"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
SAYISI : 2022/373 E., 2024/134 K.
KARAR : Kısmen kabul
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen Kurum işleminin iptali davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı vekili ve davalı SGK Başkanlığı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi ... tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I.DAVA
Davacı şirket vekili dava dilekçesinde özetle; davacı şirketin 23.07.2018 başlangıç tarihli kira sözleşmesi ile Ankara ili Gölbaşı ilçesi ... Mahallesi 114053-2 parselde bulunan yeri depo olarak kullanılmak üzere ...'ten kiraladığını, kiralanan yerde boya badana ve bakım işleri yapılması gerektiğinden taraflar arasında anlaşarak kullanıma hazır hale getirilmesi için kira sözleşmesinin başlangıç tarihinin bir kaç gün sonra için belirlendiğini, kiraya veren ile yapılan anlaşma sonrasında davacı şirket yetkilisi ...’ın küçük çaplı tadilat ve boya işlerini yapmak üzere ... ile 300 TL götürü bedelle sözlü anlaştığını, 20.07.2018 tarihinde bahse konu depoda ... tarafından tadilat ve bakım işleri yapılırken kaza meydana geldiğini ve ...'in vefat ettiğini, kaza ile ilgili olarak SGK tarafından görevlendirilen Kurum denetmeni tarafından inceleme yapıldığını ve 10.01.2019 tarihinde düzenlenen davacı şirket yetkilisi ... ile müştereken imzalanan kayıt inceleme tutanağının birinci bölümünde davacı şirket yevmiye defteri ve defteri kebirin, ücret bordrolarının aylık prim ve hizmet belgeleri ile muhtasar beyannamelerin incelendiğini, üçüncü bölümde ise ... adına bir ödeme tespit edilmediğini, ücret bordrolarının usulüne uygun olarak düzenlendiğinin belirtildiğini, Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü tarafından davacı şirkete gönderilen 27.02.2019 tarihli yazı ile ... Mahallesi Ankara Caddesi Gölbaşı-Ankara adresindeki yerin 4 41 20 02 02 1289815 006 22-74 sicil numarasıyla "tadilat onarım" işyeri olarak 20.07.2018 tarihinde 5510 sayılı Kanun kapsamına alınmış olduğu ve iş kazasına maruz kaldığı belirtilen ... ve onunla birlikte diğer çalışan ...’nin davacı şirket sigortalısı olarak kabul edildiğinin bildirildiğini, Kurum denetmenince ...'in kaza olayı ile ilgili yapmış olduğu inceleme sonucu düzenlenen rapora istinaden 30.700,80 TL idari para cezası tahakkuk ettirildiğini, davacı şirketçe yapılan itirazın Gölbaşı Sosyal Güvenlik Merkezi tarafından reddedildiğini ileri sürerek, işyeri tescil işlemi ile davacı şirket sigortalısı olarak kabul edilen ... ve ...'nin şirketin sigortalısı olmadıklarının tespitine ayrıca Kurumca tahakkuk ettirilen prim ve işsizlik sigortasına ilişkin işlemin iptaline karar verilmesini istemiştir.
II.CEVAP
Davalı SGK Başkanlığı vekili cevap dilekçesinde özetle; Kurumca uygulanan idari para cezası ile talep edilen belgelerden dolayı hukuksal yönden herhangi bir hata ve kusurun olmadığını belirterek, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III.İLK DERECE MAHKEME KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 08.09.2020 tarih ve 2019/169 - 2020/268 E.K. sayılı kararıyla; davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı şirket vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı şirket vekili, vefat eden ... ile davacı şirket arasında hizmet sözleşmesinin bulunmadığını, yapılan işin eser sözleşmesine ilişkin olduğunu, 300 TL götürü bedel karşılığında anlaşıldığını belirterek, usul ve yasaya aykırı verilen kararın kaldırılmasını istemiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 10.03.2022 tarih ve 2020/1675 - 2022/542 E.K. sayılı kararı ile; Mahkeme kararının vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1.Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmesi üzerine, davacı şirket vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2.Daire kararında; ... dava dışı ... ve ... ile davacı şirket arasındaki hukuki ilişki ve yapılan anlaşmanın niteliği ile işin mahiyetinin irdelenmesi, ceza dosyasının dosya arasına alınması, iş kazasından kaynaklı açılmış olan bir tazminat davası varsa dosyaya getirtilmesi ve tüm deliller bir arada değerlendirilip varılacak sonuç uyarınca karar verilmesi gereğine işaret edilerek, eksik inceleme ve araştırma sonucu verilen hüküm bozulmuştur.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin 12.03.2024 tarih ve 2022/373 - 2024/134 E.K. sayılı kararı ile bozma kararına uyularak yapılan yargılama, toplanan deliller ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde, davacının davasının kısmen kabulü ile
Dava dışı ... ...'in davacı şirketin sigortalısı olmadığının tespitine, bu şahıs nedeniyle davacı şirkete tahakkuk ettirilen primlerin iptaline,
Dava dışı Nematullah Bobayı'nın davacı şirketin sigortalısı olmadığına yönelik talebin reddine,
Ankara Sosyal Güvenlik 11 Müdürlüğü tarafından ... Mah. Ankara Cad. Gölbaş/Ankara adresinde aslen depo olarak kullanılacak olan yerin 4 4120 02 02 1289815 006 22 74 sicil numarası ile “Tadilat Onarım” işi işyeri olarak 20.07.2018 tarihinde davacı şirket adına 5510 sayılı Kanun kapsamına alınmasına ilişkin işlemin iptaline yönelik talebin reddine, karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı şirket vekili ve davalı SGK Başkanlığı vekili temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davacı şirket vekili, dosya kapsamında 5510 sayılı Kanun kapsamına alınmayı gerektirecek ve adı geçen ...'yi sigortalı kapsamında değerlendirecek somut hiçbir delil bulunmazken sadece davalı Kurumun kamu kurumu olması nedeniyle Kurum çalışanınca hazırlanan rapor esas alınarak hüküm kurulmasının hukuka aykırı olduğunu, ...'nin davacı şirket sigortalısı sayılabilmesi için taraflar arasında hizmet akdinin bulunması gerektiğini, oysa ki adı geçen ile davacı şirket arasında bir hizmet sözleşmesi bulunmadığı gibi, hiçbir sözleşme ve bağ da bulunmadığını belirterek kararın bu yönüyle bozulmasını istemiştir.
2.Davalı SGK Başkanlığı vekili, dosya içeriğinden de anlaşılacağı üzere toplanan delillerin karar vermeye yeterli olmadığını, dosyanın tekemmül etmediğini, Mahkemece eksik inceleme ile usul ve yasaya aykırı karar verildiğini belirterek, kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, Kurumca resen işyeri tescil işlemi ile dava dışı ... ve ...'nin davacı şirketin sigortalısı olmadıklarının tespiti ve tahakkuk ettirilen prim ve işsizlik sigortasına ilişkin işlemlerin iptaline ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri,
2.01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 59 uncu maddesinde, bu Kanunun uygulanmasına ilişkin işlemlerin denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları eliyle yürütüleceği, bu kişilerin düzenlediği tutanakların aksi sabit oluncaya kadar geçerli oldukları, aynı maddenin yedinci paragrafında da kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler sırasında, çalıştırılanların sigortalı olup olmadığını da tespit ederek, sigortasız çalıştırılanları Kuruma bildirmek zorunda oldukları, bu Kanuna göre sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesi sonucunu doğuran tespitlerini de Kuruma bildirmeleri gerektiği hükmünü öngörmektedir.
3.Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nin “Kuruma Yeterli İşçiliğin Bildirilmiş Olup Olmadığına İlişkin Araştırma ve Resen Yapılacak İşlemler” kenar başlıklı 38 d maddesinde; “İş yerlerinde; fiilen veya işyeri kayıtlarından tespit edilecek her türlü bilgiden ya da kamu kuruluşları tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden çalıştığı tespit edildiği hâlde bu çalışmaları Kuruma bildirilmeyen veya eksik bildirilen, sigortalılar ile ilgili olarak düzenlenmesi gereken, Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi ve Aylık Prim ve Hizmet Belgesi Ünitece yapılacak bir ay süreli tebligat ile ilgili işveren veya aracıdan istenilir. Söz konusu belgeler, yapılan tebligata rağmen verilmediği takdirde Kurum Ünitesince resen düzenlenir.” hükmüne yer verilmiştir.
4.5510 sayılı Kanun'un 86 ncı maddesinin 17.04.2008 tarihli ve 5754 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına dair Kanun'un 50 inci maddesi ile değişik 7 nci fıkrasında ise; “Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca, fiilen yapılan denetimler sonucunda veya işyeri kayıtlarından yapılan tespitlerden ya da kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde veya kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden çalıştığı anlaşılan sigortalılara ait olup, bu Kanun uyarınca Kuruma verilmesi gereken belgelerin yapılan tebligata rağmen bir ay içinde verilmemesi veya noksan verilmesi halinde, bu belgeler Kurumca re’sen düzenlenir ve muhteviyatı sigorta primleri Kurumca tespit edilerek işverene tebliğ edilir. İşveren, bu maddeye göre tebliğ edilen prim borcuna karşı tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde, ilgili Kurum ünitesine itiraz edebilir. İtiraz, takibi durdurur. İtirazın reddi halinde, işveren kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içerisinde yetkili iş mahkemesine başvurabilir. Yetkili mahkemeye başvurulması, prim borcunun takip ve tahsilini durdurmaz. Mahkemenin Kurum lehine karar vermesi halinde, 88 inci ve 89 uncu maddelerin prim borcuna ilişkin hükümleri uygulanır.” hükmüne yer verilmiştir.
3. Değerlendirme
İnceleme konusu eldeki davada, Mahkemece bozma kararına uyularak hükümde yazılı gerekçelerle davanın kısmen kabulüne karar verilmiş ise de, işbu dosyada verilecek karar dava dışı ... ... ve ...'nin hak alanını ilgilendirdiğinden, davanın kamu düzenine ilişkin niteliği gereği HMK'nın 124 üncü maddesi dikkate alınmak suretiyle, ... ... mirasçılarına ve ...'ye karşı husumet yöneltmesi için davacı şirkete mehil verilmeli, davacının ve davaya dahil edilecek ... ... mirasçılarının ve ...'nin göstereceği bütün deliller toplanmalı, gerektiğinde resen de araştırma yapılarak oluşacak sonuca göre karar verilmelidir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,
Temyiz harcının istek halinde temyiz eden ilgiliye iadesine,
10.09.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.