"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/1052 E., 2022/875 K.
DAVA TARİHİ : 20.06.2017
HÜKÜM/KARAR : Kabul / Esastan Ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : Elazığ 3. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2017/244 E., 2021/186 K.
Taraflar arasındaki tapu iptali ve tescil davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacılar ve davalı ... vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacılar ve davalı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar, mirasbırakanları ..’ın annesi..., kardeşleri ... ve ... ile birlikte Yugoslavya'dan göçerek 05.05.1936'da Elazığ ili, Aküzüm Beldesi, Perçenç Köyüne iskanen yerleştirildiklerini, 2510 sayılı İskan Kanunu gereğince 468 m² arsa vasıflı bir taşınmazın 23.12.1937 tarihinde 3/35 numara ile kendilerine temlik edildiğini ve 12.03.1943 tarihinde 1114 numara ile tapuya tescil edildiğini, ayrıca 50 dekar iyi, 6 dekar orta olmak üzere 56 dekar yerin devredilerek tapuya tescil edildiğini, yine toplamda 33.173 dekar toprağın temlik edilerek 06.12.1947 tarihinde 127 numara ile tapuya tescil edildiğini, mirasbırakan ...'ın 22.01.1972 tarihinde öldüğünü, 2 ada 10 parsel (tevhiden 22 ada 201), 40 ada 7 parsel, 36 ada 15 parsel, 46 ada 75 (ifrazen 167 ve 168), 88 ve 115 parsel, 3 ada 307 parsel, 80 ada 14 parsel (ifraz ile 80 ada 41, 42 ve 43 parsel, yenileme ile 366 ada 1, 2 ve 3 parsel), 66 ada 66 parsel ve 82 ada 7 parsel (yenileme ile 369 ada 28 parsel) sayılı taşınmazlar Hazine adına kayıtlı iken 1/4'er paylı olarak ....ve ... adına 2510 sayılı Kanun kapsamında 1937 ve 1945 yıllarında tahsis edildiğini, ancak 1946 yılında yapılan inceleme sonucunda tahsis tarihinden sonra aynı yerde 4-5 ay oturmadıkları ve köyü terk ettikleri gerekçesiyle yapılan tahsislerin Elazığ Valiliği Toprak ve İskan Müdürlüğünün 04.06.1959 tarih ve 656 sayılı tahsisin iptali yazılarına istinaden taşınmazların 05.06.1959 tarih ve 1593 yevmiye numarası ile Hazine adına tekrar tescil edildiğini, idari kararın ortadan kaldırılması için Elazığ Valiliği aleyhine Elazığ 1. İdare Mahkemesinde açılan davanın kabul edildiğini ve kararın 30.03.2017 tarihinde kesinleştiğini, Hazine adına tapuya yolsuz olarak tescil edilen taşınmazların tapu kayıtlarının iptaline, yüzölçümleri ve sınırları tahsis belgesinde yazılı olan toplam 33173 dekar toprak ile 468 m² arsa vasıflı taşınmazın tapu kayıtlarını iptali ile miras payları oranında adlarına tesciline, üçüncü kişilere devredilen taşınmazlar yönünden ise bedele karar verilmesini istemişlerdir.
II. CEVAP
Davalı ... vekili, hak düşürücü süre geçtikten sonra davanın açıldığını, dava konusu taşınmazların tahsislerinin geri alınmasına yönelik iptal işleminin 1959 yılında yapıldığını, aradan yaklaşık 60 yılı aşkın bir sürenin geçtiğini belirterek, davanın reddini savunmuştur.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 22.06.2021 tarihli ve 2017/244 Esas, 2021/186 Karar sayılı kararıyla; davalı ... adına tescilin dayanağı olan 23.05.1959 tarihli işlemin Elazığ 1.İdare Mahkemesinin 2015/597 E. 2016/1288 K. sayılı kararı ile iptal edilerek 30.03.2017 de kesinleştiği, bu karar ile Hazine adına yapılan tescil işleminin yolsuz hale geldiği gerekçesiyle dava dışı üçüncü kişilere Hazine tarafından satışı yapılan 66 ada 66 parsel, 46 ada 75 (yenileme ile 167 ve 168 parsel) ile 115 parsel, 366 ada 1 ve 3 parsel taşınmazlar yönünden her bir davacı yönünden miras payları oranında 352.343,75 TL bedele, 3 ada 307 parsel, 46 ada 88 parsel, 82 ada 7 parsel (yenileme ile 369 ada 28 parsel) ve 22 ada 201 parsel sayılı taşınmazlar yönünden ise tapu kayıtlarının iptali ile miras payları oranında davacılar adına tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar ve davalı ... vekili tarafından istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; dosya içerisinde mevcut olan 11045 sayılı Göçmen ve Mülteciler Esas Kayıt Defterinde temlik edilip tapuya tescil tarihlerini içerir toplamda 33173 dekar toprak ile ilgili Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğüne yazılan müzekkereye mevcut kayıttan başka kayıt bulunamadığı bildirilmiş, buna karşılık tahsis belgelerin asıl olduğunu, tahsis belgeleri ile tapu kayıtları arasında çelişki olduğunu, bu çelişkinin giderilmesi amacıyla uzman bilirkişiden rapor alınması yönündeki talebin reddine karar verildiğini ancak Mahkemece gerekçeli kararda bu konuda olumlu ya da olumsuz bir hüküm kurulmadığını ileri sürerek İlk Derece Mahkemesinin kararın kaldırılmasına ve davanın bu talep yönünden de kabulüne karar verilmesini talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle; davacılar tarafından dava dışı üçüncü kişilere devredilen taşınmazlar yönünden yargılama sırasında 17.02.2021 tarihli dilekçeleri ile bedel talebinde bulunulduğunu, Mahkemece bu talebin HMK’nın 125 nci maddesi kapsamında değerlendirilerek bedele hükmedildiğini, oysa bu düzenlemenin yargılama sırasında devre konu edilen taşınmazlar yönünden uygulanması gerektiğini, somut uyuşmazlıkta bu düzenlemenin uygulama yerinin olmadığını, ayrıca bu talebin HMK’nın 141 nci maddesine de aykırılık teşkil ettiğini, 2510 sayılı Kanun'un 23 üncü maddesine 3367 sayılı Kanun ile eklenen ve hak sahiplerinin temlik edilen kişi aleyhine temlik gününden itibaren bir yıllık hak düşürücü süre içerisinde davanın açılabileceğini, eldeki davanın ise 1959 yılında yapılan tescil işlemine dayalı olarak aldığını, bu durumda hak düşürücü sürenin geçmiş olduğunu belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve davanın tüm talepler yönünden reddine karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; HMK’nın 355 inci maddesi gereği istinaf sebepleriyle sınırlı olarak ve re'sen kamu düzeni yönünden yapılan inceleme sonucu, İlk Derece Mahkemesine ait kararda usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı kanaatine varıldığından, davacı ve davalının istinaf başvurusunun 6100 sayılı HMK'nın 353/1-b-1 bendi uyarınca esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar ve davalı ... vekili tarafından temyiz isteminde bulunulmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacılar ve davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle, istinaf başvuru dilekçelerinde ileri sürülen hususları tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmişlerdir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dava, yolsuz tescil hukuki nedene dayalı tapu iptali ve tescil ile bedel istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 705 inci, 1022/1 inci, 1023 üncü, 1024/2 inci, 1025/1 inci maddeleri;
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 297 nci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Dosya içeriği ve toplanan delillerden, davacıların mirasbırakanı ...ve annesi ..., kardeşleri ... adına 1/4’er paylı olarak İskan Kanuna göre tahsis edilip tescil edilen 2 ada 10 parsel (tevhiden 22 ada 201), 40 ada 7 parsel, 36 ada 15 parsel, 46 ada 75 (ifrazen 167 ve 168), 88 ve 115 parsel, 3 ada 307 parsel, 80 ada 14 parsel (ifraz ile 80 ada 41, 42 ve 43 parsel, yenileme ile 366 ada 1, 2 ve 3 parsel), 66 ada 66 parsel ve 82 ada 7 parsel (yenileme ile 369 ada 28 parsel) sayılı taşınmazlar Hazine adına kayıtlı iken 1/4'er paylı olarak ... ve ...adına 2510 sayılı Kanun kapsamında 12.03.1943 ve 06.12.1947 tarihlerinde tescil edildiği, idarece 1946 yılında yapılan inceleme sonucunda tahsis tarihinden sonra aynı yerde davacıların mirasbırakanı ve annesi ile kardeşlerinin 4-5 ay oturmadıkları ve köyü terk ettikleri gerekçesiyle yapılan tahsislerin Elazığ Valiliği Toprak ve İskan Müdürlüğünün 04.06.1959 tarih ve 656 sayılı kararı ile tahsisin iptaline karar verildiği, bu yazıya istinaden taşınmazların 05.06.1959 tarihli ve 1593 yevmiye numarası ile Hazine adına tekrar tescilinin sağlandığı anlaşılmaktadır.
2. Elazığ Valiliği Toprak ve İskan Müdürlüğünün 04.06.1959 tarih ve 656 sayılı tahsisin iptaline yönelik olarak davacı ... tarafından Elazığ 1. İdare Mahkemesinde açılan davanın yapılan yargılaması sonunda, Mahkemenin 30.03.2017 tarihinde kesinleşen 2015/597 Esas, 2016/1288 Karar sayılı kararıyla, tarafların tahsis edilen yeri terk etmek gibi bir durumunun olmadığı gerekçesiyle tahsis işleminin iptaline yönelik kararın iptaline karar verilmiştir.
3. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup, davacılar vekili ile davalı ... vekilinin aşağıdaki bent kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
4. Şöyle ki; dosya arasına getirtilen tapu kayıtlarının incelenmesinden; dava konusu taşınmazlardan 46 ada 75 parsel (ifrazen 167 ve 168 parsel), 115, 66 ada 66 parsel ve 80 ada 14 parselden ifrazen 366 ada 1 ve 3 parsel sayılı taşınmazların dava tarihinden önce dava dışı üçüncü kişilere satış suretiyle devredildiğinin anlaşıldığı, her ne kadar Mahkemece 6100 sayılı HMK’nın 125 inci maddesi kıyasen uygulanmak suretiyle söz konusu taşınmazlar yönüyle davanın tazminat davasına dönüştüğü kabul edilmek suretiyle yazılı şekilde kurulmuş ise de, tapu iptali ve tescil davalarında husumetin tapu kayıt malikine yöneltilmesi zorunlu olup, 6100 sayılı HMK’nın 125 inci maddesi davanın açılmasından sonra devredilen dava konusu yönüyle uygulanabileceğinden, Mahkemece söz konusu taşınmazlarla ilgili olarak davanın pasif husumet yokluğu nedeniyle reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması isabetsiz olduğu gibi, dava dilekçesinde dava konusu edildiği anlaşılan 36 ada 15 ve 40 ada 7 parsel sayılı taşınmazlarla ilgili olarak olumlu veya olumsuz bir hüküm kurulmamış olması da isabetsiz olup hükmün açıklanan sebeplerle bozulmasına karar vermek gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacılar vekili ile Davalı ... vekilinin yukarıda değinilen yön itibariyle temyiz itirazının kabulü ile temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde temyiz eden davacılara iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
23.11.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.