"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :... Mahkemesi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece ... Bölge Adliye Mahkemesi 28. Hukuk Dairesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacının, davalı Şirketin yurt dışı inşaat projelerinde 17.....1989 - 27.12.1990, 10.03.1991 - 15.03.1996, Temmuz 1996 - Haziran 1997, 27.12.1997 - 05.05.2000, Ağustos 2002 - Nisan 2003, Haziran 2003 - Ağustos 2003, 14.12.2003 - 20.05.2009 ve 01.08.2012 - 30.....2014 tarihleri arasında olmak üzere toplam sekiz dönem hâlinde kesintili şekilde çalıştığını, son ücretinin net 2.500,00 USD olduğunu, tüm dönem çalışmalarının işveren tarafından ... bitimi gerekçe gösterilerek ve tazminat ödenmeden sonlandırıldığını ileri sürerek kıdem ve ihbar tazminatlarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davacının, davalı Şirketin Rusya’da bulunan şantiyelerinde 12.12.2003 - 21.05.2009 ve 12.08.2012 - 18.....2014 tarihleri arasında çalıştığını, uyuşmazlığın çözümünde yabancı hukukun uygulanması gerektiğini, dava konusu taleplerin zamanaşımına uğradığını, belirli süreli ... sözleşmesine dayalı çalışması sebebiyle kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanamayacağını, brüt ücret hesaplamasında davacının yurt dışında çalışmış bir işçi olduğunun dikkate alınması gerektiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
... 8. ... Mahkemesinin 25.12.2018 tarihli ve 2017/143 Esas, 2018/602 Karar sayılı kararıyla; davacının davalı Şirketin çeşitli projelerinde aralıklı olarak 17.....1989 - 18.....2014 tarihleri arasında toplam 17 yıl, 2 ay, 17 ... süre ile çalıştığı, son ücretinin aylık net 2.500,00 USD olduğu, davacının ... vatandaşı olduğu, davalı Şirket merkezinin ...’de olduğu, davalı işyerinden davacı adına sigorta primlerinin ödendiği, ... sözleşmesiyle daha sıkı ilişkili hukukun ... hukuku olduğu, davacının belirsiz süreli ... sözleşmesiyle çalıştığı, davacıya yapılan yemek ve barınma yardımı eklenmek suretiyle giydirilmiş ücretin tespit edildiği, ... sözleşmesi haksız olarak feshedildiğinden davacının kıdem ve ihbar tazminatına hak kazandığı ve bu alacakların zamanaşımına uğramadığı, dosyada bulunan ibranameye koşulları taşımadığından itibar edilmediği, hesaplamaların brüt ücret üzerinden yapılması gerektiği gerekçeleriyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
... Bölge Adliye Mahkemesi 28. Hukuk Dairesinin 03.02.2022 tarihli ve 2019/552 Esas, 2022/141
Karar sayılı kararıyla; davalı vekili tarafından hizmet süresine ve davalıya karşı davaları olan tanık beyanına ilişkin itirazda bulunulmuş ise de tanıkların aynı işverene karşı davalarının olmasının başlı başına tanıklığı geçersiz kılmayacağı, tanıkların gerçeğe aykırı beyanda bulunduğuna dair dosyada bir delil bulunmadığı ve yalnızca tanık anlatımlarına göre değil dosya kapsamındaki bütün deliller bir arada değerlendirilmek suretiyle kanaate varıldığı, dosyaya ibraz edilen bordrolar imzasız oldukları gibi bordrolardaki fazla çalışma tahakkuklarının gerçeği yansıtmadığı, davalının ... 2.500,00 USD ücretle çalıştığı, 5718 sayılı Milletlerarası ... Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun'un (5718 sayılı Kanun) 27 nci maddesine göre ... sözleşmesi konusunda hukuk seçimi imkânının ... sözleşmelerinin niteliği gereği ancak işçi lehine ve sınırlı olarak tanındığı, somut uyuşmazlıkta taraflarca yabancı ülke hukukunun uygulanacağı konusunda bir sözleşme bulunmadığı, Yargıtayın emsal kararları doğrultusunda mevcut davada ... hukuku hükümlerinin uygulanmasında bir isabetsizlik olmadığı, ... bitiminin davalıya haklı fesih imkânı vermediği gerekçeleriyle davalının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 23.05.2022 tarihli ve 2022/5441 Esas, 2022/6381Karar sayılı kararıyla; davacı işçinin davalının yurt dışı işyerinde 17.....1989 - 27.08.1990, 10.03.1991 - 15.03.1996, 11.08.1996 - 02.....1997, 29.12.1997 - 18.04.2000, 23.08.2002 - 10.02.2013, 26.....2003 - 19.08.2003, 14.12.2003 - 20.05.2009 ve 12.08.2012 - 18.....2014 tarihleri arasında fasılalı olarak çalıştığı, davacının tüm çalışma döneminde yabancılık unsuru mevcut olmakla birlikte taraflar arasında hukuk seçimi anlaşması yapıldığına dair ... sözleşmesi bulunmayan 14.12.2003 tarihinden önceki çalışma dönemleri için ... hukukunun uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, 14.12.2003 - 20.05.2009 ve 12.08.2012 - 18.....2014 tarihleri arasındaki çalışma dönemlerine ilişkin olarak ise taraflar arasında ayrı ayrı yurt dışı ... sözleşmeleri düzenlendiği, 07.10.2003 imza ve 14.12.2003 başlangıç tarihli yurt dışı ... sözleşmesinin 4 ve 6 ncı maddelerinde çalışma süreleri ve fazla çalışmalarda, 7 nci maddesinde yıllık ücretli izinde, 9 uncu maddesinde ise fesih durumunda ve diğer anlaşmazlıklarda Rusya hukukunun uygulanacağının kararlaştırıldığı, 13.08.2012 tarihli yurt dışı ... sözleşmesinin 5 ... maddesinin sözleşmenin süresi ve sona erdirilmesine, 8 ... maddesinin çalışma süreleri ve fazla çalışmaya, 9 uncu maddesinin hafta tatili ve ... ... ve genel tatil ücreti alacağına, 10 uncu maddesinin ise yıllık ücretli izin alacağına ilişkin olup sözleşmenin bu maddeleri ile 16 ncı maddesinde çalışılan ülke mevzuatında düzenleme varsa öncelikle çalışılan ülke mevzuatının uygulanacağının kararlaştırıldığı; davacı, belirtilen çalışma dönemlerinde davalıya ait Rusya’da bulunan işyerinde çalışmış olup bu durumda ilgili dönemlerde mutad işyerinin de işçinin işini fiilen yaptığı Rusya olduğu; buna göre davacının 14.12.2003 - 20.05.2009 ve 12.08.2012 - 18.....2014 tarihleri arasındaki çalışma dönemleri yönünden bir hukuk seçimi anlaşması bulunduğundan bu çalışma dönemleri hakkında Rusya hukukunun uygulanması gerektiği gerekçesiyle Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının 17.....1989 - 27.08.1990, 10.03.1991 - 15.03.1996, 11.08.1996 - 02.....1997, 29.12.1997 - 18.04.2000, 23.08.2002 - 10.02.2013, 26.....2003 - 19.08.2003 tarihlerini kapsayan çalışma dönemi için ... hukukunun uygulanması gerektiği, 19.08.2003 tarihinde sona ... çalışma dönemi sebebi ile talep edilebilecek kıdem ve ihbar tazminatının 10 yıllık zamanaşımı süresine tâbi olduğu, işverence zamanaşımı def'inde bulunulduğu ve bu dönemin zamanaşımına uğradığı; ... hukukunun uygulanacağı 14.12.2003- 20.05.2009 ve 12.08.2012 - 18.....2014 tarihleri arasındaki çalışma dönemlerine ilişkin kıdem ve ihbar tazminatı talepleri yönünden ise Rusya Fedarasyonu ... Kanunu'nun 392 nci maddesine göre fesihten itibaren 3 aylık mahkemeye başvuru süresinin bitiminin 18.09.2014 tarihine denk geldiği ve davanın 04.04.2017 tarihinde açıldığı dikkate alındığında bu dönemin de zamanaşımına uğradığı gerekçesiyle davanın zamanaşımı sebebi ile reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde; Mahkemece 2003 yılından önceki çalışma dönemine de Rusya hukukunun uygulandığını, Yargıtay bozma ilâmında, 2003'ten sonraki dönem çalışmaları yönünden davacı ile iki adet sözleşme imzalandığının, bu sözleşmelerin hangi konulara ilişkin düzenlemeler içerdiğinin ve hangi konularda Rusya hukukunun uygulanması gerektiğinin açıkça yazılı olduğunu, bozma kararına göre kıdem ve ihbar tazminatı gibi ... özlük haklarını davacının hak ... etmediği, bunların zamanaşımına uğrayıp uğramadığı gibi hususların tartışma ve ihtilaf konusu olmadığını, Mahkemece bozma kararında bulunmamasına rağmen zamanaşımı hükümlerinin uygulanmasının hatalı olduğunu, Yargıtay bozma kararı uyarınca 14.12.2003 - 20.05.2009 ve 12.08.2012 - 18.....2014 arasındaki dönemlerle sınırlı olmak üzere, varsa eğer Rusya Federasyonu ... Kanunu'nda bulunan çalışma süreleri, sözleşme süresinin tespiti, sözleşmenin sona erdirilmesi ya da sözleşmenin feshedilmesine ilişkin hükümlerin uygulanması gerektiğini; ne var ki Mahkemece müvekkilinin 17 yıllık emeği ve ... özlük hakkı olan kıdem ve ihbar tazminatının zamanaşımı bakımından ... hukukuna tâbi tutularak sıfırlandığını, Mahkemenin, kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanma ve zamanaşımı süreleri konusunda Rusya kanunlarını uygulamaması gerektiğini, raporu hükme esas alınan bilirkişinin ... ... hukukunda değil ... ... hukukunda da uzman olmadığını, ... muhasebeci-mali müşavir olması sebebi ile bilirkişi listesinde yer aldığını, bilirkişinin uzmanlığını kabul etmediklerini, bilirkişinin ... kanunlarına hâkim olmadığı gibi zamanaşımını kesen ve durduran sebepler olup olmadığı konusunda da bilgi sahibi olmadığını, bozmaya uygun şekilde bilirkişi seçilmesi için Adalet Bakanlığı (Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü), Dışişleri Bakanlığı ya da Rusya'nın ...'deki elçilik veya konsolosluklarından yardım istenmesi gerekirken mali müşavir bilirkişiden rapor alma yolunun seçildiğini, kaldı ki somut dosyada Rusya hukukunun uygulanamayacağını, davacının dört farklı ülkede çalıştığını, ayrıca işverenin 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu'nun (6098 sayılı Kanun) 21 ... maddesinde yer ... bilgilendirme yükümlülüğünü yerine getirmediğini ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dosya içeriğine, bozmanın mahiyeti ve kapsamına göre taraflar arasındaki uyuşmazlık, dava konusu uyuşmazlığa uygulanacak hukukun belirlenmesi ile ilgili hukukun doğru uygulanıp uygulanmadığına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 ... maddesi.
2. 5718 sayılı Kanun'un 2, 27, 40 ve 44 üncü maddeleri.
3. 5718 sayılı Kanun'un "Zamanaşımı" kenar başlıklı 8 ... maddesi şöyledir:
"Zamanaşımı, hukukî işlem ve ilişkinin esasına uygulanan hukuka tâbidir."
4. 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 11, 17, 25 ve 32 nci maddeleri ile ek 3 üncü maddesi, geçici 8 ... maddesi, 120 nci maddesi atfıyla hâlen yürürlükte olan mülga 1475 sayılı ... Kanunu'nun 14 üncü maddesi.
5. 6098 sayılı Kanun'un 146 ncı maddesi, 7036 sayılı ... Mahkemeleri Kanunu'nun (7036 sayılı Kanun) 15 ... maddesi.
6. Rusya Federasyonu ... Kanunu'nun 178, 180 ve 392 nci maddeleri.
7. ... sözleşmesinde yabancılık unsurunun bulunması hâlinde uygulanacak hukukun belirlenmesine ilişkin Dairemizin 24.11.2020 tarihli ve 2020/5615 Esas, 2020/16554 Karar sayılı kararı.
8. Yine aynı mahiyette Dairemizin 29.03.2022 tarihli ve 2021/13329 Esas, 2022/4113 Karar; 22.03.2022 tarihli ve 2022/1470 Esas, 2022/3903 Karar; 16.03.2022 tarihli ve 2022/2894 Esas, 2022/3517 Karar sayılı kararları.
3. Değerlendirme
1. 7036 sayılı Kanun'un yürürlüğe girdiği tarihten önce, kıdem ve ihbar tazminatı alacaklarının 6098 sayılı Kanun'un 146 ncı maddesi uyarınca on yıllık zamanaşımına tâbi olduğu kabul edilmekteydi. Zamanaşımı süresinin başlangıcı kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı hakkının doğduğu tarih, yani işçi açısından ... sözleşmesinin sona erdiği tarihtir.
2. Diğer taraftan 25.10.2017 tarihinde yürürlüğe giren 7036 sayılı Kanun'un 15 ... maddesi ile 4857 sayılı Kanun'a eklenen ek 3 üncü maddede, ... sözleşmesinden kaynaklanmak kaydıyla hangi kanuna tâbi olursa olsun kıdem tazminatı, ... sözleşmesinin bildirim şartına uyulmaksızın feshinden kaynaklanan tazminat, kötüniyet tazminatı, ... sözleşmesinin eşit davranma ilkesine uyulmaksızın feshinden kaynaklanan tazminat alacaklarının beş yıllık zamanaşımı süresine tâbi olduğu belirlenmiştir. 4857 sayılı Kanun'un geçici 8 ... maddesinde ise ek 3 üncü maddenin, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra sona ... ... sözleşmelerinden kaynaklanan tazminatlar hakkında uygulanacağı kuralı öngörülmüştür. Bu maddenin yürürlük tarihi olan 25.10.2017 tarihinden önce işlemeye başlamış olan zamanaşımı süreleri, değişiklikten önceki hükümlere tâbi olmaya devam eder. Ancak, zamanaşımı süresinin henüz dolmamış olan kısmı, ek 3 üncü maddede öngörülen süreden ... ise bu hâlde ek 3 üncü maddede öngörülen sürenin geçmesi ile zamanaşımı süresi dolmuş olur.
3. Somut uyuşmazlıkta, Dairemiz bozma kararı üzerine yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davacının, 14.12.2003 - 20.05.2009 ve 12.08.2012 - 18.....2014 tarihleri arasındaki çalışma dönemlerine ilişkin kıdem ve ihbar tazminatı talepleri yönünden, Rusya Fedarasyonu ... Kanunu'nun 392 nci maddesine göre zamanaşımı süresinin dolduğu ve davalı tarafça usulüne uygun şekilde zamanaşımı def'inde bulunulduğunun anlaşıldığı gerekçesiyle taleplerin reddine karar verilmesine bir isabetsizlik bulunmamaktadır.
4. Ne var ki davacının 17.....1989 - 27.08.1990, 10.03.1991 - 15.03.1996, 11.08.1996 - 02.....1997, 29.12.1997 - 18.04.2000, 23.08.2002 - 10.02.2013, 26.....2003 - 19.08.2003 tarihleri arasında geçen ve ... hukukuna tâbi olan çalışma dönemi yönünden, çalışmanın sona erdiği 19.08.2003 tarihinden itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresinin dolduğu, davanın 10 yıl geçtikten sonra 04.04.2017 tarihinde açıldığı belirtilerek yine taleplerin zamanaşımı sebebi ile reddine karar verilmesi hatalı olmuştur.
5. Şöyle ki davalıya ait yurt dışı işyerlerinde aralıklı olarak çalışan davacının ... sözleşmesi, 19.08.2003 tarihinde değil, 18.....2014 tarihinde sona ermiştir. Davanın, ... sözleşmesinin feshedildiği tarihten itibaren yasal süresi içinde açıldığı ve 19.08.2003 tarihinden sonraki ilk çalışma 14.12.2003 tarihinde başlamış olmakla aralıklı çalışmalar arasındaki boşluğun da 10 yıldan az olduğu görülmekle; davacının 17.....1989 - 27.08.1990, 10.03.1991 - 15.03.1996, 11.08.1996 - 02.....1997, 29.12.1997 - 18.04.2000, 23.08.2002 - 10.02.2013, 26.....2003 - 19.08.2003 tarihleri arasındaki çalışma dönemi için kıdem ve ihbar tazminatı talepleri yönünden işin esasına girilmesi gerekir. 19.08.2003 tarihinde sona ... çalışma dönemi yönünden davalı işverence, ... ilişkisinin tazminat gerektirmeyecek şekilde sona erdiği iddia edilmediği gibi bu dönemin sona ermesine dair herhangi bir delil de sunulmamıştır. Bu durumda, 17.....1989 - 27.08.1990, 10.03.1991 - 15.03.1996, 11.08.1996 - 02.....1997, 29.12.1997 - 18.04.2000, 23.08.2002 - 10.02.2013, 26.....2003 - 19.08.2003 tarihleri arasındaki hizmet süresi ve 19.08.2003 tarihindeki ücreti üzerinden davacının kıdem ve ihbar tazminatları hesaplanıp hüküm altına alınmalıdır.
6. Zamanaşımı süresinin başlangıcının belirlenmesinde, ... sözleşmesinin sona erdiği tarih yerine ... hukukuna tâbi çalışmanın sona erdiği tarih dikkate alınarak sonuca gidilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
22.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.