"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Yargıtay 4. Hukuk Dairesi (İlk Derece Mahkemesi Sıfatıyla)
SAYISI : 2020/5 E., 2021/47 K.
KARAR : Davanın açılmamış sayılmasına
1. Taraflar arasındaki tazminat davasından dolayı Yargıtay 4. Hukuk Dairesince ilk derece mahkemesi sıfatıyla yapılan yargılama sonunda, davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiştir.
2. Kararın davacı tarafından adli yardım talepli olarak temyiz edilmesi üzerine Hukuk Genel Kurulunca yapılan inceleme sonucunda adli yardım talebinin reddine, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 366 ncı maddesi yollamasıyla 344 üncü maddesi gereğince işlem yapılmak üzere dosyanın Özel Daireye geri çevrilmesine karar verilmiş, Özel Dairece temyiz harç ve masraflarının yatırılması için davacıya muhtıra tebliğ edilmiş, davacı tarafından sunulan 17.03.2023 tarihli dilekçe nedeniyle dosya tekrar Hukuk Genel kuruluna gönderilmiştir.
3. Hukuk Genel Kurulunca dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği düşünüldü:
I. YARGILAMA SÜRECİ
Davacı İstemi
4. Davacı dava dilekçesinde; icra mahkemelerinde görülen davalar nedeniyle yerel mahkeme, bölge adliye mahkemesi ve Yargıtay tarafından verilen kararların İcra İflas Kanunu’na ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na aykırı olduğunu, kanunun emredici hükümlerinin uygulanmaması nedeniyle maddi ve manevi zarara uğradığını, açmak zorunda kaldığı dava, şikâyet ve taleplerinin gereğinin yapılmaması sonucunda borçlarını ödeyemediğini ve borçlanarak yaşamasına sebep olunduğunu ileri sürerek 20.000.000,00 TL maddi tazminat ile maddi zararın üç katı manevi tazminatın davalıdan tahsilini talep etmiştir.
Davalı Cevabı
5. ... cevap dilekçesinde; HMK’nın 48 inci maddesi gereğince dayanılan sorumluluk nedenleri açıkça belirtilmediği gibi sorumluluğu ispata yarayacak yeterli delil de sunulmadığını, yerel mahkemece tüm delillerin toplandığını, yeterli inceleme ve irdeleme yapılarak belirlenmiş kurallar çerçevesinde yargılama yapıldığını, sorumluluk sebeplerinden hiçbirinin oluşmadığını belirterek davanın reddini savunmuştur.
Özel Daire Kararı
6. Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin 22.06.2021 tarihli ve 2020/5 Esas, 2021/47 Karar sayılı kararı ile, dava adli yardım talepli olarak açılmış ise de davacının sosyal ve ekonomik durumuna ilişkin bilgi ve belgeler ile talep dayanaklarını açıkça göstermemiş olması dikkate alınarak adli yardım talebinin reddedildiği, bu karara yönelik itirazın Yargıtay 5. Hukuk Dairesi tarafından kesin olarak reddine karar verilmesi üzerine dava açarken yatırılması gereken başvuru harcı ve peşin harcın yatırılması için davacıya kesin süre verildiği ve kesin süre içerisinde harcın yatırılmaması durumunda Harçlar Kanunu'nun 27/3 ve 32 nci maddeleri uyarınca davanın açılmamış sayılacağı ihtarında bulunulduğu, buna karşın gerekli harçların yatırılmadığı gerekçesiyle davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiştir.
Kararın Temyizi
7. Kararın süresi içinde davacı tarafından adli yardım talepli olarak temyiz edilmesi üzerine Özel Dairece davacıya temyiz harçlarının yatırılması için muhtıra tebliğ edilmiş ve dosya Hukuk Genel Kuruluna gönderilmiştir.
Hukuk Genel Kurulu Kararı
8. Hukuk Genel Kurulunun 24.11.2022 tarihli ve 2022/4-413 Esas, 2022/1606 Karar sayılı kararı ile; davacının yargılama sırasındaki adli yardım talebinin reddine ilişkin kararların HMK’nın 337/2 nci maddesi gereğince kesinleştiği, kanun yoluna başvuru sırasında ise davacının malî durumunu gösterir hiçbir belge sunmadığı, Özel Dairece yapılan araştırma sonucuna göre üzerine kayıtlı taşınmazların bulunduğu ve gelir getirecek durumda olduğu, davanın açılmamış sayılmasına karar verildiğinden kanun yoluna başvururken temyiz yoluna başvurma ve maktu temyiz karar harçları ile temyiz gider avansının yatırılması gerektiği, bunun ise yüklü bir miktar olmadığı, davacının kendisi ve ailesinin geçimini önemli ölçüde zor duruma düşürmeksizin, gereken temyiz giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olduğunu ispatlayamadığı gerekçesiyle adli yardım talebinin reddine ve davacıya temyiz başvuru harcı ile maktu temyiz harcını ikmal etmesi için muhtıra çıkarılarak bir haftalık kesin süre verilmesi, kesin süre içinde harç yatırıldığı takdirde dosyanın temyiz incelemesi yapılmak üzere Hukuk Genel Kuruluna gönderilmesi, süresi içinde harç yatırılmadığı takdirde ise HMK’nın 366 ncı maddesi yollamasıyla 344 üncü maddesi gereğince temyiz başvurusunun yapılmamış sayılmasına karar verilmesi için dosya Özel Daireye geri çevrilmiştir.
Hukuk Genel Kurulu Kararı Sonrası Süreç
9. Özel Dairece davacıya kesin süreyi içeren 02.03.2023 tarihli muhtıra 10.03.2023 tarihinde bizzat tebliğ edilmiş, davacının 17.03.2023 tarihli dilekçesi üzerine dosya tekrar Hukuk Genel Kuruluna gönderilmiştir.
II. ÖN SORUN
10. Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında öncelikle; yukarıdaki geri çevirme kararı üzerine dosyanın gönderildiği Özel Dairece çıkarılan muhtıranın tebliğine rağmen davacının harcı ikmal etmeyerek 17.03.2023 tarihli dilekçesi nedeniyle Özel Dairenin herhangi bir işlem yapmaksızın dosyayı tekrar Hukuk Genel Kuruluna gönderdiği gözetildiğinde, HMK’nın 344 üncü maddesi gereğince işlem yapılmak üzere dosyanın Özel Daireye geri çevrilmesinin gerekip gerekmediği hususu ön sorun olarak tartışılmış ve değerlendirilmiştir.
III. GEREKÇE
11. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 46 ncı maddesi uyarınca hâkimlerin yargılama faaliyetinden dolayı ancak Devlet aleyhine tazminat davası açılabilir. Aynı Kanun’un 47 nci maddesi uyarınca Devlet aleyhine açılan tazminat davası, ilk derece ve bölge adliye mahkemesi hâkimlerinin fiil ve kararlarından dolayı, Yargıtay ilgili hukuk dairesinde; Yargıtay Başkan ve üyeleri ile kanunen onlarla aynı konumda olanların fiil ve kararlarından dolayı Yargıtay Dördüncü Hukuk Dairesinde ilk derece mahkemesi sıfatıyla görülür. Dava, bu dairenin Başkan ve üyelerinin fiil ve kararlarından dolayı ise yargılama Yargıtay Üçüncü Hukuk Dairesinde yapılır. Verilen kararların temyiz incelemesi Hukuk Genel Kurulunca yapılır.
12. 2797 sayılı Yargıtay Kanunu’nun 02.01.2017 tarihli ve 680 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile değiştirilen (08.03.2018 tarihli ve 7072 sayılı Kanun ile kanun hükmü olarak kabul edilen) “Hukuk ve Ceza Genel Kurullarının görevleri” başlıklı 15 inci maddesinin üçüncü fıkrasında; “İlk derece mahkemesi olarak ilgili dairelerce verilen hükümlerin temyiz yoluyla incelemesini yapmak” hükmü yer almaktadır.
13. Somut olayda, davacı temyiz istemi ile ilgili harçların tamamlanması yönündeki muhtıranın tebliği sonrası “02.03.2023 tarihli muhtıraya istinaden süresinde itiraz- yeniden adli yardım ve tespit talebi” açıklamasıyla talepte bulunmuş, dosya bu dilekçe üzerine Özel Daire tarafından yeniden Hukuk Genel Kuruluna gönderilmiştir.
14. Oysa ancak yargılamaya son veren ve hâkimin davadan elini çekmesi sonucunu doğuran nihaî kararlara karşı kanun yoluna başvurulabilir (HMK, md. 361).
15. Nitekim HMK’nın 294/1 inci maddesinde “Mahkeme, usule veya esasa ilişkin bir nihai kararla davayı sona erdirir. Yargılama sonunda uyuşmazlığın esası hakkında verilen nihai karar, hükümdür” düzenlemesi yer almaktadır.
16. Özel Dairece davacıya tebliğ edilen muhtıra, HMK’nın 294 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre usul veya esasa ilişkin nihaî bir karar olmayıp temyiz edilmesi mümkün değildir.
17. Hâl böyle olunca, davacının bahsi geçen dilekçesinin reddi ile HMK’nın 366 ncı maddesi yollamasıyla 344 üncü maddesi gereğince işlem yapılmak üzere dosyanın tekrar Yargıtay 4. Hukuk Dairesine geri çevrilmesine karar vermek gerekmiştir.
IV. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 366 ncı maddesi yollamasıyla 344 üncü maddesi gereğince işlem yapılmak üzere dosyanın YARGITAY 4. HUKUK DAİRESİNE GERİ ÇEVRİLMESİNE,
21.12.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.