"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2017/228 E., 2017/258 K.
DAVA TARİHİ : 30.07.2015
KARAR : Davanın kabulüne
ÖZEL DAİRE KARARI : Yargıtay (Kapatılan) 13. Hukuk Dairesinin 31.03. 2017 tarihli ve
2017/2330 Esas, 2017/3865 Karar sayılı BOZMA kararı
1. Taraflar arasındaki istirdat davasından dolayı yapılan yargılama sonunda Ankara 22. Asliye Hukuk Mahkemesince verilen davanın kabulüne ilişkin karar, davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine Yargıtay (Kapatılan) 13. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda bozulmuş, Mahkemece Özel Daire bozma kararına karşı direnilmiştir.
2. Direnme kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
3. Hukuk Genel Kurulunca dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği düşünüldü:
I. YARGILAMA SÜRECİ
Davacı İstemi
4. Davacı vekili, müvekkilinin 2008-2009 yıllarında Işıklar Askeri Hava Lisesine kaydolduğunu, ... Yeşilyurt'ta bulunan Hava Harp Okulu Komutanlığı'na bağlı baştabiplik tarafından 07.07.2008 tarihinde verilen raporda askeri öğrenci olabileceğinin ve uçucu yetiştirilmeye elverişli olduğunun belirtilmesine karşın 2012 yılı Şubat ayında yeniden yapılan sağlık kurulu muayenesinde askeri tabiplikçe “doğuştan gözünde genetik periferik retinal dejenerasyon” tespit edildiğini ve bu kez uçucu olarak yetiştirilmeye elverişli olmadığının belirtildiğini, böyle olunca müvekkiline isteği hâlinde Kara ya da Deniz Harp Okuluna devam edebileceği aksi hâlde Hava Harp Okulundan ilişiğinin kesileceğinin ve yüklenme senedinde belirtilen meblağın ödenmesi gerektiğinin bildirildiğini, bu talep üzerine müvekkilinin 21.02.2014 tarihinde 32.430,50 TL ödeme yapmak zorunda kaldığını, müvekkilinin doğuştan varlığı ileri sürülen rahatsızlığının Işıklar Askeri Hava Lisesine başvuru sırasında saptanamamasının kendisinin kusuru olmadığını, söz konusu yüklenme senedinin davacının askeri liseye kabulü nedeniyle imzalandığını, dolayısıyla müvekkilinin Askeri Hava Lisesinden ilişiğinin kesilmesinde bir kusurunun bulunmadığını, TSK Ortaöğretim Yönetmeliğinin 26 ncı maddesi gereğince davacıdan istenen öğrenim giderinin istenebilir nitelikte olmadığını, öğrenciler ve kefillerine ödettirilecek tazminata dair Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde de bu hususunun açıkça belirtildiğini, bu nedenle davacıdan tahsil edilen 32.430,50 TL’nin iadesi gerektiğini belirterek davalıya yapılan ödemenin ödeme tarihi olan 21.02.2014 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı cevabı
5. Davalı vekili, davanın öncelikle yetki, iş bölümü, hak düşürücü süre, zamanaşımı, yargı yolu nedeniyle görev ve husumet itirazları gözönüne alınarak usulden reddinin gerektiğini, usulî itirazların kabul edilmemesi hâlinde, davacının okuldan çıkartılmasının söz konusu olmadığını, davacının kendi isteği üzerine ilişiğinin kesildiğini ve yüklenme senedine istinaden talep edilen bedelin ödenmesinin kabul edildiğini, bu hususun 25.08.2013 tarihli dilekçede açıkça belirtildiğini, bu durumda davacının 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 78 nci maddesi gereğince sebepsiz zenginleşmeye dayalı olarak ifanın iadesini talep edemeyeceğini, ödemenin icra tehdidi ve baskısı altında değil rızaen yapıldığını ileri sürerek davanın reddini savunmuştur.
İlk Derece Mahkemesi Kararı
6. Ankara 22. Asliye Hukuk Mahkemesinin 03.05.2016 tarihli ve 2015/356 Esas, 2016/122 Karar sayılı kararı ile; davacının 2008 yılında Işıklar Askeri Hava Lisesine başvurusu esnasında askeri hekimlik tarafından düzenlenen sağlık raporunda sağlığının Askeri Hava Lisesinde okumaya elverişli olduğunun belirtilmesine karşın Harp Okulu giriş aşamasında davacının “doğuştan gözünde genetik periferik retinal dejenerasyon” rahatsızlığı nedeniyle uçucu olarak yetiştirilmeye elverişli olmadığının saptanması üzerine Kara Harp Okulu veya Deniz Harp Okuluna geçiş yapmasının istenmesinde davacının kusurlu hareketinin bulunmadığı, davaya konu yüklenme senedinin Askeri Hava Lisesi ve Hava Harp Okulunda okumasının temini amacıyla imzalandığı, davacının önüne konan seçeneklerden ayrılmayı seçmesinde kendi isteği ile okuldan ayrılmaktan söz edilemeyeceği dolayısıyla davacıya yüklenemeyecek bir kusurdan dolayı Hava Harp Okulunda okumasının engellenmesi üzerine Işıklar Askeri Hava Lisesinde verilen öğrenim giderlerinin davacıdan talep edilemeyeceği, bu husustaki talebin icra baskısı olmaksızın kabul edilmiş olmasının rızai ödeme sayılamayacağı, TBK'nın 78 inci maddesi kapsamında borçlu olduğu zannı ile yapılan ödeme niteliğinde olduğu gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Özel Daire Bozma Kararı
7. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili tarafından temyiz isteminde bulunulmuştur.
8. Yargıtay (Kapatılan) 13. Hukuk Dairesinin 31.03.2017 tarihli ve 2017/2330 Esas, 2017/3865 Karar sayılı kararı ile; “…1-Dava, askeri okuldan ilişik kesilmesi nedeniyle tahakkuk ettirilen okutma giderleri yönünden menfi tespit ve istirdat istemine ilişkindir. 25.07.2016 tarihinde kabul edilerek 31.07.2016 günlü Resmi Gazete'de yayımlanarak karar tarihinden sonra yürürlüğe giren 669 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 105/2 maddesinde, Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar herhangi bir sebeple Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı askeri okullardan ayrılan veya çıkarılan askeri öğrencilere ilgili mevzuatı uyarınca borç çıkarılmayacağı, çıkarılmış borçların tahsil edilmeyeceği ve başlatılmış işlemlerin durdurulacağı, bu amaçla yapılmış olan tahsilatların iade edilmeyeceği (Ek cümle: 15/8/2016-KHK-670/10 md.), açılmış olan davalarda yargılama giderleri ve vekalet ücretlerine hükmolunmayacağı, hükmolunanların tahsil edilmeyeceği hükme bağlandığından; durumun somut olayda değerlendirilip oluşacak sonuç doğrultusunda yeniden bir karar verilebilmesi için hükmün bozulması gerekmiştir.
2-Bozma nedenine göre davalının diğer temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine gerek görülmemiştir.” gerekçesiyle karar bozulmuştur.
Direnme Kararı
9. Ankara 22. Asliye Hukuk Mahkemesinin 12.07.2017 tarihli ve 2017/228 Esas, 2017/258 Karar sayılı kararı ile; önceki karar gerekçesinin yanında, Özel Daire bozma kararı kapsamında yeniden yapılan değerlendirme sonucunda 669 sayılı KHK'nın 105/2 nci maddesinin Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı askeri okullardan ayrılan veya çıkarılan askeri öğrencilere mevzuat gereği borç çıkartılamayacağı, çıkartılmış borçların tahsil edilemeyeceği ancak bu amaçla yapılmış tahsilatların iade edilemeyeceği hususunu düzenlediği, içerik itibariyle askeri okullardan herhangi bir nedenle ayrılan öğrencilerin mevzuat gereği sorumlu olacakları tutarlardan sorumluluğun kaldırılmasına yönelik olduğu, işbu davaya konu somut olayda davacının yasal olarak sorumlu tutulamayacağı, miktarın kendisinden talep edildiği, davacının da sorumlu olduğu düşüncesiyle ödeme yaptığı dolayısıyla TBK’nın 78 inci maddesi gereğince borçlu olduğu zannı ile gerçekte borçlu olmadığı miktarı ödeyen davacının yaptığı ödemenin iadesi isteminin 669 sayılı KHK kapsamında iade edilmeyecek alacak olarak değerlendirilemeyeceği, davacının talebinin kabulünün gerektiği gerekçesiyle direnme kararı verilmiştir.
Direnme Kararının Temyizi
10. Direnme kararı süresi içinde davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
II. UYUŞMAZLIK
11. Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; Askeri Hava Lisesine “askeri öğrenci olur, uçucu yetiştirilmeye elverişlidir” şeklindeki rapora istinaden giren davacının Harp Okulu giriş aşamasında yeniden yapılan sağlık muayenesinde bu kez uçucu olarak yetiştirilmeye elverişli olmadığının belirtilmesi üzerine, Kara ya da Deniz Harp Okuluna devam etmeyi değil de askeri liseden ayrılmayı seçerek, talep yazısı üzerine yüklenme senedinde belirtilen meblağı ödediği somut olayda, 669 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin değerlendirilmesinin gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.
III. ÖN SORUN
12. Hukuk Genel Kurulundaki görüşme sırasında işin esasının incelenmesinden önce, mahkemece verilen direnme adı altındaki kararın yeni hüküm niteliğinde olup olmadığı; dolayısıyla, temyiz incelemesinin Hukuk Genel Kurulunca mı, yoksa Özel Dairece mi yapılması gerektiği hususu ön sorun olarak değerlendirilmiştir.
IV. GEREKÇE
13. Direnme kararının varlığından söz edilebilmesi için, mahkeme bozmadan esinlenerek yeni herhangi bir delil toplamadan önceki deliller çerçevesinde karar vermeli; gerekçesini önceki kararına göre genişletebilirse de değiştirmemelidir.
14. Mahkemenin yeni bir delile dayanarak veya bozmadan esinlenip gerekçesini değiştirerek veya daha önce üzerinde durmadığı bir hususu bozmada işaret olunan şekilde değerlendirerek karar vermiş olması hâlinde, direnme kararının varlığından söz edilemez. Başka bir deyişle mahkemece direnme kararı verilse dahi bozma kararında tartışılması gereken hususları tartışmak, bozma sonrası yapılan araştırma, inceleme veya toplanan yeni delillere dayanmak, önceki kararda yer almayan ve Özel Daire denetiminden geçmemiş olan yeni ve değişik gerekçe ile hüküm kurmak suretiyle verilen karar, direnme kararı olmayıp yeni hüküm olarak kabul edilir.
15. Somut olayda Özel Dairece, 669 sayılı KHK'nın 105/2 nci maddesinin değerlendirilmesinin gerektiğinden bahisle bozma kararı verilmiştir. Mahkemece bozma kararı üzerine, işaret edilen şekilde bahsi geçen KHK'nın değerlendirilmesi suretiyle davanın anılan madde kapsamında olmadığı kanaatine varıldığı belirtilerek önceki kararda direnildiği anlaşılmaktadır.
16. Görüldüğü üzere mahkemece, ilk kararında yer almayan bir husus değerlendirilip, bozma kararı kapsamında irdeleme yapılarak bozmanın gereği eylemli olarak yerine getirilmek suretiyle yeni bir karar verilmiştir. Bu durumda ortada Hukuk Genel Kurulu tarafından incelenmesi gereken direnme kararı değil bozmaya eylemli uyma sonucu verilen yeni hüküm bulunmaktadır.
17. Hâl böyle olunca; mahkemece verilen bu yeni hükmün temyizen incelenmesi görevi Hukuk Genel Kuruluna değil, Özel Daireye aittir. Bu nedenle, yeni hükme yönelik temyiz itirazlarının incelenmesi için dosya Özel Daireye gönderilmelidir.
V. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davalı vekilinin temyiz itirazlarının incelenmesi için dosyanın YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİNE GÖNDERİLMESİNE,
6217 sayılı Kanun'un 30 uncu maddesi ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na eklenen "Geçici Madde 3" atfıyla uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 440/III-1 maddesi uyarınca karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere,
22.03.2023 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.