"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/4538 E., 2024/155 K.
KARAR : İstinaf başvurularının esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 28. İş Mahkemesi
SAYISI : 2021/367 E., 2022/537 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı Askeri Fabrika ve Tersane İşletme AŞ (ASFAT) ve davalı Millî Savunma Bakanlığı ile davacı vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince davalılar vekillerinin istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalılar vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalı Bakanlığa bağlı ait işyerinde çalıştığını, işyerinde bulunan tüm işçilerin davalı ASFAT'a devredildiğini, müvekkilinin sendika üyesi olduğunu, davacının ticaret meslek lisesi mezunu olduğunu, işe alındığı tarihte yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesi hükümleri uyarınca deneme süresi sonunda kesin kabul esnasında davacının 2 (iki) üst dereceye intibak ettirilmesi gerektiğini; ancak davalı Kurum tarafından ticaret meslek liselerinin, lise muadili teknik öğrenim veren okul olmadığı gerekçesiyle kesin kabul sırasında 2 (iki) derece yerine 1 (bir) derece verildiğini, bu nedenle ücret alacaklarının da eksik ödendiğini ileri sürerek davacının kesin kabul esnasında 2 (iki) üst dereceye intibakının yapılması gerektiğinin tespiti ile fark ücret, fark akdi ikramiye ve fark ilave tediye alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı Bakanlık vekili cevap dilekçesinde; alacakların zamanaşımına uğradığını, davacının işe alındığı tarihte işyerine ibraz ettiği diploma gereği alındığı iş ve meslek kolu ile herhangi bir ilişkisi bulunmadığından deneme süresinde bir kademe artırıldığını, müvekkili ile Millî Eğitim Bakanlığı arasında yapılan koordineye göre 6764 sayılı Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (6764 sayılı Kanun) ile 3795 sayılı Bazı Lise, Okul ve Fakülte Mezunlarına Unvan Verilmesi Hakkında Kanun'un (3795 sayılı Kanun) 3 üncü maddesinde yapılan değişiklik ile 09.12.2016 tarihinden önce meslek lisesi mezunu olarak işe başlatılan işçilerin, lise muadili teknik öğrenim veren okul mezunu olarak sayılamayacağını ve bu nedenle de toplu iş sözleşmeleri gereğince deneme süresi sonucunda verilen ilave bir üst ücret derecesine hak kazanmalarına imkân bulunmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ASFAT vekili cevap dilekçesinde; husumet itirazında bulunduklarını, davalı Şirketin 1325 sayılı Askeri Okullar, Askeri Öğrenciler, Askeri Fabrikalar ve Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun'un (1325 sayılı Kanun) ek 12 nci maddesi ile kurulduğunu, sermayesinin tamamının Hazine ve Maliye Bakanlığına yönetim haklarının ise Millî Savunma Bakanlığına ait olduğunu, davacının işe başladığı tarihte müvekkili Kurumun henüz kurulmadığını 14.05.2019 tarihli ve 1105 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı ile 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun'un (4046 sayılı Kanun) 2 nci maddesinin (i) bendi çerçevesinde davacının çalıştığı fabrikanın işletme hakkının müvekkiline devredildiğini, devir işlemlerinin 21.08.2019 tarihinde tamamlandığını, zamanaşımı def'i ileri sürdüklerini, davacının 09.12.2016 tarihinde yapılan değişiklikten faydalanamayacağını, faydalandığı kabul edilse dâhi teknik öğrenim veren okuldan mezun olmadığı için dava konusu taleplerin reddine karar verilmesi gerektiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının 01.03.1995-28.02.1997 tarihleri arasında yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesine göre davacının kesin kabulü sırasında davacıya 2 (iki) üst derece verilmesi gerektiği, emsal kararlar incelendiğinde davacının mezun olduğu lisenin toplu iş sözleşmesinde belirtilen lise denginde olduğu belirtilerek alınan bilirkişi raporu doğrultusunda davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davalı Bakanlık vekili; cevap dilekçesinde belirttiği hususlarla benzer sebepleri tekrar ederek davanın reddine karar verilmesi istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
2. Davalı ASFAT vekili; cevap dilekçesinde belirttiği hususlarla benzer sebepleri tekrar ederek davanın reddine karar verilmesi istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
3. Davacı vekili; dava konusu alacakların hatalı hesaplandığını belirterek istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; İlk Derece Mahkemesinin gerekçesi benimsenerek davalılar vekillerinin istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davalı Bakanlık vekili; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü nedenleri tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı ASFAT vekili; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü nedenleri tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık; davacının mezun olduğu ticaret meslek lisesinin, lise muadili teknik öğrenim veren okul olup olmamasına göre kesin kabul esnasında 2 (iki) derece almaya ve buna bağlı olarak dava konusu fark ücret alacaklarına hak kazanıp kazanmadığı ve davalıların sorumlulukları hususlarında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
2. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 39 ve 53 üncü maddeleri, 4857 sayılı İş Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 32 nci maddesi, 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesinin Kaldırılması Hakkında Kanun'un 1 vd. maddeleri.
3. 3795 sayılı Kanun’un "Unvanlar" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi şöyledir:
"Madde 3 – Gördükleri mesleki teknik öğretim alanlarına göre;
a) (Değişik: 2/12/2016 -6764/50 md.) Mesleki ve teknik öğretim veren ortaöğretim kurumlarından mezun olanlar ile denkliği Millî Eğitim Bakanlığınca kabul edilen diğer mesleki ve teknik öğretim veren ortaöğretim kurumlarından mezun olanlar ve bu okullara denk mülga okullardan mezun olanlara “teknisyen”,
...
Unvanı verilir"
4. Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği'nin (Yönetmelik) 69 uncu maddesinin beşinci fıkrası şöyledir:
"(Ek:RG-16/9/2017-30182) (Değişik:RG-5/9/2019-30879) Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanların diplomalarına “Bu diploma sahibi 29/4/1992 tarihli ve 3795 sayılı Bazı Lise, Okul ve Fakülte Mezunlarına Unvan Verilmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesine göre eğitimini aldığı alan/dalda ‘Teknisyen’ unvanını kazanmıştır.” ifadesi yazılır. Daha önceki mezunlara da talep etmeleri hâlinde diploma veya belgenin arkasına aynı ifade yazılır."
5. 4857 sayılı Kanun'un 6 ncı maddesi şu şekildedir:
"İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukukî bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde mevcut olan iş sözleşmeleri bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer.
Devralan işveren, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda, işçinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür.
Yukarıdaki hükümlere göre devir halinde, devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu yükümlülüklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır."
6. 1325 sayılı Kanun'un ek 12 nci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalılar vekillerinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Somut uyuşmazlıkta davacı vekili; davacının, dava dilekçesinde davalı Kurumda işe başladıktan sonra kesin kabulünün ardından 2 (iki) üst derecesine intibak ettirilmesi gerekirken kesin kabul esnasında sadece 1 (bir) derece verilerek yükseltildiğini, ticaret meslek lisesi mezunu olduğunu, ticaret meslek liselerinin lise muadili teknik öğrenim veren okul statüsünde bulunduğunu ve kendisine ayrıca bir derece daha verilmesi gerektiğini ileri sürmüştür.
3. Davacının işe girdiği tarihte işyerinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinde ve devam eden dönemlerde imzalanan toplu iş sözleşmelerinde mevcut olan “Hizmet Akitlerinin Yapılması” kenar başlıklı düzenleme şöyledir:
"...
g. Kesin Kabul İşlemi
(1) Deneme süresi sonunda sicil notu (66) ve daha yukarı olan işçilerin kesin kabulleri, alındıkları ücret derecesinin bir üst derecesinden işveren vekilinin onayı ile yapılır. Yeterli sicil notu alamayan işçilerin iş sözleşmeleri feshedilir.
(2) Lise muadili teknik öğrenim veren okul mezunlarına bir üst derece, lise öğreniminden sonra 2 yıl ve daha fazla yüksek teknik öğrenim veren okul mezunlarına ise iki üst derece ayrıca verilir. ..."
4. Davalı Millî Savunma Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü tarafından dosyaya sunulan "Ticaret Meslek Lisesi Mezunu Olarak İşe Başlatılan İşçiler" konulu beyan dilekçelerinde; Millî Eğitim Bakanlığından alınan görüş yazısında 3795 sayılı Kanun'un ve Yönetmelik'in İlgili Hukuk bölümünde belirtilen hükümlerine vurgu yapılarak ticaret meslek lisesi mezunlarının teknisyen ünvanına hak kazandığının belirtildiği, diğer yandan Millî Eğitim Bakanlığı ile yapılan görüşmede; Bakanlığa ait 01.05.2014 tarihli ve 2014/8 sayılı Genelge ile ticaret meslek liselerinin, öğrenim verdiği mevcut alan ve dallarıyla birlikte "mesleki ve teknik lise" adı altında kademeli olarak yeniden yapılandırıldığı, bu nedenle Genelgenin yayımı tarihinden itibaren kademeli olarak "ticaret meslek lisesi" adı altında eğitim veren liselerin mesleki ve teknik liselere dönüştürüldüğü, 3795 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinde yapılan değişiklik ile birlikte ticaret meslek lisesi mezunu işçilerin de teknisyen ünvanını almaya hak kazandığı, dolayısıyla bu kişilerin teknik öğrenim veren okul mezunu olarak görülmesi gerektiği, bahse konu mevzuat hükümleri ve bilgiler ışığında 6764 sayılı Kanunla 3795 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinde yapılan değişikliğin yürürlük tarihi (09.12.2016) öncesinde ticaret meslek lisesi mezunu olarak işe başlatılan işçilerin, işe başladığı tarihte teknisyen ünvanına hak kazanmadığı, dolayısıyla bu işçilerin işe başlangıç tarihinde "lise muadili teknik öğrenim veren okul mezunu" olarak sayılmaması gerektiği ve buna bağlı olarak da deneme süresi sonunda bu işçilere ilave bir üst ücret derecesi verilmesine yer olmadığı sonucuna varıldığı, buna göre değişikliğin yürürlük tarihinden (09.12.2016) sonra ticaret meslek lisesi mezunu olarak işe başlatılan işçilerin, teknik öğrenim veren okul mezunu olarak kabul edilerek toplu iş sözleşmeleri gereğince deneme süresi sonunda lise muadili teknik öğrenim veren okul mezunlarına verilen ilave bir üst ücret derecesine hak kazandığı ifade edilmiştir.
5. Aynı davalı aleyhine aynı iddia ve taleplerle açılan ve Dairemizce temyiz incelemesi yapılan 2023/21295 Esas sayılı dosyada Dairemizce dosya eksiklik talebi ile; ticaret meslek liselerinin lise muadili teknik öğrenim veren okul sayılıp sayılmadığının Millî Eğitim Bakanlığından sorulması istenilmiş olup Millî Eğitim Bakanlığı Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından verilen cevapta ise "Millî Eğitim Bakanlığının 02.04.2014 tarih ve 20880154/20/1359845 sayılı onayı öncesinde 'Meslek Lisesi', 'Anadolu Meslek Lisesi', 'Teknik Lise', 'Anadolu Teknik Lisesi' haftalık ders çizelgeleri uygulanmakta ve mezunlarına 'Meslek Lisesi Diploması', 'Anadolu Meslek Lisesi Diploması', 'Teknik Lise Diploması' ve 'Anadolu Teknik Lisesi Diploması' düzenlenmekte iken ilgili onayla yapılan düzenleme ile mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının 'Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi' adı altında birleştirildiği, bu düzenleme sonrasında mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında 'Anadolu Meslek Programı' ile 'Anadolu Teknik Programı' haftalık ders çizelgeleri uygulandığı ve mezunlarına diplomasında mezun olduğu program türü belirtilerek 'Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Diploması' düzenlendiği, bu çerçevede ticaret meslek liseleri (mülga) faal olduğu süreçte Bakanlığa bağlı lise dengi okul olmakla birlikte, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 36'ncı maddesi doğrultusunda memurluğa başlama derece ve kademesinin tespiti bakımından 'teknik öğretim okulları' kapsamında bulunmadığı, diplomaları bakımından 'Teknik Lise Diploması' veya 'Anadolu Teknik Lisesi Diploması' ile mezun olduğu program türü 'Anadolu Teknik Programı' olarak belirtilen 'Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Diploması' sahiplerinin 'teknik öğretim okulları' mezunu olarak değerlendirilmesi gerektiği mütalaa edilmiştir. Ancak 3795 sayılı Kanun'un 3'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında 'ticaret meslek lisesi' Bakanlığımıza bağlı mülga meslek lisesi olup mezunlarına Kanun'un ilgili maddesi uyarınca teknisyen ünvanı verilmekte, Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği'nin 69'uncu maddesi uyarınca daha önce mezun olanların diplomalarına talep etmeleri hâlinde teknisyen ünvanı kazandığı ifadesi yazılmaktadır." şeklinde açıklama yapılmıştır.
6. Davalı işyerinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinde yer alan "..Lise muadili teknik öğrenim veren okul mezunlarına bir üst derece...ayrıca verilir...." şeklindeki düzenleme ile, işçilere kesin kabul esnasında bir üst derece daha verilmesi için işçinin lise muadili teknik öğrenim veren okul mezunu olması gerektiği belirtilmiştir. (4) ve (5) numaralı paragraflarda açıklandığı üzere, 3795 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ve Yönetmelik'in 69 uncu maddesinin beşinci fıkrası hükümleri çerçevesinde; Millî Eğitim Bakanlığına ait 01.05.2014 tarihli ve 2014/8 sayılı Genelge ile ticaret meslek liselerinin, öğrenim verdiği mevcut alan ve dallarıyla birlikte "mesleki ve teknik lise" adı altında kademeli olarak yeniden yapılandırıldığı, bu nedenle sözü edilen Genelge'nin yayım tarihinden itibaren kademeli olarak "ticaret meslek lisesi" adı altında eğitim veren liselerin mesleki ve teknik liselere dönüştürüldüğü, 3795 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinde yapılan değişiklik ile birlikte ticaret meslek lisesi mezunu işçilerin de teknisyen ünvanını almaya hak kazandığı, dolayısıyla bu kişilerin 09.12.2016 tarihinden itibaren teknik öğrenim veren okul mezunu olarak görülmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
7. Bahse konu mevzuat hükümleri ve bilgiler ışığında; 6764 sayılı Kanun ile 3795 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinde yapılan değişikliğin yürürlük tarihi olan 09.12.2016 tarihinden itibaren (bu tarihten önce veya sonra ticaret meslek liselerinden mezun olunmasına bakılmaksızın) ticaret meslek lisesi mezunları, teknik öğrenim veren okul mezunu sayılmalıdır.
8. Yukarıda yapılan açıklamalara göre davanın kabulü yerinde ise de, dava zamanaşımı gözetilerek Ocak 2016 tarihinden itibaren hesaplama yapılan bilirkişi raporuna itibar edilerek hüküm kurulması hatalıdır. Davacının işe kesin kabulü esnasında 2 (iki) üst dereceye intibakının yapılması gerektiği kabul edilerek 09.12.2016 tarihinden itibaren derece ve kademesi yeniden belirlenmeli ve oluşacak sonuca göre fark ücret alacakları hesaplanmalıdır.
9. Diğer yandan somut uyuşmazlıkta davacı vekili dava dilekçesinde davacının çalıştığı işyerinde bulunan tüm işçilerin davalı ASFAT'a devredildiğini belirtmiştir. Davalı ASFAT vekili de cevap dilekçesinde; müvekkili Şirketin 1325 sayılı Kanun'un ek 12 nci maddesi ile kurulduğunu, sermayesinin tamamının Hazine ve Maliye Bakanlığına, yönetim haklarının ise Millî Savunma Bakanlığına ait olduğunu, davacının işe başladığı tarihte müvekkili Kurumun henüz kurulmadığını, 14.05.2019 tarihli 1105 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı ile 4046 sayılı Kanun'un 2 nci maddesinin (i) bendi çerçevesinde davacının çalıştığı fabrikanın işletme hakkının müvekkili Kuruma devredildiğini beyan etmiştir.
10. İşyeri devrinin esasları ve sonuçları 4857 sayılı Kanun’un 6 ncı maddesinde düzenlenmiştir. Sözü edilen hükümde, işyerinin veya bir bölümünün devrinde devir tarihinde mevcut olan iş sözleşmelerinin bütün hak ve borçlarıyla devralan işverene geçeceği öngörülmüştür. Devir tarihinden önce doğmuş ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlar açısından, devreden işverenle devralan işverenin birlikte sorumlu oldukları aynı maddenin üçüncü fıkrasında belirtilmiş, devreden işverenin sorumluluğunun devir tarihinden itibaren iki yıl süreyle sınırlı olduğu hükme bağlanmıştır.
11. Yukarıdaki açıklamalar ışığında; davacının çalıştığı işyerinin davalı ASFAT'a devredildiği tarih tespit edildikten sonra 4857 sayılı Kanun'un 6 ncı maddesi gözetilerek davalı Bakanlığın sorumluluğunun belirlenmesi gerekirken bu hususta herhangi bir değerlendirme yapılmaksızın davalıların müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde davalılardan Askeri Fabrika ve Tersane İşletme AŞ' ye yükletilmesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
04.07.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.