"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :Ticaret Mahkemesi
1. Taraflar arasındaki tazminat davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, Antalya 1. Asliye Ticaret Mahkemesince verilen davanın kısmen kabulüne ilişkin karar davalı ... Sigorta A.Ş. vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine Yargıtay (Kapatılan) 17. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda bozulmuş, Mahkemece Özel Daire bozma kararına karşı direnilmiştir.
2. Direnme kararı davalı ... Sigorta A.Ş. vekili tarafından temyiz edilmiştir.
3. Hukuk Genel Kurulunca dosyadaki belgeler incelendikten ve direnme kararının verildiği tarih itibariyle 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) Geçici 3 üncü maddesine göre uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun (HUMK) 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun ile değişiklikten önceki hâliyle 438 inci maddesinin ikinci fıkrası gereğince direnme kararlarının temyiz incelemesinde duruşma yapılamayacağından davalı vekilinin duruşma isteğinin reddine karar verildikten sonra gereği düşünüldü:
I. YARGILAMA SÜRECİ
Davacı İstemi
4. Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkiline ait ve davalı ... Sigorta A.Ş.'ye kasko poliçesi ile sigortalı olan aracın davalı ... Tanıtım Tur. Org. Tek. San. Ltd. Şti.'ye kiralandığını, aracın kiracı şirket tarafından diğer davalı ...'ya tahsis edildiğini, bu davalının aracı otoparka bıraktığını ve aracın otoparktan çalındığını, davalı sigortacının zararı ödemediğini ileri sürerek şimdilik 55.000,00 TL araç bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek ticari faizi ile tüm davalılardan, ödenmeyen kira bedeli olan 17.700,00 TL ile sözleşmeden doğan bakiye dört aylık kira bedeli 5.900,00 TL’ nin ve sözleşmenin sona erdiği tarihten itibaren aracın en az üç yıllık ticari ömrü süresince kiraya verilemeyecek olmasından kaynaklanan 20.000,00 TL kazanç kaybının dava tarihinden itibaren işleyecek ticari faizi ile sigorta şirketi dışındaki davalılardan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
5. Asli müdahale talep eden ve temlik eden ... A.Ş. vekili 20.08.2008 tarihli dilekçesi ile; aracın müvekkiline rehinli olduğunu, davacı hakkında rehnin paraya çevrilmesi yolu ile icra takibi başlatıldığını, takibin derdest olduğunu, davaya konu alacağın davacıya ödenmesine muvafakat etmediklerini ileri sürerek yargılamaya devamla hükmedilecek tazminatın müvekkiline ödenmesini, davacı yanında davaya katılmalarına karar verilmesini talep etmiş ve 06.05.2010 tarihli makbuz ile 1.464,50 TL peşin harç yatırmıştır.
6. Alacağı ... A.Ş.'den temlik alan ... Varlık Yönetimi A.Ş. (yeni unvan) vekili; rehin konusu araçtan kaynaklanan alacağın müvekkiline temlik edilmesi nedeniyle davada müdahil sıfatlarının bulunduğunu ileri sürerek; bilirkişi raporunda belirlenen 43.000,00 TL araç bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek ticari faizi ile müvekkiline ödenmesine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı Cevabı
7. Davalı ... Sigorta A.Ş. vekili cevap dilekçesinde; emniyeti suistimal olaylarının poliçe teminatı kapsamı dışında kaldığını ve müvekkilinin sorumluluğunun bulunmadığını belirterek davanın reddini savunmuştur.
8. Davalı ... Tanıtım Tur. Org. Tek. San. Ltd. Şti. vekili cevap dilekçesinde; müvekkili ile davalı şirket arasında bir akdi ilişki bulunmadığını, davaya konu olayın hırsızlık kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini, talep edilen tazminat miktarlarının fahiş olduğunu ve hukuki dayanaklarının da bulunmadığını belirterek davanın reddini savunmuştur.
9. Davalı ... Işık vekili cevap dilekçesinde; hırsızlık olayından ötürü müvekkilinin talep edilen tazminat nedeniyle sorumluluğunun bulunmadığını belirterek davanın reddini savunmuştur.
İlk Derece Mahkemesinin Birinci Kararı
10. Antalya 1. Asliye Ticaret Mahkemesinin 14.11.2013 tarihli ve 2007/466 Esas, 2013/356 Karar sayılı kararı ile; davacının araç bedeli ile ilgili davasının aktif dava ehliyeti bulunmadığından, davalılar aleyhine açtığı diğer taleplerinin esastan reddine, müdahil vekilinin müdahale talebinin asli müdahale niteliğinde olmadığı gerekçesiyle bu hususta hüküm tesisine yer olmadığına karar verilmiştir.
Özel Dairenin Birinci Bozma Kararı
11. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde temlik alan vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
12. Yargıtay (Kapatılan) 17. Hukuk Dairesinin 15.05.2014 tarihli ve 2014/4855 Esas, 2016/7653 Karar sayılı kararı ile;
“…1-Dosya içerisindeki bilgi ve belgelere, mahkeme kararının gerekçesinde, dayanılan delillerin tartışılıp, değerlendirilmesinde usul ve yasaya aykırı bir yön bulunmamasına göre alacağı temlik alan ... Varlık Yönetim A.Ş vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan sair temyiz itirazlarının reddine karar vermek gerekmiştir.
2-Dava, kasko sigorta sözleşmesine, araç kiralama sözleşmesine ve haksız fiile dayanılarak açılan alacak ve maddi tazminat istemine ilişkindir. Davacı vekili, müvekkiline ait davalı ... Sigorta A.Ş'ne kasko sigortalı aracın, diğer davalı ... Tanıtım Tur. Ltd. Şti tarafından kiralandığını, aracın bu şirket tarafından, şirket çalışanı ...'nın kullanımına tahsis edildiğini, davalı ...'nun aracı otoparka bıraktığını ve aracın bu otoparktan çalındığını belirterek şimdilik 55.000 TL araç bedelinin tüm davalılardan, kira sözleşmesi sebebiyle tahsil edilemeyen kira bedelleri ile aracın çalınması nedeniyle sözleşme süresi bittikten sonra 3 yıllık ticari ömrü süresince kiraya verilemeyecek olmasından kaynaklanan kazanç kaybının sigorta dışındaki davalılardan tahsilini istemiştir.
Aracın sigorta bedeli 44.676 TL olup, araç üzerinde ... A.Ş ... şubesi lehine rehin kaydı bulunmaktadır. Sigortalı araç 21.8.2006 tarihinde otoparktan çalınmıştır. Rehin hakkı sahibi banka tarafından 12.12.2007 tarihinde ferileriyle birlikte 30.324,20 TL üzerinhen rehnin paraya çevrilmesi yolu ile davacı sigortalı aleyhinde icra takibine başlanmıştır. İlgili banka şubesi vekilince rehin hakkı devam ettiğinden araç bedelinin sigortalıya ödenmesine muvafakat edilmediği bildirilmiş; 20.8.2008 tarihli müdahale dilekçesi ile davacı yanında davaya müdahil olarak katılmalarına ve hüküm altına alınacak tazminatın müvekkiline ödenmesine karar verilmesi talep edilmiştir. ... A.Ş vekili tarafından 6.5.2010 tarihinde 1.464,50 TL asli müdahale harcı yatırılmış, bu husus 5.3.2013 tarihli ara kararında da belirtilmiştir. Daha sonra 2.7.2012 tarihinde Beşiktaş 11.Noterliğince düzenlenen 28850 yevmiye nolu "Devir ve temlik olunan tahsili geçmiş alacak için temlik beyanı" başlıklı sözleşme ile, ... A.Ş tarafından işbu dava dosya numarası, mahkeme ve borçlu sigortalının (davacı) ismi de gösterilerek, 16.990 TL temlik tutarı üzerinden alacak ... Varlık Yönetim A.Ş'ne temlik edilmiştir. Temlik alan ... Varlık Yönetim. A.Ş vekili 16.10.2012 ve 19.3.2013 tarihli dilekçeleri ile rehin konusu alacağın müvekkiline temlik edilmesi ile bu davada müdahil sıfatlarının bulunduğunu, aracın rayiç bedeli olan asgari 43.000 TL'nın dava tarihinden işleyecek ticari faizi ile müvekkiline ödenmesini talep etmiştir.
Bu durumda mahkemece temlik alan ... Varlık Yönetim A.Ş'nin asli müdahil olarak davaya kabul edilmesi, temlik sözleşmesinde belirtilen 16.990,00 TL temlik tutarının gözönünde bulundurularak, temlik alan yönünden işin esasına girilmesi ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu gibi hüküm kurulması doğru görülmemiştir…” gerekçesiyle karar bozulmuştur.
İlk Derece Mahkemesinin İkinci Kararı
13. Antalya 1. Asliye Ticaret Mahkemesinin 21.05.2015 tarihli ve 2014/365 Esas, 2015/496 Karar sayılı kararı ile bozmaya uyularak yapılan yargılama sonunda; temlik alan ... Varlık Yönetim A.Ş'nin (önceki unvan) asli müdahil olarak davaya kabul edildiği, her ne kadar temlik sözleşmesinde 16.900,00 TL’nin yazıldığı belirtilmiş ise de sözleşme eki belgede Antalya 7. İcra Müdürlüğünün 2007/17002 Esas sayılı dosyasına konu alacağın da temlik edildiği anlaşıldığından icra dosyasındaki güncel borç tutarının hesaplatıldığı, güncel borcun araç bedeli olan 43.000,00 TL’nin çok üzerinde (101.820,30 TL) olduğu anlaşıldığından, araç bedelinin temlik alana ödenmesine karar verildiği gerekçesiyle; davacının araç bedeli ile ilgili davasının aktif husumet ehliyeti olmadığından 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 114/d ve 115/2 nci maddeleri uyarınca usulden, davacının araç bedeli dışındaki taleplerinin esastan reddine, asli müdahilin davalı ... Tanıtım Turz. Org. San. Tic. Ltd. Şti. ve ... aleyhine açtığı davanın reddine, asli müdahilin davalı ... Sigorta aleyhine açtığı davanın kısmen kabulüne 43.000,00 TL'nin dava tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte davalı ... Sigorta A.Ş.’den alınarak asli müdahile verilmesine, fazlaya ilişkin talebin reddine karar verilmiştir.
Özel Dairenin İkinci Bozma Kararı
14. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... Sigorta A.Ş. vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
15. Yargıtay (Kapatılan) 17. Hukuk Dairesinin 04.12.2018 tarihli ve 2015/16823 Esas, 2018/11665 Karar sayılı kararı ile;
“…1-Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, davalı ... Sigorta AŞ vekilinin aşağıdaki bent dışında kalan ve yerinde görülmeyen sair temyiz itirazlarının reddi gerekmiştir.
2-Dava, davalı kasko şirketi yönünden kasko sigorta sözleşmesinden kaynaklanan tazminat istemine ilişkindir.
Poliçede ... A.Ş.'nin rehin hakkı bulunmakla, ... AŞ tarafından asli müdahale talebinde bulunulmuş ve yargılama sırasında 2/7/2012 tarihinde Beşiktaş 11.Noterliğince düzenlenen 28850 yevmiye nolu "Devir ve temlik olunan tahsili geçmiş alacak için temlik beyanı" başlıklı sözleşme ile ... A.Ş tarafından işbu dava dosya numarası, mahkeme ve borçlu sigortalının (davacı) ismi de gösterilerek, 16.990,00 TL temlik tutarı üzerinden alacak ... Varlık Yönetim A.Ş'ne temlik edilmiş, temlik alan ...(...) Varlık Yönetim A.Ş vekili 16.10.2012 ve 19.3.2013 tarihli dilekçeleri ile rehin konusu alacağın müvekkiline temlik edilmesi ile bu davada müdahil sıfatlarının bulunduğunu belirtmiş ve Dairemizin 15/05/2014 günlü 2014/4855 E 2014/7653 K sayılı bozma ilamı ile de; mahkemece temlik alan ... Varlık Yönetim A.Ş'nin asli müdahil olarak davaya kabul edilmesi, temlik sözleşmesinde belirtilen 16.990,00 TL temlik tutarı gözönünde bulundurularak, temlik alan yönünden işin esasına girilmesi ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerektiğine değinilmiş, bozma ilamına karşı ...(...) Varlık Yönetim A.Ş vekili tarafından, temlik tutarının belirtilen miktarda (16.900,00 TL) olmadığı yönünde karar düzeltme yoluna da başvurulmamıştır.
Bu durumda mahkemece, asli müdahil ...(...) Varlık Yönetim A.Ş yönünden Dairenin bozma ilamı doğrultusunda ve temliknamede yer alan temlik tutarı olan 16.900,00 TL ile sınırlı olmak kaydı ile hüküm tesisi gerekirken yazılı olduğu şekilde yanılgılı değerlendirme ile karar verilmesi doğru görülmemiş kararın bozulması gerekmiştir…” gerekçesiyle karar bozulmuştur.
Direnme Kararı
16. Antalya 1. Asliye Ticaret Mahkemesinin 21.12.2021 tarihli ve 2021/31 Esas, 2021/895 Karar sayılı kararı ile; mahkemece ... A.Ş'ye yazılan müzekkere cevabı ve tüm dosya mündericatından alacağın tamamının temlik edildiği hususunda temlik eden ve temlik alan arasında ihtilaf bulunmadığının anlaşıldığı, temlik alan ve temlik eden arasında alacağın tamamının temlik edildiği hususunda ihtilaf yokken, Yargıtay bozma ilâmında yapılan maddi hatadan kaynaklı davalı lehine usulü müktesep hak doğmayacağı, maddi hataya dayanan bozma kararına uyulmasının da usulü müktesep hak teşkil etmeyeceği gerekçesiyle; davalılar ... Ltd. Şti., ... ve ... yönünden verilen karar kesinleşmiş olduğundan bu davalılar hakkında karar verilmesine yer olmadığına, davalı ... Sigorta A.Ş yönünden önceki kararda direnilmesine, 43.000,00 TL'nin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte ... Sigorta A.Ş'den alınarak asli müdahil ... Varlık Yönetimi A.Ş.'ye (eski unvanları:Turkasset Varlık Yönetimi A.Ş ve ... Varlık Yönetimi A.Ş) verilmesine, fazlaya ilişkin talebin reddine karar verilmiştir.
Direnme Kararının Temyizi
17. Direnme kararı süresi içinde davalı ... Sigorta A.Ş. vekili tarafından temyiz edilmiştir.
II. UYUŞMAZLIK
18. Direnme yolu ile Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; Özel Dairece verilen ilk bozma kararı ve 02.07.2012 tarihli temliknamede yer alan temlik tutarı (16.900,00 TL) dikkate alındığında; davalı sigorta şirketinin temliknamede yazılı miktar ile sınırlı olarak mı yoksa araç bedeli olarak belirlenen 43.000,00 TL üzerinden mi sorumlu olduğuna karar verilmesi gerektiği noktasında toplanmaktadır.
III. ÖN SORUN
19. Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında işin esasının incelenmesine geçilmeden önce; mahkemece direnme olarak adlandırılan kararın gerçekte yeni hüküm niteliğinde olup olmadığı ve kararın temyiz incelemesinin Özel Daire tarafından mı yoksa Hukuk Genel Kurulunca mı yapılması gerektiği hususu ön sorun olarak tartışılıp değerlendirilmiştir.
IV. GEREKÇE
20. Direnme kararının varlığından söz edilebilmesi için mahkemece bozma kararından esinlenilerek yeni herhangi bir delil toplanmadan önceki deliller çerçevesinde karar verilmeli; kararın gerekçesi, önceki karara göre genişletilebilirse de değiştirilmemelidir.
21. Başka bir anlatımla, mahkemenin yeni bir delile dayanarak veya bozmadan esinlenerek gerekçesini değiştirerek ya da daha önce üzerinde durmadığı bir hususu bozmada işaret olunan şekilde değerlendirerek bir karar vermiş olması hâlinde, direnme kararının varlığından söz edilemez.
22. Yargıtayın istikrar kazanmış içtihatlarına göre; mahkemece direnme kararı verilse dahi bozma kararında tartışılması gereken hususları tartışmak, bozma sonrası yapılan araştırma, inceleme veya toplanan yeni delillere dayanmak, önceki kararda yer almayan ve daire denetiminden geçmemiş olan yeni ve değişik gerekçe ile hüküm kurmak suretiyle verilen karar direnme kararı olmayıp, bozmaya eylemli uyma sonucunda verilen yeni hüküm olarak kabul edilir.
23. Mahkemece direnme kararı verildikten sonra ilk karardan farklı bir karar verilmesi mümkün değildir. Gerekçe genişletilebilir ise de, verilen hükmün ilk karardan farklı olmaması, direnmeye ilişkin hüküm fıkrasında, bozma kararına hangi yönden uyulmadığının tek tek ve anlaşılır biçimde kaleme alınması, hükmedilen miktarların doğru ve çelişki oluşturmayacak biçimde ortaya konulması gerekir.
23. Somut olayda; direnmeye konu olan ikinci karar Özel Dairece; "…mahkemece, asli müdahil ...(...) Varlık Yönetim A.Ş yönünden Dairenin bozma ilamı doğrultusunda ve temliknamede yer alan temlik tutarı olan 16.900,00 TL ile sınırlı olmak kaydı ile hüküm tesisi gerekirken yazılı olduğu şekilde yanılgılı değerlendirme ile karar verilmesi doğru görülmemiş kararın bozulması gerekmiştir…” gerekçesiyle bozulmuş; ilk derece mahkemesince; “ ... A.Ş'ye müzekkere yazılarak Antalya 7.İcra Müdürlüğünün 2007/17002 E sayılı dosyasındaki alacağın (07 YBZ 05 plakalı araç nedeniyle yapılan ipoteğin paraya çevrilmesi yoluyla icra takibi) tamamının mı yoksa 16.900,00 TL'lik kısmının mı ... Varlık Yönetimi A.Ş'ye temlik edildiği hususunun sorulmasına” ve “... 26. Asliye Hukuk Mahkemesi' ne müzekkere yazılarak Beşiktaş 11. Noterliği' nin 25/08/2021 tarih ve 39210 yevmiye sayılı temliknamesinin Portföye ilişkin rehin listesi Ek- 5 Sayfa 1 ve temlik genelinde 4 nolu sayfasının istenmesi gerektiğine ilişkin bilgi verilmesine” şeklinde ara kararlar kurulup ilgili bilgi ve belgeler geldikten sonra direnme kararı verilmiş, verilen direnme kararının gerekçesinde de gelen yazı cevaplarına dayanılmıştır.
24. Görüldüğü üzere mahkemece ilk kararda bahsedilmeyen yeni hususlara yer verildiği, bozmadan sonra yeni ve farklı bir olguya dayanılıp kararın gerekçesi değiştirilerek yeni ve farklı bir gerekçeyle karar verildiği anlaşılmaktadır.
25. Şu hâlde “direnme” olarak adlandırılan kararın, usul hukuku anlamında gerçek bir direnme kararı olmadığı, bozma konusu ile ilgili bozma kararı sonrası ortaya çıkan yeni ve farklı bir olgu ve gerekçe ile oluşturulan yeni hüküm niteliğinde olduğu her türlü duraksamadan uzaktır.
26. Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında; temlik tutarının kesinleşmiş olması, gelinen aşamada bu hususta usuli kazanılmış hak doğmuş olması ve nihayetinde de temlik tutarının temlik eden tarafından gönderilen yazı cevabına göre değil de dosya kapsamına göre değerlendirilmesi gerektiğinden bozma kararından sonra gelen belgelerin sonuca etkili olacak nitelikte olduğunun kabul edilememesi karşısında ön sorun bulunmadığından işin esasının incelenmesine geçilmesi gerektiği görüşü ileri sürülmüş ise de; bu görüş yukarıda açıklanan nedenlerle Kurul çoğunluğunca benimsenmemiştir.
27. Hâl böyle olunca, kurulan bu yeni hükmün temyiz incelemesini yapma görevi Hukuk Genel Kuruluna değil, Özel Daireye ait olup; yeni hükme yönelik temyiz itirazlarının incelenmesi için dosyanın bozma kararını veren Özel Daireye gönderilmesi gerekir.
V. KARAR
Açıklanan nedenlerle;
Davalı ... Sigorta A.Ş. vekilinin yeni hükme yönelik temyiz itirazlarının incelenmesi için dosyanın YARGITAY 4. HUKUK DAİRESİNE GÖNDERİLMESİNE,
6217 sayılı Kanun’un 30 uncu maddesi ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na eklenen “Geçici Madde 3” atfıyla uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun 440/III-1 inci maddesi uyarınca 17.05.2023 tarihinde yapılan ikinci görüşmede oy çokluğuyla kesin olarak karar verildi.