"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 33. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/2669 E., 2023/2886 K.
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 4. İş Mahkemesi
SAYISI : 2023/324 E., 2023/772 K.
Taraflar arasındaki tespit davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı Sincan Sosyal Hizmet Merkezi Müdürlüğünde ek ders karşılığı görev yapan 10 kamu görevlisinin müvekkili Sendikaya üyelik başvurusunda bulunduğunu, müvekkili Sendika Yönetim Kurulunun 16.05.2023 tarihli ve 3562 sayılı Kararı ile sendikaya üyeliklerinin kesinleştiğini, Sendika tarafından 17.05.2023 tarihli ve 2023/790 sayılı yazı ile davalı ... Bakanlığına bağlı Sincan Sosyal Hizmet Merkezi Müdürlüğüne sendikaya üye olan ek ders karşılığı çalışanların isim listesi ve üyelik formları sunularak, ücretlerinden %0,5 (binde beş) oranında üyelik aidatı kesintisi yapılmasının istenildiğini, ancak Kurum tarafından, bu personelin herhangi bir istihdam şekline tâbi olmadıkları gerekçesiyle sendika aidat kesintisi yapılmadığını, davalı İdarenin hukuk devletine ve kanunlara aykırı olarak kişilerin sendikaya üye olma hakkını ellerinden alındığını, sendikal faaliyetlerin 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın (Anayasa) 51 inci maddesinde düzenlendiğini ve güvence altına alındığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı Sincan Sosyal Hizmet Merkezinde ek ders karşılığı görev yapan ve müvekkili Sendikaya üye olan 10 personelin sendika üyeliğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davalı İdare aleyhine açılan işbu davanın öncelikle yargı yolu, görev, yetki, zamanaşımı, husumet gibi dava şartı ve ilk itirazlar yönünden incelenerek reddine karar verilmesi gerektiğini, huzurdaki davanın ek ders karşılığı istihdam edilen personelin sendika üyeliklerinin tespitine ilişkin olup üyeliği tespit edilecek her bir personel tarafından veya sendika tarafından ancak davacıları temsilen yine her bir personel için ayrı ayrı açılması gerekirken bu şekilde açılan davanın usulden reddedilmesi gerektiğini, Sendikanın işbu davada asıl olarak davacı olmadığını ve taraf sıfatı bulunmadığını, ek ders karşılığı müvekkili Kurumda istihdam edilen personelin işçi statüsünde olup memur sendikasına üye olamayacaklarını, bu personel herhangi bir istihdam şeklinde tâbi olmadıklarından sendika aidat kesintisi de yapılamadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacı Sendikanın, üyeliği davalı tarafa bildirerek aidat kesintisi yapılmasını talep ettiği, davalı Bakanlığın ise talebi yerine getirmediği, bu nedenle davacının tespit isteminde hukuki menfaati bulunduğu, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun (657 sayılı Kanun) 89 uncu maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak hazırlanan esaslarda, ders görevi alacakların taşıması gereken nitelikler, göreve alınma, çalışma koşulları ile yapılacak ödemelerin önceden düzenlendiği, İdareye göreve alma ve sonlandırma gibi konularda üstün yetkiler verildiği, davalı ile Sendika üyeleri arasında iş sözleşmesi bulunmadığı, çalışma ilişkisinin İdarece yapılan görevlendirmeye dayalı olduğu, göreve alınma, çalışma koşulları ile ödenecek ücretin statü hukuku içinde düzenlendiği, dolayısıyla dava dilekçesinde belirtilen sendika üyelerinin kamu görevlisi sendikası olan davacı Sendikaya üye olabilecekleri gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili istinaf dilekçesinde; öncelikle davacı Sendikanın işbu davada asıl olarak davacı olmadığını, taraf sıfatının bulunmadığını, davanın ek ders karşılığı istihdam edilen personelin sendika üyeliklerinin tespitine ilişkin olduğunu, üyeliği tespit edilecek her bir personel tarafından veya sendika tarafından ancak davacıları temsilen yine her bir personel için ayrı ayrı açılması gerekirken bu şekilde açılan davanın usulden reddedilmesi gerektiğini, ek ders karşılığı müvekkili Kurumda istihdam edilen personel memur statüsünde olmadığından memur sendikasına üye olamayacaklarını, bu personelin herhangi bir istihdam şekline de tâbi olmadığını, bu nedenle üyeliklerinin yasal dayanağı bulunmadığı için sendika aidat kesintisinin de yapılamayacağını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; 657 sayılı Kanun'un 89 uncu maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak hazırlanan esaslarda ders görevi alacakların taşıması gereken nitelikler, göreve alınma, çalışma koşulları ile yapılacak ödemelerin statü hukuku içerisinde düzenlendiği, dolayısıyla kamu görevli sendikası olan sendikaya üye olabilecekleri ve üyelik tespiti talebinde bulunabilecekleri gerekçesiyle başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili; cevap ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 657 sayılı Kanun’un 89 uncu maddesine istinaden ek ders ücreti karşılığı görev yapan dava konusu çalışanların kamı görevlileri sendikasına üyeliklerinin tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Anayasa'nın “Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması” kenar başlıklı 13 üncü maddesi şöyledir:
“(Değişik: 3/10/2001-4709/2 md.) Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.”
2. Anayasa’nın “Sendika kurma hakkı” kenar başlıklı 51 inci maddesi şöyledir:
“Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.
Sendika kurma hakkı ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâk ile başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebepleriyle ve kanunla sınırlanabilir.
Sendika kurma hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.
(Mülga dördüncü fıkra: 7/5/2010-5982/5 md.)
İşçi niteliği taşımayan kamu görevlilerinin bu alandaki haklarının kapsam, istisna ve sınırları gördükleri hizmetin niteliğine uygun olarak kanunla düzenlenir.
Sendika ve üst kuruluşlarının tüzükleri, yönetim ve işleyişleri, Cumhuriyetin temel niteliklerine ve demokrasi esaslarına aykırı olamaz.”
3. 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun "Tanımlar" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
"Bu Kanunun uygulanmasında;
a) (Değişik: 4/4/2012-6289/3 md.) Kamu görevlisi: Bu Kanun kapsamında yer alan kurum ve kuruluşların kadro veya pozisyonlarında istihdam edilenlerden işçi statüsü dışında çalışan kamu görevlilerini,
...
ifade eder."
4. 657 sayılı Kanun'un "Ders görevi" kenar başlıklı 89 uncu maddesi şöyledir:
"Her derecedeki eğitim ve öğretim kurumları ile Üniversite ve Akademi (Askeri Akademiler dahil), okul, kurs veya yaygın eğitim yapan kurumlarda ve benzeri kuruluşlarda öğretmen veya öğretim üyesi bulunmaması halinde öğretmenlere, öğretim üyelerine veya diğer memurlara veyahut açıktan atanacaklara ücret ile ek ders görevi verilebilir.
Ücretle okutulacak ders saatlerinin sayısı,ders görevi alacakların nitelikleri ve diğer hususlar Cumhurbaşkanı kararı ile tespit olunur."
5. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 23 üncü maddesinin dördüncü fıkrası şöyledir:
“Herkesin çıkarını korumak için sendika kurma veya sendikaya üye olma hakkı vardır.”
6. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin “Toplantı ve dernek kurma özgürlüğü” kenar başlıklı 11 inci maddesi şöyledir:
“(1) Herkes barışçıl olarak toplanma ve dernek kurma hakkına sahiptir. Bu hak, çıkarlarını korumak amacıyla başkalarıyla birlikte sendikalar kurma ve sendikalara üye olma hakkını da içerir.
(2) Bu hakların kullanılması, yasayla öngörülen ve demokratik bir toplum içinde ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli olanlar dışındaki sınırlamalara tabi tutulamaz. Bu madde, silahlı kuvvetler, kolluk kuvvetleri veya devlet idaresi mensuplarınca yukarda anılan haklarını kullanılmasına meşru sınırlamalar getirilmesine engel değildir.”
7. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi'nin 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi şöyledir:
“Herkese kendi ekonomik ve sosyal menfaatlerini korumak ve geliştirmek için sendika kurma ve sadece sendikanın kendi kurallarına tabi olarak kendi seçtiği bir sendikaya katılma hakkı tanınır. Bu hakkın kullanılması ulusal güvenliği veya kamu düzenini veya başkalarının hak ve özgürlüklerini korumak için demokratik bir toplumda gerekli olan ve hukuken öngörülen sınırlamalardan başka sınırlara tabi tutulamaz.”
8. Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi'nin 22 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkrası şöyledir:
“Herkes başkalarıyla bir araya gelerek örgütlenme özgürlüğü hakkına sahiptir; bu hak, kendi menfaatlerini korumak için sendika kurma ve sendikaya katılma hakkını da içerir.
Bu hakkın kullanılmasına ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin, kamu düzeninin, genel sağlık veya ahlâkın, başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla, hukuken öngörülmüş ve demokratik bir toplumda gerekli olan sınırlamaların dışında başka hiç bir sınırlama konamaz. Bu madde, silahlı kuvvetler ve polis teşkilatı mensuplarının bu hakkı kullanmaları üzerine hukuki kısıtlamalar konulmasını engellemez.”
9. Uluslararası Çalışma Örgütünün 87 sayılı Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi’nin 2 nci maddesi şöyledir:
“Çalışanlar ve işverenler herhangi bir ayırım yapılmaksızın önceden izin almadan istedikleri kuruluşları kurmak ve yalnız bu kuruluşların tüzüklerine uymak koşulu ile bunlara üye olmak hakkına sahiptirler.”
10. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
11. 24.04.2015 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulunun 2015/7446 sayılı "... Ders ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Esaslar" Kararı.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davalı vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
14.03.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.