"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2024/312 E., 2024/243 K.
KARAR : İstinaf başvurularının esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : İstanbul 4. İş Mahkemesi
SAYISI : 2022/291 E., 2023/357 K.
BİRLEŞEN DAVA
MAHKEMESİ : İstanbul 4. İş Mahkemesi
SAYISI : 2023/51 E., 2023/116 K.
Taraflar arasındaki işkolu tespiti davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince asıl ve birleşen davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın asıl ve birleşen dava davacı vekilleri ile davalı Bakanlık vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı asıl ve birleşen dava davacı vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1. Davacı ... (...) vekili dava dilekçesinde; davalı ... Sendikasının talebi üzerine yapılan inceleme sonucu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 19.08.2022 tarihli ve 31928 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2022/132 Karar numaralı işkolu tespit kararında; ... İstanbul Personel Yönetim AŞ (... Şirketi) ünvanlı işverenliğe ait ... Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sicil No.lu işyerinde belediye hizmetleri kapsamındaki işlerin yapıldığı, bu nedenle yürütülen faaliyetlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numaralı genel işler işkolunda yer aldığının tespit edildiğini, yapılan bu tespitin 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'na, (6356 sayılı Kanun) 5393 sayılı Belediye Kanunu'na (5393 sayılı Kanun) ve İşkolları Yönetmeliği'nin uygulamasına, yerleşik yargı içtihatlarına aykırı olduğunu, taşımacılık sektörünün, ayrı bir deneyimi ve teknik bilgiyi gerektiren bir işkolu olduğunu genel işler işkolunun bir alt dalıymış gibi ele alınamayacağını, bir işyerinin dâhil olduğu işkolu tespit edilirken işveren ya da işverenin kimliği değil, işin niteliği, işyerinde yapılan iş ve çalışanların fiilen yapmakta oldukları işin dikkate alınması gerektiğini, mezkur işkolu tespitinin işyerinde yapılan işe göre değil, işverenin kimliğine göre yapıldığını, bunun işkolu sendikacılığı anlayışına aykırı olduğunu, davaya konu ... Şirketine ait ... SGK sicil No.lu işyerinde çalışan ve aynı zamanda çoğunluğu davacı sendika üyesi olan işçilerin, Büyükada, Heybeliada, Burgazada ve Kınalıada'da yolcu taşıma hizmeti veren elektrikli araç (taksi) çağrılarının alınması, elektrikli İETT araçlarının şoförlüğü (kullanılması), araç kalkış saatlerinin düzenlenmesi ve denetimi vb. işlerini yaptıklarını, davaya konu işyerinin iştigal konusunun, yapılan bu işlerin niteliği ve faaliyetlerdeki baskın niteliği ve İşkolları Yönetmeliği dikkate alındığında, işyerinin 15 sıra numaralı taşımacılık işkoluna girdiğinin anlaşılacağını, davaya konu işyeri çalışanlarının çoğunluğunun, davacı Sendika üyesi olduğunu, taraflarca toplu iş sözleşmesi imzalandığını ve hâlen yürürlükte olduğunu, davaya konu işyerinin iştigal konusunun, yapılan işlerin niteliği ve faaliyetlerdeki baskın niteliğinde herhangi bir değişiklik olmadan yapılan tespitin hukuka aykırı olduğunu ileri sürerek 19.08.2022 tarihli ve 31928 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2022/132 Karar numaralı işkolu tespit kararının iptali ile ... SGK sicil No.lu işyerinin İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer aldığının tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
2. Davalı-birleşen davada davacı ... Şirketi vekili dava dilekçesinde; davalı Bakanlığın 19.08.2022 tarihli ve 31928 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan ve müvekkili Şirkete ait ... SGK sicil No.lu işyerinde belediye hizmetleri kapsamında yer alan işlerin yapıldığını, dolayısıyla yapılan işlerin 20 sıra numaralı genel işler işkolunda yer aldığına dair kararının iptaline, müvekkiline ait işyerinde yapılan işlerin niteliği itibarıyla İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer aldığının tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; müvekkili Bakanlık tarafından yapılan işlemin usul ve kanuna uygun olduğunu, davacının iddialarının yerinde olmadığını, iş müfettişi inceleme raporundaki tespitlerin yerinde olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Sendikası vekili cevap dilekçesinde; davacının iddialarının hukuka aykırı olduğunu, ... Şirketine ait işyerlerinin İşkoları Yönetmeliği'nin 20 sıra numaralı genel işler işkolunda tescil edilmesi gerektiğine dair Yargıtay kararı bulunduğunu, bilirkişi incelemesi yaptırılmaksızın karar verilmesi gerektiğini, ... Şirketi tarafından 5393 sayılı Kanun kapsamında belediye görev ve sorumluluğundaki işlerin dava dışı Büyükşehir Belediyesi adına yürütüldüğünü savunarak davanın reddini istemiştir.
3. Davalı ...-İş Sendikası vekili cevap dilekçesinde; ... Şirketinin dava dışı Büyükşehir Belediyesine ait hizmetleri yerine getirdiğini, davaya konu işkolu tespit kararının hukuka uygun olduğunu, Belediye sınırları içerisindeki her türlü taşıma ile ilgili hizmetler de belediyelerin görev yetki ve sorumluluğu yani belediye hizmetlerinin kapsamında olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
4. Davalı Belediye-İş Sendikası vekili cevap dilekçesinde; İstanbul Büyükşehir Belediyesine ait bir belediye şirketi olan ... Şirketi ile ilgili olarak davaya konu işkolu tespitinde ... SGK sicil No.lu işyerinde belediye hizmetleri kapsamındaki işlerin yapıldığı tespit edildiğini, bu nedenle yürütülen faaliyetlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numaralı genel işler işkolunda yer aldığı kabulünün İşkolları Yönetmeliği'ne uygun bulunduğunu, ... SGK sicil No.lu işyerinde belediye hizmetlerine yönelik işler yapıldığından bu işyerindeki faaliyetlerin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer almadığını, işyerinin bu işkolu ile hiçbir ilişkisinin bulunmadığını savunarak davanın reddini istemiştir.
5. Davalı-birleşen davada davacı ... Şirketi vekili cevap dilekçesinde; müvekkili Şirkete ait ... SGK sicil No.lu işyerinde belediyelerin hizmet alanına giren bir konuda hizmet verilmediğini, işkolu tespiti istenilen işyerinde müvekkili tarafından yapılan asıl işin taşımacılık işi olduğunu, ... SGK sicil No.lu işyerinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile müvekkili Şirket arasında imzalanan “İBB İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü Elektrikli Araç Sürücüsü Doğrudan Hizmet Alım İşi Sözleşmesi” kapsamında yapılan işin yürütüldüğünü, dava konusu işyerininde Adalar bölgesindeki elektrikli araç hizmetinin yerine getirilmesi ve taşımacılık hizmetlerinin aksamaması, devamlılığının sağlanması amacıyla işçi çalıştırıldığını, söz konusu işyerinde asıl işin taşımacılık işi olduğunu, işyerinde yapılan işlerin niteliği itibarıyla İşkolları Yönetmeliği'nin 15 sıra numaralı taşımacılık işkolunda yer aldığının tespitine karar verilmesini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davalı- birleşen davada davacı ... Şirketinin dava dışı Büyükşehir Belediyesi Şirketi olduğu, 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun (5216 sayılı Kanun) 26 ncı maddesine göre kurulduğu, 5216 sayılı Kanun'un 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (p) bendine göre büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek faaliyetlerinin büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları arasında sayıldığı, işkolu tespiti talep edilen Şirket işyerinin belediyenin görev ve sorumluluklarına ilişkin işlerde hizmet verdiği, belediye hizmet binaları dâhilinde tahsis edilen yerde faaliyetini sürdürdüğü, işyerinde yapılan işin teknik amacının belediyecilik hizmeti olduğu, İşkolları Yönetmeliği'ne göre belediye hizmetlerinin genel işler işkolunda sayıldığından bahisle asıl ve birleşen davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde asıl ve birleşen dava davacı vekilleri ile davalı Bakanlık vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacı ... Sendikası vekili; 12.05.2023 tarihli ve 32188 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanıp yürürlüğe giren İşkolları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'in 5 inci maddesi ile yapılan düzenleme uyarınca İlk Derece Mahkemesi kararının hatalı olduğunu, bir işyerinin dâhil olduğu işkolu tespit edilirken işveren ya da işverenin kimliğinin değil, işin niteliği, işyerinde yapılan iş ve çalışanların fiilen yapmakta oldukları işin dikkate alınması gerektiğini, iptali istenen işkolu tespit kararı öncesinde, işyerinin 15 sıra numaralı taşımacılık işkoluna girdiğinin tespit edildiğini, bu nedenle müvekkili Sendikanın davalı işyerinde örgütlenebildiğini ve hatta toplu iş sözleşmesi imzaladığını belirterek istinaf yoluna başvurmuştur.
2. Davalı-birleşen davada davacı ... Şirketi vekili; müvekkili Şirkete ait ... SGK sicil No.lu işyerinde yürütülen faaliyetlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numaralı genel işler işkolunda yer aldığı yönündeki tespitin hatalı olduğunu, müvekkilinin işkolu tespitine konu işyerinde işçilerin fiilen sadece taşımacılık işlerinde çalıştığını, işyerinde söz konusu belediyelerin hizmet alanına giren bir konuda hizmet verilmediğini, müvekkili Şirket ile ... arasında toplu iş sözleşmesi imzalandığını, davalı Bakanlığın tek dayanağının müvekkili Şirketin belediye iştiraki olması olduğunu, İlk Derece Mahkemesi kararı ortadan kaldırılarak birleşen davanın kabulüne, asıl davanın reddine karar verilmesi gerektiğini belirterek istinaf yoluna başvurmuştur.
3. Davalı Bakanlık vekili; asıl dava yönünden vekâlet ücretine hükmedilmediğini belirterek istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; tespite konu ... SGK sicil No.lu işyerinin ait olduğu işveren ... Şirketinin belediye şirketi olduğu, faaliyetinin “Büyükada, Heybeliada, Burgazada ve Kınalıada'da yolcu taşıma hizmeti veren elektrikli araç (taksi) çağrılarının alınması, elektrikli İETT araçlarının şoförlüğü (kullanılması), araç kalkış saatlerinin düzenlenmesi ve denetimi, (Kablolu trenler (feniküler), teleferikler ve telesiyejler (şehir içi, banliyö veya metropol transit sistemlerin parçası olanlar hariç) ve diğer şoförlü taşıtlarla başka yerde sınıflandırılmamış kara yolcu taşımacılığı” olduğu, ... SGK sicil No.lu işyerinde belediyelerin görev ve yetkileri kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütüldüğü, 5393 sayılı Kanun'un 70 inci maddesi ile 5216 sayılı Kanun’un 26 ncı maddesine göre belediye şirketlerinin, kendi görev ve hizmetlerini yerine getirmek amacıyla belediyeler ile büyükşehir belediyeleri tarafından kurulduğu, İşkolları Yönetmeliği'ne göre de belediye hizmetlerinin 20 sıra numaralı genel işler işkoluna dâhil olduğu, belediyeler ile büyükşehir belediyelerinin görev ve yetkileri kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütülmesi durumunda gerek doğrudan belediyeye ait işyerlerinin gerekse belediye şirketlerine ait işyerlerinin genel işler işkolunda yer aldığının kabulü gerektiği, 12.05.2023 tarihli 32188 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan İşkolları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'in 6 ncı maddesinde bu Yönetmeliğin yayımı tarihinde yürürlüğe gireceğinin hüküm altına alındığı, istinafa konu işkolu tespit kararının ise değişikliğin yürürlük tarihinden öncesinde alındığı, İlk Derece mahkemesinin 19.01.2024 tarihli kararı ile asıl dava yönünden davalılar lehine vekâlet ücretine hükmedildiği, İlk Derece Mahkemesinin vakıa ve hukuki nitelendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde asıl ve birleşen dava davacı vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı ... Sendikası vekili; istinaf dilekçesinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı-birleşen davada davacı ... Şirketi vekili; istinaf dilekçesinde belirttiği sebeplerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 4 ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6356 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“ (1) ... Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.
...”
2. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi şu şekildedir:
“(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:
“...Bir işyerinin girdiği işkolu bu işyerinde yürütülen asıl işe göre belirlenir. İşyerindeki yardımcı işler de asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılır. Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu iş artık asıl işveren yönünden yardımcı iş olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl iş kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir. ...”
4. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 inci maddesi ise şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.”
5. 19.12.2012 tarihli ve 28502 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşkolları Yönetmeliği’nin 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının tespit tarihinde yürürlükte bulunan metni şöyledir:
“(1) Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.”
6. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup asıl ve birleşen dava davacı vekillerinin temyiz dilekçelerinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
27.05.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.