerde çalışmaları olarak gösterildiğini, asıl işverenin işçilerinin alt işverene verilen işlerde işçi çalıştırma yasağının sadece asıl işin bir bölümünün alt işverene verilmesi hâlinde söz konusu olduğunu, yardımcı işlerde asıl işveren ve alt işveren işçilerinin birlikte çalıştırılmalarına bir engel bulunmadığını ileri belirterek Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulunun 14.07.2021 tarih ve 9873İNC-21 10547 İNC-24 sayılı raporunun iptaline karar verilmesini istemiştir.
7. İlk Derece ve Bölge Adliye Mahkemelerince davalılar arasındaki asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı olduğuna karar verilmiş ise de yapılan değerlendirmeler yerinde değildir.
8. Şöyle ki somut uyuşmazlıkta dava dışı ... AŞ'nin asıl işinin bentoit (kil) üretimine ilişkin olduğu , davacı asıl ile dava dışı ... AŞ arasında imzalanan "Bakım ve Onarım Hizmetleri ile İnşaat ve Tamirat İşleri Sözleşmesi" kapsamında davacı asıla ait Metal San Şirketi işçilerinin dava dışı ... AŞ bünyesinde yaptıkları çalışmanın ... AŞ'nin yardımcı işine ilişkin olduğu dosya kapsamı ile sabittir. Yukarıda (3) ve (4) numaralı paragraflarda açıklandığı üzere asıl işveren alt işveren ilişkisinin sınırlandırılması yönünde kanun koyucunun amacından da yola çıkılarak asıl işin bir bölümünün alt işverene verilmesinde “işletmenin ve işin gereği” ile “teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler” ölçütünün bir arada bulunması şart ise de yardımcı işin alt işverene verilmesinde bir sınırlama bulunmamaktadır. Yardımcı ... bölünebilir ve yardımcı işte asıl işverenin işçileri ile alt işveren işçilerinin birlikte çalışmasını engelleyen bir düzenleme de bulunmamaktadır. Bu nedenle asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaaya dayandığına ilişkin kabul hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
19.09.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.