"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 2. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2020/1032 E., 2021/1937 K.
DAVA TARİHİ : 20.10.2016
HÜKÜM/KARAR : Kabul / Esastan Ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : Yüksekova 1. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2016/779 E., 2018/259 K.
Taraflar arasındaki kadastro öncesi nedene dayalı tapu iptal ve tescil davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı Hazine vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı Hazine vekili tarafından temyiz edilmekle;kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; Hakkari İli Yüksekova İlçesi Örnek köyü 117 ada 6 parsel sayılı taşınmazın müvekilleri adına tescil edilmesi gerekirken davalı Hazine adına tespit edildiğini, dava konusu taşınmaz üzerinde Hazinenin korunmaya değer hakkının bulanmadığını, müvekkilinin murisinden kendisine kadar eklemeli bir şekilde devam eden zilyetliğin 60 yılı aşkın olduğunu, zilyetlikle mülk edinme koşullarının taşınmaz mal zilyedi olan müvekkilinin lehine oluştuğunu, bu bakımdan dava konusu taşınmazın Hazine adına olan tapusunun iptali ile müvekkilleri adına eşit hisse olarak tesciline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı Hazine vekili davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; Kadastro Kanunu'nun 14 ve 46 ncı, Türk Medeni Kanunu'nun 713 üncü maddelerinde belirlenen 20 yıl süreyle davasız ve aralıksız olarak malik sıfatıyla zilyetlik koşullarının davacı lehine oluştuğunun ispatlandığı, davalı ... Hazinesinin ise davaya konu parsellerin mülkiyetinde olduğu iddiasını ispatlar nitelikte 53 Nolu Toprak Tevzii Komisyonu çalışmalarına dayanak belirtmelik tutanakları haricinde bir delil sunamadığı gerekçesiyle davanın kabulüne, dava konusu Hakkari İli Yüksekova İlçesi Örnek Köyü Haci Balin mevkiinde kain 117 ada 6 parsel sayılı taşınmazın Maliye Hazinesi adına kayıtlı tapu kaydının iptali ile taşınmazın tamamı iki pay kabul edilerek 1/2 payının davacı ... adına, 1/2 payının davacı ... adına tapuya kayt ve tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Hazine vekili ile davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; karar tarihinde yürürlükte bulunan Asliye Hukuk Mahkemelerinde takip edilen işler için vekalet ücreti 2.180,00 TL olarak belirlendiği halde Mahkemece 1.000,00 TL vekalet ücretine hükmedilerek yasal olmayan bir karar verildiğini belirterek 1.000,00 TL vekalet ücretinin 2.180,00 TL olarak düzeltilmesine, davalının istinaf itirazlarının reddine karar verilmesini talep etmiştir.
2. Davalı Hazine vekili istinaf dilekçesinde özetle; davacı tarafça eklemeli zilyetliğe dayanılıyor ise geçişlerin somut delillerle ispat edilmesi, zilyetliğin 3402 sayılı Kanun'un 14 üncü maddesinde sayılan belgelere dayandırılması gerektiğini, aynı çalışma alanında zilyetlikle iktisap edilen taşınmazların araştırılmadığını, taşınmazın 1936 yılından beri Hazine'nin özel mülkiyetinde olduğunu, 3402 sayılı Kanun'un 14 ve 46 ncı maddelerindeki koşulların davacı lehine gerçekleştiğinin ispatlanamadığını ileri sürerek Mahkeme kararının kaldırılmasına ve davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile, ileri sürülen istinaf nedenlerine, kamu düzenine ilişkin hususlara, dosyadaki belgelere, taraflarca ileri sürülen ve kararın dayandığı delillerle kanuna uygun sebeplere ve özellikle İlk Derece Mahkemesince Hazine tapusunun oluşturulduğu tarihe kadar 3402 sayılı Kadastro Kanunu'nun 46/1 ve 14 üncü maddelerinde öngörülen zilyetlikle mülk edinme şartlarının davacılar yararına gerçekleştiğinin yapılan keşif, uygulama, bilirkişi ve tanık sözleri ile belirlenmesine ve karar tarihinde yürürlükte bulunan AAÜT'nin 13/2 nci madesi uyarınca harçlandırılan değer kadar davacılar yararına vekalet ücretine hükmedilmesinde bir isabetsizlik bulunmadığının anlaşılmasına göre davalı Hazine vekili ve davacılar vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Hazine vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı Hazine vekili istinaf dilekçesini tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dava, kadastro öncesi nedene dayalı tapu iptali ve tescil istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
3402 sayılı Kadastro Kanunu'nun 14, 20 ve 46 ncı maddeleri,
3. Değerlendirme
1. Kadastro sonucu, Yüksekova İlçesi Örnek Köy çalışma alanında bulunan 117 ada 6 parsel sayılı 6.267,00 metrekare yüzölçümündeki tarla vasıflı taşınmazın bulunduğu bölgede Toprak Komisyonunca 4753 ve 5618 sayılı Kanunlar uyarınca yapılan çalışmalar sırasında taşınmaz, kadastro tespitinde uygulanan 08.11.1963 tarih, 529 sıra numaralı tapu kaydı ile Hazine adına tescil edilmiştir.
2. Hemen belirtilmelidir ki; İlk Derece Mahkemesince, davacılar lehine 3402 sayılı Kanun'un 14 ve 46/1 inci maddelerinde belirtilen koşulların oluştuğu kabul edilerek davanın kabulüne Bölge Adliye Mahkemesince davalı vekilinin istinaf talebinin esastan reddine karar verilmişse de, araştırma ve uygulamanın hükme yeterli olduğu söylenemez.
3. Bilindiği üzere; 3402 sayılı Kadastro Kanunu'nun 46/1 inci maddesi, "4753 sayılı Kanun ile ek ve tadilleri uyarınca Hazine adına kaydedilen taşınmaz mallar bu Kanun hükümlerine göre doğan iktisap şartlarına istinaden zilyetleri adına tespit ve tescil olunur" hükmünü içermektedir. Buna göre, 4753 sayılı Kanun uyarınca Hazine adına tapuya tescil edilen taşınmazların zilyetlikle kazanılabilmesi için öncesi itibariyle özel mülkiyete konu olabilecek yerlerden bulunması ve tescil tarihi itibariyle zilyetleri yararına 3402 sayılı Kanun'un 14 üncü maddesi uyarınca kazandırıcı zamanaşımı zilyetliği nedeniyle mülk edinme koşullarının gerçekleşmiş olması zorunludur.
4. Somut olayda; dava konusu 117 ada 6 parsel sayılı taşınmaza ilişkin belirtmelik tutanağının dosyada bulunmadığı görülmekle, mahallinde yapılan keşifte mahalli bilirkişilere 27 parsel sayılı taşınmazın belirtme tutanağı okunmuş, krokide ise 127 parsel olduğu belirtilmiş, çelişki doğduğu halde giderilmemiş, Hazine adına oluşan tapu kaydının 1963 tarihli olmasına rağmen davacıların zilyetliklerini bilebilecek yaşta olmayan 1962 doğumlu mahalli bilirkişi beyanı hükme esas alınmış, dava konusu taşınmazın toprak tevzi krokisinde Hazine parseli bulunduğu, Hazine parsellerinin mera olup olmadığı araştırılmamış, belirtmelik tutanağı bulunmadığından icarcı olarak gösterilen kişinin olup olmadığı ve taşınmazın kaçak kişilerden intikal edip etmediği ve dava konusu taşınmazın belirtmelik tutanağının somut olaya uygun şekilde mahalli bilirkişilere sorulup sorulmadığı denetlenememiş, toprak tevzi çalışmaları sonucu oluşan tapu kaydına dayalı olarak tespit edildiği halde tespite esas tapu kayıtlarının tüm dayanak belgeleri, belirtmelik tutanakları, toprak tevzi komisyonunca düzenlenen haritası ve iktisap sebebini gösterir şekilde tüm tedavül belgeleri getirtilerek tapu kayıtlarının çekişmeli taşınmazları kapsayıp kapsamadığı ve Hazine tapusunun oluştuğu 1963 yılına kadar zilyetlik koşullarının oluşup oluşmadığı yöntemince araştırılmamış ve bir arazinin niteliğini ve üzerinde sürdürülen zilyetliğin şeklini ve süresini en iyi belirleme yöntemi hava fotoğraflarının incelenmesi olduğu halde zilyetlik araştırmasında hava fotoğraflarından da yararlanılmamıştır.Davacılar ve zilyetliğine dayandıkları mirasbırakanları adına senetsizden tespit edilen taşınmazların tespiti amacıyla yalnızca Yazı İşleri Müdürlüğü'nden araştırma yapılmış, bu surette taşınmazın zilyetlikle iktisaba elverişli yerlerden olup olmadığı ve iktisaba elverişli yerlerden ise davacılar yararına zilyetlikle iktisap koşullarının oluşup oluşmadığı belirlenmeksizin karar verilmiştir.
5. Hal böyle olunca; doğru sonuca varılabilmesi için Mahkemece öncelikle, çekişmeli taşınmazın tespitine esas alınan tapu kaydının oluşumuna dayanak belgeleri ve taşınmazın hangi toprak tevzii parseline isabet ettiği tespit edilmeli, belirtmelik tutanakları, toprak tevzii komisyonunca düzenlenen haritası, belirtmelik tutanağında uygulanan vergi kayıtları ile çekişmeli taşınmazın Hazine adına tapu kaydının oluştuğu tarihten 15-20-25 yıl öncesine ( bulunmadığı takdirde bu tarihlere en yakın tarihlere) ait farklı dönemlerde çekilmiş en az üç adet stereoskopik hava fotoğrafı tarihleri açıkça yazılmak suretiyle Harita Genel Müdürlüğünden getirtilerek dosya ikmal edilmelidir.
6. Daha sonra mahallinde elverdiğince yaşlı (taşınmazın tespitine esas alınan tapu kaydının oluşum tarihinden 20-25 yıl öncesini bilebilecek yaşta), tarafsız ve yöreyi iyi bilen, davada yararı bulunmayan, taşınmazların bulunduğu köyde ve komşu köylerde ikamet eden şahıslar arasından seçilecek 3’er kişilik mahalli bilirkişi kurulu ve taraf tanıkları ile fen (teknik) bilirkişisi, jeodezi ve fotogrametri uzmanı bilirkişi ve 3 kişilik ziraat mühendisleri kurulunun katılımıyla yeniden keşif yapılmalıdır.
7. Yapılacak keşifte mahalli bilirkişilerin yardımı ile toprak tevzi tapu kaydı uygulanarak hudutları zeminde tek tek göstertilmeli, gösterilen hudutlar fen bilirkişilere haritasında işaret ettirilmeli, dayanağı harita varsa haritasına göre, yoksa ya da haritasının uygulama kabiliyeti bulunmuyorsa hudutların gayri sabit olduğu dikkate alınarak miktarına göre tapu kaydının kapsamı belirlenmeli, kapsam belirlenirken söz konusu kaydın revizyon gördüğü parseller de nazara alınmalıdır. Aynı şekilde, belirtmelikte uygulanan vergi kayıtları da yöntemince uygulanarak kapsamları belirlenmeli, bu kayıtların Hazine adına oluşum nedeni üzerinde durulmalı, mahalli bilirkişi ve tanıklardan taşınmazın öncesinin ne olduğu, mera vasfında olup olmadıkları ya da mera niteliğindeki taşınmazdan kazanılıp kazanılmadıkları, kimden kime nasıl intikal ettikleri, kim ya da kimler tarafından hangi tarihten itibaren ve ne şekilde kullanıldıkları, Hazineden icar yolu ile kullanılıp kullanılmadığı, taşınmazın kaçak ve yitik kişilerden kalıp kalmadığı, Hazine adına tapu kaydının oluştuğu tarihten geriye doğru davacı taraf ve bayilerinin maliki evvellerinin 20 yılı aşkın zilyetliklerinin bulunup bulunmadığı, komşu taşınmazların kadastro tutanakları ile birlikte varsa dayanaklarının dava konusu taşınmazı ne okuduğu hususlarında maddi olaylara dayalı ayrıntılı bilgi alınmalı, beyanları arasındaki çelişkiler gerektiğinde yüzleştirme yapılmak suretiyle giderilmeye çalışılmalıdır.
8. Fen (teknik) bilirkişisinden keşif ve uygulamayı denetlemeye elverişli, kadastro paftası ile toprak tevzii paftasının ölçekleri çakıştırılarak keşifte gösterilen sınırların krokide işaretletilmek sureti ile hazırlanmış ayrıntılı kroki ve rapor alınmalı; 3 kişilik ziraat mühendisleri kurulundan dava konusu taşınmazın öncesinin geleneksel biçimde kullanılan kadim mera olup olmadığı, toprak yapısı, eğimi, bitki deseni ve komşu Hazine parsellerinin mera olduğunun anlaşılması halinde mera parselinden nasıl ayrıldığı, aralarında doğal ya da yapay ayırt edici bir sınır bulunup bulunmadığı, meradan açılan bir yer olup olmadığı, meranın devamı niteliğinde olup olmadığı, üzerinde sürdürülen ekonomik amaca uygun zilyetlik bulunup bulunmadığı ve ekonomik amaca uygun zilyetlik varsa hangi tarihten beri ve hangi tasarruflar ile sürdürüldüğünü açıklayıp tarımsal niteliğini belirten, taşınmazın değişik yönlerden çekilmiş fotoğrafları ile desteklenmiş bilimsel esaslara ve somut verilere dayalı ayrıntılı ve gerekçeli rapor istenmeli; yukarıda belirtilen tarihlerde çekilmiş hava fotoğrafları jeodezi ve fotogrametri uzmanı bilirkişilere tevdi edilerek stereoskop aletiyle incelenmeleri neticesinde taşınmazın sınırlarını ve niteliğini, mera parseli ile arasında ayırıcı sınır bulunup bulunmadığını, öncesinin ne olduğunu, imar-ihyaya konu edilip edilmediğini, imar-ihya tamamlanmış ise tamamlandığı tarih ile sürdürülen zilyetliğin başlangıcını, şeklini ve süresini belirtir şekilde rapor hazırlatılmalıdır.
9. 3402 sayılı Kanun'un 14 üncü maddesi uyarınca, adına tescil kararı verilecek kişi ya da kişiler ile diğer mirasçılar ve onların mirasbırakanları adına aynı çalışma alanı içerisinde kayıtsız ve belgesizden başkaca taşınmaz mal tespit ya da tescil edilip edilmediği Tapu Müdürlüğü ve Kadastro Müdürlüğü ile Hukuk Mahkemeleri Yazı İşleri Müdürlüğünden sorulmalı, aynı Kanun'un 03.07.2005 tarihli ve 5403 sayılı Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanunu ile değiştirilen 14/2 nci maddesi hükmü gözetilerek sulu ve susuz olarak kazanılmış toprak miktarı belirlenip Kanun'un getirdiği sınırlamanın aşılıp aşılmadığı saptanarak tüm deliller birlikte değerlendirilmek suretiyle ulaşılacak sonuca göre bir karar verilmelidir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1.Davalı Hazine vekilinin temyiz itirazlarının kabulüyle İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Temyiz eden Hazine harçtan muaf olduğundan, bu hususta karar verilmesine yer olmadığına,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
06.11.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.